جلوی اشرافی‌شدن فرش‌دستباف را باید گرفت/ قدر هنر بومی خود را نمی‌دانیم/ ایجاد انجمن تخصصی فرش ایران
همایش هم‌داستانی اهالی هنر و فرش(فرش‌واره) عصر امروز در موزه ملی فرش برگزار شد.
به گزارش ایلنا، همایش هم‌داستانی اهالی هنر و فرش(فرش‌واره) با حضور مسعود فروتن، ناصر فکوهی، غلامرضا اکرمی(رییس دانشگاه تهران)، مسعود کیمیایی، مجید رجبی معمار (رییس خانه هنرمندان)، حمید کارگر رییس مرکز ملی فرش ایران، حمیدرضا اردلان، بیژن اربابی و جمعی از دوستداران و حامیان فرش ایرانی در موزه ملی فرش برگزار شد.
مسعود فروتن در این مراسم گفت: فکر می‌کردم فرش همین قالی‌هایی باشد که برای پوشش کف خانه‌ها استفاده می‌کنیم اما فهمیدم معانی و کاربردهای متفاوتی دارد، حتی در کردستان فرش‌هایی برای سفره و نمکدان می‌بافند.
مسعود کیمیایی کارگردان سینما نیز در این نشست ضمن اشاره به تحقیقات و مقالاتش درباره فرش در سنین جوانی گفت: وقتی موسیقی تحریم شد و قرار بود شنیده نشود تمام هستی خود را به فرش داد، هم سازبندی و طعمی که متن موسیقی دارد در فرش آمد. ما ایرانی‌ها به دنیا آمدن‌مان، عاشقان‌هایمان و درودمان از این دنیا فرش است. ما روی فرش گریسته‌ایم، خندیده‌ایم و فراز و فرودهایمان را تجربه کرده‌ایم حتی در حاشیه کویر فرش‌هایی است که باغ و باغچه را به اتاق خانه می‌آورند.
وی ادامه داد: وقتی که در خیابان فرش‌های تقلبی را می‌بینم دلم می‌گیرد. مغازه‌های متعدد کنار هم و این تقلب‌ها آویزان است. چرا باید این هنر اصیل به انزوا برود؟ آقایانی که سمتی در این راستا دارند باید این موضوع را جدی‌تر بگیرند .
سپس مسعود فروتن گفت: چرا باید فرش‌بافان را فقیر بدانیم؟ ما حق نداریم فکر کنیم چون دختربچه‌ای فرش می‌بافد فقیر است. باید بهتر و قشنگ‌تر به این موضوع نگاه کنیم. برای من او مثل کسی است که 10 تا 12 سالگی ویلون یاد می‌گیرد. برای من او یک هنرمند است.
ناصر فکوهی انسان‌شناس، نویسنده و پژوهشگر ضمن اشاره به مساله هویت در فرش ایرانی گفت: فرش هنر شناخته شده در صنعت جهان و ایران هم سابقه چند هزار ساله دارد. منظور من از ایران، ایران فرهنگی است و ربطی به مرزهای سیاسی ندارد. ایران فرهنگی موجودیت مستقل است که چند دولت ملی در آن وجود دارد و فرش می‌تواند کمک زیادی برای مفهوم آن باشد.
وی فرش را نمایانگر دو موضوع اصلی و مهم خواند و گفت: فرش یک سیستم زبانی به انباشته حافظه است. تا حدود 100 سال پیش انسان‌شناسان اعتقاد داشتند سیستم‌های حافظه محدود به سیستم‌های نوشتاری است اما این موضوع کم‌کم تغییر کرده است. در ایران نوشتار بسیار کم وجود داشته اما آیا کم بودن این نوشتار به معنی این است که ایرانیان حافظه نداشتند و مهارت را منتقل نمی‌کردند؟ ابدا. فرهنگ ایرانی در شعر، معماری و بافته‌های ما تا اوج رفته و ما باید به مطالعه فرش به عنوان شکلی از زبان بپردازیم.
فکوهی ادامه داد: سیستم خوانش در نوشتار قابل رمزگشایی است اما در سیستم‌های نوشتاری هنری که اساس آن تکرار شکل‌های واحد به صورت محدود نیست موضوع فرق می‌کند. فرش را می‌شود مثل یک متن خواند و رمزگشایی کرد. این کاری است که امروزه در سطح بین‌المللی روی بافته‌های جوامع آمریکای لاتین و جواهرات انجام می‌شود اما در ایران همتی برای انجام این دست پژوهش‌ها وجود ندارد.
وی متذکر شد: روایت‌های تاریخی داستان عواطف و سرگذشت اقوام ایران در فرش مثل یک رسانه پایدار که می‌تواند عمر زیادی داشته باشد منعکس شده است. موضوع دوم این است که فرش را می‌توان به عنوان نمادی از تکثر ایرانی بازخوانی و خوانش کرد. ایران یک سیستم یک‌دست و یکپارچه نیست. ایران مجموعه‌ای از فرهنگ‌هایی است که با هم زیست کردند. فرش ایرانی یکی از شواهد علمی برای این تکثر است.
این پژوهشگر افزود: با این همه این تکثر ایجاد جدایی نکرده و هر ایرانی می‌تواند با فرش‌های مناطق مختلف رابطه بگیرد. در شرایطی که سیستم‌های مدرن در حال یکسان‌سازی فرهنگی هستند و این خطر ما را تهدید می‌کند که فرش را به عنوان یک رسانه هویتی از دست بدهیم.
فکوهی ضمن تقدیر از تلاش‌های موزه ملی فرش گفت: رویکرد ما به فرش نباید تنها به موزه‌ای محدود بماند. ما باید به ظرفیت‌های هویتی فرش بیشتر توجه کنیم زیرا قابلیت‌های هویتی‌مان را در بسیاری از حوزه‌ها از دست داده‌ایم و فرش به عنوان یک پتانسیل هویت‌ساز می‌تواند در دیدگاه‌های دموکراتیک هویت مردم ایران را حفظ کند و این موضوع نیاز به سیاست‌های بالادستی دارد تا جلوی اشرافی‌شدن فرش دستباف و کنار رفتن آن به سود فرش ماشینی را بگیرند. سیاست‌هایی که من آن را نمی‌بینم.
وی خاطرنشان کرد: امیدوارم از فرش به عنوان هویتی متعلق به ایران دفاع شود طوری‌که اجازه ندهیم فرش دستیاف ایرانی در جایی به جز ایران مگر با نظارت مستقیم کشور خودمان تولید شود زیراکه اگر فرآیند به این شکل باشد تا 50 سال دیگر اثری از فرش ایرانی نخواهیم دید.
سپس گروه لیان قطعاتی از موسیقی جنوب کشور را اجرا کردند.
همچنین رییس دانشگاه هنر در این نشست به قدمت طولانی فرش اشاره کرد و گفت: ما به تعداد فرهنگ و اقوام‌مان فرش داریم. کشور ما دارای جغرافیایی خاص است و چهار اقلیم از پنج اقلیم را دارا است که این نوع زیست فرهنگ بومی و هنرهای متفاوتی ایجاد کرده است.
غلامرضا اکبری فرش را هنر زنده‌ای در ارتباط با معماری و موسیقی خواند و گفت: بسیاری از نقوش فرش در معماری دیده می‌شود، حتی می‌توان موسیقی نواحی مختلف را در فرش جستجو کرد.
وی افزود: نزدیک به دو دهه است که فرش به آموزش اکادمیک ما پیوسته و ما به وجود این رشته در دانشگاه افتخار می‌کنیم، با این حال این هنر همچنان وابسته به دست‌های هنرمندان بومی است.
رییس دانشگاه هنر با اظهار تاسف از اینکه ما قدر هنر بومی خود را نمی‌دانیم، گفت: در چین شهری به نام کاشان ایجاد شده که قالی در آن می‌بافند و نام کاشان را در آن ذکر می‌کنند و این نشان از دست رفتن ملی دارد.
در ادامه نشست رجبی معمار رییس خانه هنرمندان نیز گفت: ما باید سعی کنیم انجمن تخصصی فرش ایران را مثل انجمن موسیقی یا خانه سینما ایجاد کنیم تا فرش دستباف ایرانی مورد حمایت قرار بگیرد. مجموعه خانه هنرمندان آمادگی خود را برای ایجاد و تولیت این انجمن اعلام می‌کند.
حمید کارگر مدیرموزه ملی فرش نیز در این نشست گفت: از همه عزیزان تشکر می‌کنم اما باید وجود شهری کاشان در چین را تکذیب کنیم. چین در حال حاضر به علت وضعیت اقتصادی خود از یک تولید کننده به مصرف‌کننده تبدیل می‌شود.
حمیدرضا اردلان نیز در این نشست عنوان کرد: موضوع در عرصه فرهنگی گم شده؛ برای مثال می‌گویند موضوع پزشکی بدن است یا موضوع ریاضی را اعداد تشکیل می‌دهند اما چطور بدون روشن بودن موضوع فرش می‌خواهیم آن را به جامعه دانشگاهی و مسئولان بشناسانیم؟ با صراحت اعلام می‌کنم در دوره تاریخی ما زمان گم شده، بنابراین موضوع فرهنگ نیز به تبع آن مخدوش مانده و با هیچ وضعیت شکل و سیاستی نمی‌شود فرش را نجات داد مگر اینکه موضوع فرش دوباره برای من روشن و مهم شود.