علم از اولویت‌های ارشاد است/عدالت رسانه‌ای یعنی حذف رانت رسانه‌های دولتی

به گزارش ایلنا، حسین انتظامی با اشاره به حضور رئیس جمهور در افتتاح رسمی نمایشگاه مطبوعات، گفت: نمایشگاه مطبوعات از جمعه ۱۴ آبان آغاز به کار کرد و صبح شنبه ۱۵ آبان با حضور آقای رییس جمهور به صورت رسمی افتتاح شد. همانطور که پیش بینی می‌شد، استقبال نسبت به دوره‌های قبل بهتر شده است البته طبعا هر چقدر روزهای بیشتری از نمایشگاه بگذرد، میزان ارتباط گیری و استقبال بیشتر خواهد شد. امسال ۹۰۰ رسانه در قالب ۶۲۰ غرفه در نمایشگاه مطبوعات حضور دارند؛ بعضی از غرفه‌ها که شامل موسسات مطبوعاتی هستند یا به شکل تجمیعی حضور پیدا کرده‌اند طبعا تعداد رسانه بیشتری را شامل می‌شوند که نمایندگی خوبی می‌کنند از مطبوعات؛ همچنین سه سال است برای دسترسی آسان‌تر مخاطبان تقسیم بندی موضوعی صورت گرفته است به این دلیل که مخاطب وقتی به نمایشگاه مراجعه می‌کند اگر به عنوان مثال به حوزه سیاسی اقتصادی علاقه‌مند است، بتواند بیشتر در آن قسمت وقت صرف کند و حضور داشته باشد. در حوزه‌های دیگر نیز مثل خانواده، کودک و نوجوان و از جمله موضوعی که به برنامه چرخ مربوط است بخش آموزشی و تخصصی که حوزه‌ای است که در آن حدود ۲۰۰ رسانه حضور دارند.

معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در زمینه چرخش مطبوعات از مطبوعات کاغذی به مطبوعات الکترونیک، اظهار داشت: الگوی مصرف رسانه‌ای طبعا عوض شده و این یک روند جهانی است. این روند جایگزینی شیوه‌های الکترونیکی است که اصطلاحا رسانه‌های نو، نام دارند. وقتی می‌گوییم رسانه سنتی یا رسانه همگانی، مطابق تعریف، رادیو، تلویزیون و مطبوعات مشخصا مد نظر است. رسانه‌های جدید یک دامنه دیگر را شامل می‌شوند، این رسانه‌ها حتی به لحاظ قواعد تولیدی هم متفاوت هستند یعنی در رسانه‌های تولیدی مقوله‌ای به نام «دروازه بانی» دارید که شامل مسیر تولید است.

انتظامی در توضیح اصطلاح دروازه بانی در رسانه‌های سنتی، افزود: به عنوان مثال برنامه چرخ که ما اکنون از طریق آن داریم با مخاطب ارتباط برقرار می‌کنیم، یک رسانه همگانی و یک رسانه سنتی به حساب می‌آید. ممکن است ابزارآلاتی که استفاده می‌شود، مدرن باشد اما روش اینگونه است که برنامه طراحی می‌شود، سردبیر دارد، تهیه کننده دارد، اصولش از پیش تعیین شده است و در ‌‌نهایت محتوا به اصطلاح دروازه بانی می‌شود و سپس در اختیار مخاطب قرار می‌گیرد حتی در شرایطی که مثل برنامه‌ای که در آن حضور داریم، یک برنامه با پخش زنده باشد. در کل چنین برنامه‌ها و رسانه‌هایی چارچوب دارند و حتی نحوه ارتباط گیری آن مشخص است. یک نفر صحبت می‌کند، مخاطب او را می‌بیند یا یک نفر سرمقاله می‌نویسد، مخاطب آن را می‌خواند؛ ‌‌نهایت تعامل مخاطب و کسی که دارد تولید محتوا می‌کند این است که می‌تواند از طریق تلفن و پیامک نظر خودش را به شکل تعاملی منتقل کند و البته معمولا برنامه‌هایی موفق‌تر هستند که بتوانند همزمان از این تماس‌ها و پیامک‌ها بازخورد بگیرند و محتوای برنامه را بر آن اساس هماهنگ کنند.

وی در ادامه با تاکید بر اینکه اکنون دوره رسانه‌های اجتماعی است، عنوان کرد: رسانه‌های اجتماعی به تدریج در حال جایگزینی هستند البته یک عده در کمال بدبینی می‌گویند که دوره کاغذ به سر آمده و دیگر نوبت رسانه‌های جدید است؛ من چنین اعتقادی ندارم و بسیاری از متخصصان و کار‌شناسان نیز این موضوع را قبول ندارند.

معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به تاریخ اجتماعی رسانه‌ها، گفت: مدیوم‌های رسانه‌ای در طول زمان افزایش پیدا کردند و مدیوم‌های جدید ایجاد شده است؛ یک زمان فقط عصر گوتنبرگ بوده یعنی از نظر رسانه‌ای تنها مطبوعات وجود داشتند. وقتی رادیو ظهور کرد، خیلی از افراد گفتند پایان دوره مطبوعات فرا رسیده اما دیدیم که مطبوعات باز هم به حیات خود ادامه دادند. وقتی تلویزیون در دهه ۵۰ آمد، یک عده گفتند دیگر پایان دوره رادیو فرا رسیده زیرا تلویزیون کامل‌تر از آن است هم صوت دارد و هم تصویر دارد اما وقتی رسانه‌های نو وارد شدند، رسانه پیشین فراموش نشد.

وی افزود: به عنوان مثال رادیو همچنان گرمای خود را در نظر مخاطب حفظ کرده است. رسانه رادیو نسبت به رسانه تلویزیون وجوه ممیزه‌ای داشت که توانستند با تاکید بر آن وجوه ممیزه و انحصاری، خودشان را زنده نگاه دارند؛ از جمله در مورد رادیو می‌توان به دسترس بودن اشاره کرد. تلویزیون در دسترس نیست اما رادیو در دسترس است به کمک امواج کوتاه می‌توان با یک رادیو ترانزیستوری در هر جای کشور یا هر جای دنیا یک موج را دریافت کرد در حالی که تلویزیون اصولا سخت افزار سنگینی تری نیاز دارد.

انتظامی ادامه داد: به هر حال، در ادامه سیر این روند تاریخی وقتی اینترنت آمد نیز این ماجرا تکرار شد؛ اما اکنون ما در عصر چند رسانه‌ای هستیم یکی از ویژگی‌های عصر چند رسانه‌ای این است که فرزند نو آمده، نیامده که فرزند قبلی را کنار بزند، این فرزند جدید به دنبال این است که با تعامل در ظرفیت‌ها یک هم افزایی پیدا کند و به اصطلاح یک بسته ارائه بدهند لذا رسانه‌هایی موفق‌تر هستند که بتوانند از همه وجوه نوشتاری، صوتی و تصویری بهره ببرند.

وی در ادامه اظهار کرد: از لحاظ نظریه‌های ارتباطی، در رسانه‌های جمعی نوعی دروازه بانی اتفاق می‌افتد یعنی وقتی خبری را از رادیو یا تلویزیون و یا مطبوعات دریافت می‌کنید، احتمال اینکه آن خبر صحیح باشد خیلی بیشتر است نهایتا برمی گردد به میزان حرفه‌ای بودن و دقت آن رسانه؛ لذا برخی رسانه‌ها در طول زمان به درجه‌ای از اعتماد مخاطب می‌رسند که مخاطب می‌داند که این رسانه‌ها وقتی خبری را اعلام می‌کنند حتما دقت کافی داشته‌اند، حتما صحت خبر را ارزیابی کرده‌اند سپس آن را پخش می‌کنند.

معاون مطبوعاتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به ویژگی‌های رسانه‌های نو، عنوان کرد: یکی از ویژگی‌های رسانه‌های نو این است که چون همه تولید کننده هستند و در عین حال همه به لحاظ روزنامه نگاری کیفیت‌های حرفه‌ای، تخصص و مهارت را ندارند لذا هر مطلبی ممکن است منتشر شود و شما برای هر مطلبی مجبور می‌شوید آزمون صحت بگذارید؛ اینجا مفهومی با عنوان سواد رسانه‌ای پیش می‌آید. در فضایی که رسانه‌های اجتماعی و رسانه‌های نو دارند رواج پیدا می‌کنند برای کنترل صحت باید سواد رسانه‌ای مردم را بالا ببریم تا در مقابل رسانه منفعل نباشند یعنی خودشان به وسیله تکنیک‌هایی بتوانند در مقابل اخباری که در رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌شود، راستی آزمایی کنند.

وی تاکید کرد: در ابتدا باید دقت داشت که از چه رسانه‌ای استفاده می‌کنیم، فرض کنید کانال یک خبرگزاری معتبر است، مخاطب به اعتمادی که به آن خبرگزاری دارد به این کانال هم اعتماد پیدا می‌کند. زمانی یک شخص خبری را برای شما ارسال می‌کند، شما نمی‌دانید که آن فرد چقدر دقیق است و یا این خبر را کنترل کرده است یا خیر، آن زمان خبر را بازنشر (فوروارد) نمی‌کنید. علاوه بر اینکه بازنشر نمی‌کنید، خودتان هم تحت تاثیر آن قرار نمی‌گیرید و راستی آزمایی را از طرق دیگر انجام می‌دهید. بخشی از این راستی آزمایی، خویشتن داری و کسب مهارت است. بعد از روزنامه نگار-شهروند اکنون تولیدکننده، تولیدگر-شهروند نیز داریم. تولیدگر، خود نوعی از مهارت‌های روزنامه نگاری را در حد شهروندی کسب می‌کند.

انتظامی در بخش دیگری از سخنانش به موضوع عدالت در رسانه‌ها، اشاره و تصریح کرد: ما باید به سمت عدالت رسانه‌ای پیش برویم به این معنا که هر چقدر بیشتر رانت‌های رسانه‌های دولتی و متعلق به بخش عمومی را کاهش دهیم چه رانت اقتصادی و چه رانت اطلاعاتی تا به این وسیله یک فضای رقابت پذیر در رسانه‌ها ایجاد شود. مخصوصا در عرصه‌هایی که بخش خصوصی می‌تواند موفق باشد دولت نباید رسانه تاسیس کند زیرا می‌تواند عرصه را بر فعالیت بخش خصوصی تنگ کند. ما وقتی صحبت از اقتصاد مقاومتی می‌کنیم، آموزه اصلی آن اقتصاد مردمی است یعنی ما باید کمک کنیم بخش خصوصی فعالیت بیشتری داشته باشد. به زبان رسانه یعنی سیاست وزارت ارشاد باید این باشد که به مطبوعات بخش خصوصی کمک کند، در صورت انجام این امر بسیاری از اتفاقات رخ خواهد داد؛ یکی از افتخاراتی که الان دولت دارد این است که در سه سال گذشته اولا مجوزی برای روزنامه و خبرگزاری و یا هفته نامه در بخش دولتی نداده است ضمن اینکه یارانه‌های این رسانه‌ها را نیز قطع کرده است و معتقد است این یارانه‌ها را باید به مطبوعات بخش خصوصی اختصاص داد. نکته دیگر مربوط به اقتصاد و سازمان مطبوعات است که بحث مفصلی دارد. نکته دیگر که آن هم جزء وظایف دولت محسوب می‌شود بحث آموزش است که باید مهارت را در این حوزه افزایش بدهد زیرا ما هر چه روزنامه نگاران قوی تری داشته باشیم هر چقدر در مطبوعات مهارت‌های فنی و حرفه‌ای و روزنامه نگاری افزایش پیدا کند طبیعتا در ارتباط برقرار کردن با افکار عمومی موفق‌تر خواهیم بود.

وی افزود: همچنین باید سخت گیری‌هایی را که در حوزه‌های محتوایی برای مطبوعات می‌گذاریم، چارچوب‌هایش مشخص باشد و کلی نباشد تا مطبوعات بدانند که خط قرمزشان کجا است و این موضوع به سلیقه مجری قانون باز نگردد و مجری یا مجریان تبعیض قاءل نشوند یعنی اگر قاعده‌ای هست برای همه رعایت شود.

معاون مطبوعاتی ویزر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در زمینه نشریات علمی نیز گفت: ما وقتی از پیشرفت علمی کشور صحبت می‌کنیم در واقع از یک بسته صحبت می‌کنیم که یکی از نشانه‌هایش انتشار مقالات علمی است و ما باید بقیه اجزای این بسته را فراهم کنیم. به عنوان مثال ببینیم ثبت

اختراعات در کشور چقدر است، کیفیت آموزش ابتدایی و آموزش عالی چگونه است و ما چقدر می‌توانیم زنجیره دانش، صنعت و در ‌‌نهایت تجاری سازی علم را دنبال کنیم. یعنی اگر فقط علم را در آزمایشگاه و دانشگاه‌ها دنبال کنیم و ارتباط با صنعت برقرار نشود و صنعت تجاری نشود این روند منجر به پیشرفت علمی کشور نمی‌شود.

وی در ادامه، افزود: ما اگر بتوانیم دانش را به صنعت و صنعت را به تجاری سازی متصل کنیم یک زنجیره فعال علمی شکل می‌گیرد. یکی دیگر از مولفه‌های پیشرفت علمی در یک کشور، سواد علمی است. سواد علمی با سواد خواندن و نوشتن فرق می‌کند. به عنوان مثال عمده کسانی که شبکه چهار سیما جمهوری اسلامی ایران را دنبال می‌کنند، کسانی که برنامه چرخ را دنبال می‌کنند، کسانی هستند که سواد علمی دارند. سواد علمی یعنی اینکه یک نفر اندکی راجع به قوانین فیزیکی بداند، تا حدی از مسائل زیست‌شناسی آگاه باشد، مسائل نجوم را تا حدی بداند و... لذا وقتی برنامه علمی حتی تخصصی را در تلویزیون ببیند خیلی احساس بیگانگی نکند و کانال را عوض نکند و از این برنامه‌ها لذت ببرد. اینجاست که از ارتباطات علمی یاد می‌کنند که از دل آن روزنامه نگاران علمی درمی آید یعنی امثال سردبیران این برنامه، این‌ها در شاخه و رسته روزنامه نگار علمی تعریف می‌شوند. در نتیجه اگر کشور به دنبال پیشرفت علمی است، همه دستگاه‌ها موظف هستند ببینند چه می‌توانند انجام دهند در راستای این موضوع؛ وزارت ارشاد هم موظف است تسهیلاتی فراهم کند.

وی در عین حال حال توضیح داد: نشریات علمی دو دسته هستند نشریات علمی-پژوهشی یا علمی-ترویجی که مربوط به دانشگاه‌ها و مراکز علمی هستند که بسیار تخصصی هستند و نقشی در ایجاد سواد علمی ندارند. سواد علمی در برنامه‌ای مثل برنامه شما ایجاد می‌شود یا مجله‌ای که علم را برای عموم مردم ارائه دهد و مردم را به نحوی علاقه‌مند کند.

انتظامی در پایان سخنانش در برنامه علمی چرخ، عنوان کرد: وزارت ارشاد چند رویکرد اصلی در سه سال گذشته داشته است؛ یکی از آن‌ها کسانی هستند که دنبال تاسیس رسانه چه چاپی و چه الکترونیک در حوزه علمی هستند، کمک می‌کنیم از چنین استعدادهایی استقبال می‌کنیم. همچنین در بسته حمایتی که در اول هر سال تعریف کرده‌ایم، به ذینفعان مشترک و اصحاب مطبوعات گفته می‌شود این موارد جزء سیاست‌های ما است، جزء اولویت‌های ما است اگر به این‌ها بپردازید ما نسبت به آن وظیفه مضاعف داریم و این اولویت‌ها دقیقا در راستای سیاست‌های عمومی کشور است که علم هم یکی از آن‌ها محسوب می‌شود. یارانه این گروه از نشریات که به حوزه‌های اولویت دار بپردازند را سه برابر می‌کنیم. جداول یارانه هم که در جهت شفافیت اعلام می‌شود و نحوه محاسبه‌اش هم مشخص است.