مشکل روادید نویسندگان برگزیده آمریکایی برای سفر به ایران حل نشد/اکسفورد هم کتاب‌هایش را برای کتاب سال فرستاد
۱۱ اثر برگزیده و ۴۳ اثر شایسته تقدیر در اختتامیه جایزه کتاب سال جوایز خود را از دست رئیس‌جمهور دریافت می‌کنند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، نشست خبری سی و چهارمین جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و بیست و چهارمین جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران بعداز ظهر امروز یکشنبه ۱۷ بهمن ماه در سرای اهل قلم برگزار شد.
مجید غلامی جلیسه (مدیرعامل موسسه خانه کتاب) در این نشست با اشاره به سابقه و اعتبار جایزه کتاب سال گفت: نیاز به تکرار ندارد که جایزه کتاب سال بزرگترین و باسابقه‌ترین جایزه کتاب در ایران و منطقه خاورمیانه است هم از نظر قدمت تاریخی و هم از نظر وسعت و گستردگی موضوعات بررسی. به جرات می‌توان گفت هیچ جایزه‌ای نداریم که این حجم از موضوعات مختلف را تحت بررسی و ارزیابی قرار دهد.
غلامی جلیسه افزود: خوشبختانه بسیاری از اهالی فرهنگ و قلم و علم دیگر جایزه کتاب سال را می‌شناسم و بسیاری از نویسندگان علاقمندند که در این جایزه حضور داشته باشند و حتی به‌عنوان برگزیده آن معرفی شوند.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب سپس درباره اهمیت توجه به نتایج و خروجی‌های به دست آمده جایزه کتاب سال اظهار داشت: متاسفانه ما و سایر موسسات مرتبط با کتاب غفلت کردیم که نتایج این جایزه و تحلیل‌های وابسته به آن را مورد توجه قرار دهیم. حتی کمیسیون فرهنگی مجلس و سایر ارگان‌ها تاثیرگذار در عرصه فرهنگ تحلیلی درباره خروجی جایزه کتاب سال انجام ندادند. اگر چنین تحلیل‌هایی وجود داشت شاهد یک روند کیفی‌سازی در تولید محتواها و کتاب‌هایمان بودیم اما متاسفانه کیفیت و محتوای آثار منتشر شده ما هیچ افزایش نداشته است.
وی ادامه داد: در جایزه کتاب سال تمامی کتاب‌هایی که در یک سال منتشر شده؛ توسط گروهی کارآموزده و اهالی حوزه و دانشگاه مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. داوری آثار توسط نزدیک به هزار داور انجام می‌شود و فکر نمی‌کنم هیچ جشنوار‌ه‌ای با این وستعت کار ارزیابی ها را انجام دهد. نیاز داریم تا باید و نبایدهای کیفیت آثار ایرانی را از دل همین نتایج بکشیم و راه‌حلی برای رفع نواقص پیدا کنیم. این مساله شاید مهمترین کارکرد جایزه‌ای مثل جایزه کتاب سال باشد.
غلامی جلیسه همچنین در پاسخ به سوالی درباره چرایی عدم وجود برگزیده در میان برخی حوزه‌ها تاکید کرد: ما بنا نداریم که کتابی را انتخاب نکنیم منتها همه آثار منتخب باید استانداردها و معیارهای لازم را داشته باشند و امتیازات موردنظر را کسب کنند. اطمینان می‌دهم تمام داوری‌ها فارغ از قضاوت غیرمنصفانه صورت می‌گیرد. مساله این است که در برخی حوزه‌ها و موضوعات که اتفاقا مهم و موردنیاز هم هستند و باید در آنها تولید علم و حرف داشته باشیم، تولید نداریم به عنوان مثال به شدت در بحث تولید آثار حوزه علوم انسانی و علوم اسلامی از قبیل فلسفه اسلامی ضعف داریم و در این حوزه‌ها حتی کتاب برگزیده‌ای انتخاب نشد. در بحث زیست‌شناسی نیز تنها دو اثر تولید شده بود که از نظر کیفیت قابل توجه نبودند.
مدیرعامل خانه کتاب اضافه کرد: ما هر سال این حرف‌ها را می‌زنیم منتشر می‌کنیم و دبیرخانه جایزه کتاب سال به دور از کارنامه‌سازی و آمارسازی اطلاعات را منتشر می‌شود تا جامعه علمی و دانشگاهی استفاده کنند. در واقع ما ۷۵ گروه مورد بررسی داریم که از میان تنها ۱۱ اثر برگزیده و ۴۳ اثر شایسته تقدیر تشخیص داده شدند یعنی در بیشتر گروها حتی اثری شایسته تقدیر نیز ارزیابی نشد.
محمدعلی مهدوی‌راد (دبیر علمی جایزه کتاب سال) نیز در این نشست گفت: از ۶ هزار ناشر و ۶ هزار اصحاب قلم اعم از مولف، مترجم و محقق آثار را برای ارزیابی دریافت کردیم. در مجموع سه هزار و ۴۷۷ اثر با فراخوان و دو هزار و ۱۰۰ اثر نیز با بررسی و تحلیل آثار و کتاب مورد ارزیابی قرار گرفت. کار داوری در مرحله اول با ۲۵۰۰ نفر صورت گرفت که از این میان؛ ۱۱۷۶ نفر به‌صورت مستقیم در داوری‌ها کمک کردند. البته با احتساب جایزه جلال؛ عملا ۸۳۴۶ کتاب مورد بررسی قرار گرفت که از میان آنها دو هزار و ۱۶۰ اثر مربوط به جایزه جلال بوده است.
مهدوی راد ادامه داد: کتاب‌ها را برای ارزیابی به ۴ داور مختلف می‌سپاریم و نهایتا اگر امتیازات نزدیک به هم بود با جمع‌بندی میانگین آنها را محاسبه می‌کنیم. در آثار تالیفی کسب امتیاز ۸۰ تا ۹۰ به عنوان تقدیری و ۹۰ تا ۱۰۰ به عنوان برگزیده معرفی می‌شوند. در مورد آثار ترجمه؛ چون جریان غالب با آنهاست؛ سخت‌گیری‌ها بیشتر است و کسب امتیاز ۸۵ تا ۹۵ تقدیری و ۹۵ تا ۱۰۰ برگزیده محسوب می‌شوند.
دبیر علمی جایزه کتاب سال افزود: امسال در مجموع ۴۶ هزار و ۵۲۷ عنون کتاب مورد بررسی قرار گرفت که برخی از آنها چند جلدی بودند البته کتاب‌های افست و آموزشی در این آمار جایی ندارند. یعنی ما به لحاظ کمیت مشکلی نداریم و در موضوعات مختلف کتاب‌های زیادی در پیشخوان کتابفروشیها عرضه می‌شود. مشکل ما در بحث کیفیت آثار است. حتی در ترجمه به‌نظر می‌رسد شاهد افزایش ترجمه‌های ضعیف و باری به هر جهت هستیم به‌طوری که در برخی آثار جمله‌بندی‌های درست و منطقی هم وجود ندارد.
او همچنین با انتقاد از رویه غلط دانلودهای غیرقانونی کتاب‌ها و آثار پژوهشی تاکید کرد: متاسفانه کتاب دزدی الکترونیکی در جامعه ما به شدت رواج یافته که ادامه آن می‌تواند صنعت نشر، ناشر، محقق و نویسنده را به خاک سیاه بنشاند. وقتی کتابی در عرض یک هفته بیش از ۶ هزار بار به صورت غیرقانونی دانلود می‌شود طبیعی است که درخواست آن توسط کتابفروشیها از هفته‌ای ۵۰ کتاب به زیر ۷ نسخه برسد. این رویه باعث می‌شود حوزه تالیف و تحیقی ما کیفیت آنچنانی پیدا نکند. البته شاید اینها بخشی از عوامل است و مسائل دیگری نیز در این باره دخیل هستند. امیدوارم با همت مسئولین بازار نشر الکترونیک قانونی در کشور ایجاد شود. دولت لایحه باید بدهد، مجلس تصویب کند و دستگاه قضا پای آن بایستد تا نشر ما از این بلبشو و پلشتی خارج شود.
مهدوی راد در پاسخ به سوالی درمورد روند ارزیابی حوزه ادبیات در جایزه کتاب سال نیز گفت: بخشی از داوری‌ها در جایزه کتاب سال و جایزه جلال یکسان است و باهم همپوشانی دارند به همین دلیل قرار شد بخش‌های مستند ، نقد ادبی و داستان که در جایزه جلال مورد ارزیابی قرار می‌گیرند در جایزه کتاب سال پذیرفته شود. میزان مبلغ جایزه نیز در هر دو مورد یکسان است منتهی چون لوح‌ها قرار است به امضای رئیس‌جمهور برسد و از دست ایشان آن را دریافت کنند؛ لوح‌های برگزیدگان جایزه جلال نیز در مراسم اختتامیه اهدا می‌شود.
محسن جوادی (دبیر علمی جایزه جهانی کتاب سال) نیز تاکید کرد: مشکل ما در این جایزه تنوع زبان‌هاست. در زبان‌های رایج مثل انگلیسی، آلمانی و فرانسوی انتخاب و استفاده از داورها مشکلی ندارد اما در زبان‌های کمتر مورد استفاده مثل گرجی و سواحیلی برای داوری‌ها چندان دستمان باز نیست. ادعا نداریم که همه آنچه که بهترین است را دیدیم و انتخاب کردیم اما ۲۵۰۰ کتاب چه از طریق فضای مجازی و چه ارتباط با داوران و برگزیدگان سال‌های قبل انتخاب شدند. نهایتا از این میان؛ ۱۸۰ کتاب به مرحله بالاتر و ۱۰ کتاب به‌عنوان برگزیدگان جایزه جهانی کتاب سال انتخاب شدند.
دبیر علمی جایزه جهانی کتاب سال افزود: خوشبختانه جایزه جهانی کتاب سال اعتبار قابل قبولی پیدا کرده و بسیاری از برگزیدگان با افتخار آن را در رزومه خود معرفی می‌کنند درحالیکه در جوایز مشابه کشورهای خلیج فارس با اینکه ازنظر مبلغ جایزه بیشتر هستند چنین دیدی به آنها وجود ندارد. بسیاری از ناشران معتبر خودشان برای ما آثار را ارسال می‌کنند. باعث خوشحالی است که انتشارات آکسفورد کتابی را که هنوز توزیع نکرده برای داوری در این جایزه ارسال کرد. باید بتوانیم این اعتبار را حفظ کنیم که کار سختی هم هست.
او ادامه داد: امسال غیر از برگزیدگان اصلی؛ پژوهشگر برتر نیز داریم که مجموعه آثار و مقالات و کتاب‌هایش به صورت کلی داوری شده است. همچنین امسال جایزه ویژه‌ای با نام گفت‌وگوی ادیان اهدا می‌شود که رویکرد اصلی آن گفت‌وگو میان اسلام و مسیحیت است. در این جایزه یک ایرانی و یک انگلیسی که نقش زیادی در بحث گفت‌وگوی این دو دین داشته‌اند و نتایج خوبی هم گرفته‌اند؛ مورد تقدیر قرار می‌گیرند.
جوادی سپس با اشاره به برخی تحولات در حوزه روادید و رفت و آمد اتباع ایرانی و آمریکایی اظهار داشت: به دلیل مشکلاتی که در حوزه روادید و رفت و آمد اتباع ایراین و آمریکایی به وجود آمده و ناشی از نابخردی دولتمردان آمریکاست؛ به‌رغم میل‌مان میهمانان آمریکایی جایزه که حتی جزو برگزیدگان هستند؛ امکان حضور پیدا نمی‌کنند. دعوت اولیه از این افراد صورت گرفته بود و حتی در بروشورهای تهیه شده نیز اطلاعات به نام آنها آمده اما شرایطی که دولت آمریکا اخیرا رقم زد؛ منجر به واکنش وزارت امور خارجه ما شد و طبعا ما نیز باید از این قانون اطاعت می‌کردیم.
وی با اشاره به نزدیک بودن مراسم اختتامیه؛ هرگونه اقدامات دیپلماتیک برای حل معضل روادید مهمانان آمریکایی را غیرممکن عنوان کرد و یادآور شد: این مشکل درباره سفر کشتی‌گیران آمریکایی به ایران به دلیل آنکه زمان کافی داشتیم؛ رفع شده اما برای برطرف شدن مشکل نویسندگان آمریکایی دیگر زمانی باقی نمانده است.
او در پاسخ به سوال خبرنگار ایلنا درباره سرانجام جوایز برگزیدگان آمریکایی که به دلیل مشکل روادید نمی‌توانند در این دوره از این جایزه کتاب سال حاضر شوند؛ بیان کرد: پیشتر مواردی بوده که به دلایلی مثل بیماری امکان حضور نداشند و جایزه آنها یا در مراسم سال آینده یا به هر نحو دیگری به دست‌شان رسیده است. منتهی مشکل روادید اصلا در دبیرخانه بررسی نشده و در آیین‌نامه هم اشاره‌ای به آن نشده و شاید در مراحل بعد در این مورد نیز تصمیم‌گیری شود. امیدواریم کسانی که با تصمیمات نادرست خود چنین اتفاقاتی را رقم می‌زنند کتاب بخوانند تا درست رفتار کنند.
دبیر علمی جایزه جهانی کتاب سال همچنین با اشاره به لزوم ترویج و تبلیغ آثار برگزیده در این جایزه در سطح جهانی گفت: وزارت ارشاد امکاناتی مثل طرح گرند را به وجود آورده که آثار ایرانی در سطح جهان معرفی شود ولی این مساله ارتباطی با جایزه کتاب سال پیدا نمی‌کند. فکر می‌کنم اگر چنین ارتباطی ایجاد کنیم و آثار برگزیده کتاب سال را به جهان بشناسانیم در اعتبار این جایزه بسیار مهم است. به همین منظور مجوز فصلنامه نقد کتاب‌های برتر به زبان انگلیسی را دریافت کرده‌ایم تا آثار برگزیده جایزه کتاب سال را در سطح دنیا معرفی کنیم.
جوادی در پایان تاکید کرد: برگزیدگان امسال از کشورهای آمریکا، انگلیس، آلمان، اسپانیا، رومانی، مالزی و ترکیه هستند همچنین برای رعایت عدالت و انصاف جایزه کتاب سال در سطح منطقه نیز که اولین دوره آن در مسکو برگزار شد؛ ادامه پیدا می‌کند. دور بعد این جایزه کشور هند است و آفریقا نیز در نوبت‌های بعدی است.
