سبک زندگی باید انسان را شجاع و بی‌طمع تربیت کند
یادگار امام گفت: سبک زندگی باید انسان را شجاع و بی‌طمع تربیت کند و به‌گونه‌ای باشد که انسان در هنگام لزوم، چشم خود را از تهدید و طمع ببندد.
به گزارش ایلنا به نقل از جماران، حجت الاسلام و المسلمین سیدحسن خمینی در دیدار با دبیر، کارشناسان و دبیران استانی شورای فرهنگ عمومی و شرکت‌کنندگان در همایش ملی سبک زندگی، به موضوع «سبک زندگی» پرداخت و با بیان اینکه اولین سؤال در خصوص این حوزه، «چیستی سبک زندگی» است، اظهار کرد: این واژه که به سختی می‌توان به تعریف مشترکی از آن دست یافت، عمر زیادی ندارد و برخی روانشناسان اجتماعی آن را انتخاب کرده‌اند. البته مفهوم سبک زندگی همواره در فضای عمومی علم، فرهنگ و اندیشه وجود داشته است اما ابداع این واژه بدان جهت بوده است که یکسری مطالب و خواسته‌ها در یک قالب دسته‌بندی شوند؛ البته در اصطلاحات حوزوی تعبیر زیّ طلبگی سابقه طولانی دارد که ظاهراً همان سبک زندگی روحانیون را بیان می‌کرده است.
وی با بیان اینکه مفهوم سبک زندگی دچار این بحران درونی است که افراد مختلف تصورات متفاوتی نسبت به مصادیق آن دارند، افزود: «آزادی انتخاب» از اصول مهمی است که همه آن را به‌عنوان یکی از ارکان سبک زندگی قبول دارند و اساساً یکی از دلایل تازگی این مفهوم آن است که انسان‌ها وقتی توانستند سبک زندگی خود را انتخاب کنند سبک‌های مختلف زندگی پدید آمد، در حالی که تا پیش از شکل‌گیری مفهوم سبک زندگی، تفاوت مشرب در جوامع وجود نداشت و افراد مانند هم زندگی می‌کردند، اما وقتی این امکان فراهم می‌آید و مردمان تصمیم می‌گیرند که به گونه‌های دیگر زندگی کنند، سبک‌های مختلف در زندگی شکل می‌گیرد؛ در اینجاست که موضوع تفاوت نسلی هم پدید می‌آید چرا که نسل‌ها امکان انتخاب سبک‌های دیگر زندگی را پیدا می‌کنند.
سیدحسن خمینی ادامه داد: اگر بر سر مفهوم سبک زندگی به تفاهم رسیدیم، سپس این سؤال مطرح می‌شود که «کدام سبک زندگی خوب و کدام بد است؟» برای پاسخ به این سؤال باید بدانیم که مطلوبیّت هر امری در قیاس با هدف آن تعریف می‌شود، به این معنا که گرچه برخی امور دارای حسن و قبح ذاتی هستند اما وقتی اشیاء تبدیل به ابزار می‌شوند بر اساس هدف، باید آنها را ارزش‌گذاری کنیم و لذا باید ببینیم که هر سبک زندگی برای کدامین هدف تعریف می‌شود و آیا می‌تواند آن را تحصیل کند، تا سپس بتوانیم در مورد آن قضاوت کنیم.
وی تصریح کرد: به شدت محتاج آن هستیم که برای خوب یا بد بودن نوع نگاه یا فضا تشخیص دقیقی از ارزش‌های حاکم داشته باشیم.
یادگار امام افزود: برای ما به عنوان کسانی که ائمه (ع) را به عنوان معصومین و اسلام را به عنوان تعیین‌کننده ارزش‌ها قبول داریم و قواعد ارزشی خود را از این چهارچوب اخذ می‌کنیم اصول روشنی وجود دارد. اما وقتی سبک زندگی ائمه را بیان می‌کنیم باید توجه کنیم که ما به دنبال آن هستیم تا بفهمیم که اگر آن بزرگواران امروز و در این مکان بودند چگونه زندگی می‌کردند؟ و برای امروز ما چه دستورالعملی دارند؟ چرا که عوامل زمان و مکان نقش خود را در تغییر ابزار برای رسیدن به هدف به صورت پررنگ ایفا می‌کنند و خود را به ما دیکته می‌کنند و ما نمی‌توانیم نسبت به اتفاقاتی که در تاریخ و جغرافیای ما رخ می‌دهد، بی‌تفاوت باشیم.
وی به بیان مثال‌هایی در مورد نقش عنصر زمان و مکان در تغییر سبک‌های زندگی پرداخت و گفت: زمانی نگاه غالب اینگونه بود که زنان هرچه کمتر در عرصه اجتماع حضور پیدا کنند، تطابق بیشتری با سبک زندگی مورد نظر اسلام وجود دارد، اما در آستانه انقلاب اسلامی امام راحل نقطه مقابل این وضعیت را بیان می‌کنند، البته باید توجه داشت که این امر باعث نمی‌شود که اصل حجاب و عفاف و عدم اختلاط محرم و نامحرم از بین برود، بلکه صرفاً سبک عمل به آن تغییر می‌کند چرا که شرایط زمانه عوض شده است.
وی مسئله موسیقی را دیگر نمونه این این امر خواند و اظهار کرد: در حالی که در زمان‌های گذشته نسبت به موسیقی نگاه مثبتی وجود نداشت، اوایل انقلاب گروهی می‌گفتند مگر می‌شود رادیو باشد اما موسیقی از آن پخش نشود؟ در همین راستا نیز طی سال‌های بعد از آن، امام بحث فقهی موسیقی حلال (غیر مطرب) را مطرح کردند.
یادگار امام با بیان نمونه ای دیگر از تحول در سبک زندگی، گفت: در مورد موضوع تحصیل زنان، تا زمانی صرفاً تحصیل تا سطح مکتبخانه پذیرفته شده بود اما بعدها حضور آنان در دانشگاه هم مورد پذیرش قرار گرفت که طبعا بحث اشتغال را هم در پی دارد.
وی سپس با اشاره به تفاوت سبک رفتاری ائمه(ع)، یادآور شد: با توجه به نقش زمان و مکان در انتخاب سبک‌های مختلف زندگی، در بحث‌های کلامی گفته می‌شود که اگر هر کدام از ائمه به جای یکدیگر بودند مانند دیگری عمل می کردند.
سیدحسن خمینی با بیان اینکه سبک زندگی در مکان‌ها و زمان‌های مختلف قطعاً یکسان نیست زیرا وسیله رسیدن به هدف در اماکن و زمان های مختلف متفاوت است، روایاتی را از معصومین(ع) بیان کرد و گفت: برای ما که شخصیتی چون امام خمینی را در دوره خود داشته‌ایم، پاسخ دادن به این سوال که اگر ائمه(ع) امروز حضور داشتند چگونه زندگی می‌کردند، دشوار نیست؛ چرا که اگر آنان بودند آنگونه زندگی می کردند که شاگردشان امام خمینی زندگی می‌کرد.
وی در تبیین سبک زندگی امام افزود: سبک زندگی حضرت امام تبیین زندگی همه ائمه(ع) در افق امروز است و هیچ دوگانگی میان آنها وجود ندارد.
یادگار امام با تأکید بر اینکه سبک زندگی مطلوب باید دنیا و آخرت انسان را تأمین کند، گفت: باید ببنیم که امام برای جوان امروز چه سبک زندگی را تعریف می‌کنند، البته این نکته را هم توجه داشته باشیم که سبک زندگی امام در هشتاد سالگی مانند جوان بیست ساله نیست و آنچه مدنظر قرار می‌دهیم نظر امام در مورد سبک زندگی جوانان است، نه اعمالی که خود امام در سنین آخر عمر انجام می‌دادند.
وی به بیان مثالی در این مورد پرداخت و گفت: همسر امام بیان می کردند که از وقتی امام را به یاد می‌آورم نماز شب می‌خواندند اما در عین حال می‌بینیم که امام توصیه چنین کاری را به کودکان و نوجوانان نداشتند و در عین حال تأکید ویژه روی نمازهای واجب و ورزش برای نوجوانان داشتند.
سیدحسن خمینی یادآور شد: آن سبک زندگی که از بازشناسی امام انتظار داریم به دست آوریم، این است که امام به‌عنوان یک مرجع تقلید و ادامه دهنده راه معصومین(ع) در دنیای امروز در مورد سبک زندگی جوانان، زنان و... چه نگاهی دارند و اینجاست که نیاز به بازشناسی اندیشه امام پیدا می شود.
وی ادامه داد: برای بازشناسی این تفکر و سبک زندگی نیازمند متخصصانی هستیم که قواعد کلی اندیشه امام را استخراج کنند.
یادگار امام سپس به بیان اجمالی برخی مولفه‌های مهم سبک زندگی امام پرداخت و گفت: تعریف رابطه با خدا و اختصاص دادن بخشی از زندگی به عبادت و به ویژه تأکید بر معنویت شریعت محور، رابطه مهربانانه و دلسوزانه با مردم و با یکدیگر، رابطه منطقی با طبیعت و... از بخش‌های مهم سبک زندگی است که توسط هر انسانی باید رعایت شود.
سیدحسن خمینی مهم ترین بخش در سبک زندگی اسلامی را «تعریف درست رابطه آدمی با خویش» و مشخص ساختن هدف و توجه به تناسب وسیله و نوع زندگی با دستیابی به هدف ذکر کرد و «نظم» و «آرامش» را دو رکن مهم این بخش دانست و یادآور شد: مرحوم آیت الله طاهری خرم آبادی از شاگردان امام نقل می کردند که در اوایل مبارزات روزی به امام گفتم که در این اوضاع وقتی سراغ درس و بحث می رویم تمام اتفاقات این روزها ذهن ما را درگیر خود می کند و مانع از درس خواندن می شود اما امام در پاسخ گفتند من وقتی کتاب را باز می کنم گویی هیچ کار دیگری ندارم و تمام توجهم در آن است.
وی ادامه داد: این بسیار مهم است که انسان زندگی خود را با آرامش بگذراند چرا که مطلوب در حیات انسان، زندگی در آرامش است، اما اگر انسان در زندگی اضطراب داشته باشد و دائما با سرعت به دنبال امور در حال دویدن باشد وضعیت زندگی او مطلوب نیست.
وی سپس با اشاره به نکات دیگری همچون «نظافت» و «توجه به اوقات فراغت» در زندگی امام، گفت: باید برای زندگی خویش قواعدی را استخراج کنیم تا در زندگی ما حاکمیت پیدا کند.
سید حسن خمینی، «شجاعت» را از دیگر ارکان مهم سبک زندگی مطلوب دانست و اظهار کرد: سبک زندگی باید انسان را شجاع و بی طمع تربیت کند و به گونه ای باشد که انسان در هنگام لزوم چشم خود را از تهدید و طمع ببندد.
یادگار امام، در ادامه سخنان خود به این موضوع پرداخت که «برای اجرایی شدن سبک زندگی مطلوب چه کاری باید انجام دهیم؟» و گفت: سبک زندگی دستوری نیست، البته می‌توان با برنامه‌ریزی بخش‌هایی از یک سبک مطلوب را تحقق بخشید اما انسان‌ها مانند یکدیگر نمی‌اندیشند و نمی‌توان انتظار داشت همه از یک روش پیروی کنند. اما باید بدانیم که مهم ترین امر در ترویج یک سبک زندگی تعریف الگو برای جامعه است؛ چرا که هیچ چیزی مانند الگو جامعه را تحت تأثیر تربیتی قرار نمی دهد و لذا باید در جامعه الگو تعریف کنیم.
وی با اشاره به تأثیر «مُد» در الگوسازی انواع مختلف پوشاک، به بیان دیدگاه فضیلت گرایان پرداخت و گفت: در نظام ارزشی زیبایی شناختی انسان، آنچه خوبان و زیبایان انتخاب می کنند، مطلوب شمرده می شود و بر همین اساس باید الگوی صحیح معرفی شود تا از سوی جامعه مورد قبول واقع شود.
سیدحسن خمینی بر تأثیر بسیار عمیق «دوست» در شکل گیری شخصیت انسان اشاره کرد و گفت دوست نمونه یک الگوی تربیتی است که آدمی را با خویش هم خو می کند.
وی در پایان سخنان خود با اشاره به رواج اموری چون حجاب و گرویدن به حوزه های علمیه در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی گفت: باید ببینیم که چگونه باید الگوی‌های مناسب را برای جامعه بسازیم، چرا که الگو تأثیر بالایی در جامعه دارد و انسان‌ها حتی اگر با الگوی خویش هم رو نشوند، خلق و خوی او را می‌گیرند.