"دولت ضعیفه روی صحنه؛
سیاست‌زدگی تا داخل خانه‌ها آمده/بررسی مرز بین زنان حرمسرا و سیاست‌مدار/تئاتر سیاسی حواشی خودش را دارد
اصغر خلیلی، نویسنده و کارگردان نمایش «دولت ضعیفه» می‌گوید: این اثر درباره جایگاه زنان در سیاست است. زمانی که من در این نمایشنامه مدنظر قرار دادم دوره‌ای است که زن‌ها آرام آرام از حرمسراها بیرون می‌آیند و وارد مسائل سیاسی می‌شوند و برای خودشان ردپایی را در جامعه به وجود می‌آورند و حتی اهداف نسوان در این دوره شکل می‌گیرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، اصغر خلیلی با نمایش پیشین خود یعنی راپورت‌های شبانه دکتر مصدق توانست برخی سیاسیون را به تالار وحدت بکشاند و حتی ممانعت از حضور سیدمحمد خاتمی برای تماشای آن اثر سر و صدای زیادی به پا کرد. او این بار سراغ نمایشنامه‌ای با محوریت حضور زنان در سیاست در دوره مشروطه رفته و می‌گوید علاقه‌مندی ویژه‌ای به مباحث سیاسی در هنر دارد؛ هرچند به گفته او کار کردن در حوزه تئاتری با موضوعات سیاسی حواشی خاص خودش را هم دارد.
به بهانه نمایش جدید خلیلی با او گفتگویی داشتیم که اینجا می‌خوانید:
به نظر می‌رسد علاقه شما بیشتر روی موضوعات سیاسی است که با تاریخ پیوند خورده؛ چه در نمایش پیشین شما که به مصدق می‌پرداخت و چه نمایش «دولت ضعیفه».
بله؛ نمایش «دولت ضعیفه» درباره جایگاه زنان در سیاست است. به لحاظ تاریخی و جامعه‌شناسی با حضور مشروطیت در ایران وضعیت سیاسی کشور از حیطه سیستم ادارای و حکومتی خارج شده و شکل مردمی به خودش می‌گیرد. مردمی شدنش از اتفاقات مشروطیت و اتفاقات متعدد بعد از آن است که در کشور به وقوع می‌پیوندد. بر همین اساس مباحث سیاسی با زندگی روزمره مردم خیلی عجین شده است. به راحتی در جامعه در مورد مسائل سیاسی صحبت می‌کنند و این سیاست‌زدگی تا داخل خانه‌های مردم هم آمده است و برخلاف بسیاری از کشورهای مترقی که موضوع سیاست برای یک طیف خاصی از جامعه است و طیف دیگر کارهای خود را می‌کند، در ایران تداخل در امور سیاسی برای همه باز است یعنی هرکسی صاحبنظر است و می‌تواند نظر دهد. من به شخصه علاقه‌مندی ویژه‌ای به مباحث سیاسی در هنر دارم و اصلا تئاتر سیاسی را از ابتدا دنبال می‌کردم و معتقدم اتفاقاتی که در گذشته و شرایطی که بر کشور ایران بعد از حمله مغول‌ها حاکم شده؛ بستر مهیایی برای تولید آثار هنری در این زمینه است.
«دولت ضعیفه» دو جذابیت را کنار هم قرار می‌دهد؛ مسائل تاریخی به ویژه در دوره قاجار و در کنارش جایگاه زنان در سیاست. چرا سراغ این دو سوژه در کنار هم رفتید؟
حضور زن در مسائل مختلف کشورمان همواره موثر بوده؛ نه در دوره جمهوری اسلامی، بلکه از دیرباز، حضور زنان در مسائل مختلف هم پا و هم قدم با مردان بوده. به شخصه نمی‌توانم مرزی بین زن و مرد در کشور از منظر شخصی خود قائل شوم. معتقدم که رد پای مردان و زنان هم‌گام و هم‌زمان در مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورمان اتفاق می‌افتد. کما اینکه در مسائل خودمان در کشورمان ادعای دموکراسی می‌کنیم در واقع جایگاه زنان بدون خط‌کشی است اما متاسفانه الان خط‌کشی ویژه‌ای قابل رویت است و می‌توانیم آن را لمس کنیم. زمانی که من در این نمایشنامه مدنظر قرار دادم دوره‌ای است که زن‌ها آرام آرام از حرمسراها بیرون می‌آیند و وارد مسائل سیاسی می‌شوند و برای خودشان ردپایی را در جامعه به وجود می‌آورند و حتی اهداف نسوان در آن دوره که من در نمایش کار می‌کنم اتفاق می‌افتد. و می‌بینیم که چه کارهایی در شرایط سیاسی انجام می‌دادند. برای خیلی‌ها این عیان است که حضور زنان در دوره مشروطیت هم خیلی چشمگیر بوده است. متوجه شدم شروع مرز بین زنان حرمسرا و زنان سیاست‌مدار تلاقی خیلی خوبی را می‌تواند ایجاد کند بنابراین دست روی این برهه از زمان گذاشتم.
از مسائلی که درباره آن زیاد صحبت می‌شود حضور زنان در سیاست و مقام‌های عالی‌رتبه اجرایی است. طرفداران حقوق زنان می‌گویند یکی از بهانه‌هایی که عموما عنوان می‌شود تا از انتخاب زنان در رتبه‌های مدیریتی بالا جلوگیری شود نداشتن تجربه حضور در سیاست است. در حالی که شما دست روی نقطه‌ای می‌گذارید که نشان می‌دهد حضور زنان در سیاست تاریخ چندساله دارد؛ چقدر انتخاب این موضوع با مسائل روز کشورمان مرتبط بود؟
اگر بخواهم این سوال را به صراحت پاسخ دهم به نوعی به اثر نمایشی در حال تولیدم خیانت کرده‌ام چون تماشاگر باید بیاید کار را ببیند و به این نتیجه برسد. اما به شخصه معتقدم که حتی در حیطه مدیریتی خط مرزی بین زن و مرد وجود ندارد. چون الان دیگر جامعه تحصیل‌کرده شده و نسبت حضور زنان و مردان در دانشگاه‌ها هم مشخص است. درواقع رسیدن به پاسخ سوال شما براساس نمایش، در بازخورد تماشاگر است که از نمایش من استنباط می‌کند.
صبا کمالی و فرزین محدث در تمرین نمایش «دولت ضعیفه»
پیش‌تر گفته بودید جامعه هدفتان را در این نمایش علاوه بر خانم‌ها، سیاسیون در نظر گرفته‌اید. این هدف قرار دادن سیاسی‌ها در کار قبلی شما هم بود. این جامعه مخاطب را آگاهانه مورد خطاب قرار دادید؟ یعنی فکر می‌کنید تئاتری که سیاسی است می‌تواند روی سیاستمداران هم تاثیر بگذارد؟
رسالت اصلی تئاتر زاویه دید انتقادی است که جامعه و شرایط اجتماعی را نقد می‌کند. علت اینکه مخاطبم را برای این نمایش سیاسیون درنظر گرفتم در ابتدا آشتی بین سیاستمداران با هنر نمایش بود. هنر نمایش در کشورهای مختلف جریان‌های بسیار مهمی را رقم زده و نگاه ویژه‌ای را می‌طلبد. علیرغم اینکه سینما در کشورمان از نظر اقبال عمومی خیلی بیشتر مورد توجه است به خاطر صنعتی شدن شکل سینما و سرمایه‌گذاری‌های کلانی که در آن می‌شود طبیعتا یک دوئل ناجوانمردانه بین سینما و تئاتر وجود دارد؛ برای همین عموما قضاوت آثار هنری از مدیوم سینما تئاتر را سیاسیون بیشتر از منظر سینما بررسی می‌کنند حتی اگر بخواهند در مورد یک تئاتر حرف بزنند نگاهشان از جنبه سینماست. حتی وقتی نمایش مصدق را در تالار وحدت اجرا کردم طیف زیادی از سیاسیون آمدند و نمایشم را دیدند و در بحث بازخورد یک اثر نمایشی به عنوان هنر اندیشمند برایم خیلی خرسند کننده بود که اینجور آدم‌ها مخاطبم بودند. برای همین در پیرو اهدافی که در مورد نمایشم دنبال می‌کنم خیلی به این موضوع راغب هستم و دعوت کردم که سیاسیون بیایند و کار را ببینند. البته خواه ناخواه حواشی هم در این زمینه وجود دارد.
چه حواشی؟
مثل اینکه تا سه چهار روز مانده به اجرا همچنان منتظر مجوز نمایشنامه‌ام بودم و ارائه مجوز را موکول به یک بازبینی مجدد کرده بودند. یعنی حواشی مختلف خاص خود را دارد. شورای نظارت نمایش را می‌بیند و اصلاحاتی به کار می‌دهد؛ توافقی هم که شورای نظارت آن شب بعد از بازبینی با من کردند گفتند این اصلاحات را انجام بده. البته یکی از اصلاحات، اسم نمایش بود که می‌گفتند باید تغییر کند که به هیچ وجه نپذیرفتم و قرار شد که روال عادی کار را انجام دهیم اما چند روز پیش از اجرا با من تماس گرفتند که دوباره بازبینی مجدد داشته باشید و برای من سوال شد که چرا باید یک بازبینی دوباره داشته باشم؟ به خودشان هم گفتم اگر سه روز پیش از اجرای عمومی بتوانم مجوز بگیرم چه زمانی برای تبلیغات و معرفی دارم؟ نمی‌دانم اسم این را باید تبعیض گذاشت یا چیز دیگر؟ چیزهایی را در این کار ممیزی کردند که به وضوح در نمایش‌های دیگر می‌بینم. احتمالا کار کردن در این حوزه چنین مشکلاتی هم دارد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، صبا کمالی، فرزین محدث، معصومه کریمی، محمد صدیقی‌مهر، حمیدرضا کاظمی‌پور، لیلا حقانی، بهزاد محسنی، آرمان آشتیان و محمد سیاه‌پوش بازیگران نمایش «دولت ضعیفه» به نویسندگی و کارگردانی اصغر خلیلی هستند که از نیمه دوم مهرماه روی صحنه می‌رود.
