پوستر باید درآمد بیشتر را تضمین کند/ هنر هرچه بازاری‌تر؛ به‌صرفه‌تر
در بیشتر موارد آنچه از یک تئاتر یا فیلم باقی می‌ماند؛ خاطره آن است که با پوستر تداعی‌اش بسیار آسانتر است. پوسترها گاه تا سال‌ها بر دیوار یک کتابفروشی یا گوشه‌ای از خیابان باقی می‌مانند و یادآور خاطرات اثر هنری هستند. فرق پوسترهای تئاتری با همنوعان خود در سینما به استفاده گرافیک و کار هنری مفهومی بود که گویا پرتره بازیگران درحال جایگزین شدن با این المان‌های هنری‌ست.
به گزارش خبرنگار ایلنا، این روزها پشت شیشه کتاب‌فروشی‌ها، کافی‌شاپ‌ها یا در فضای مجازی شاهد حضور پوسترهای متفاوتی هستیم که خبر از اجرای‌های مختلف گروه‌های تئاتری می‌دهند. اجراهایی که در بهترین شرایط ممکن است بیش از 5 یا 6 هزار تماشاگر را در تمام طول مدت اجرا داشته باشند. موضوع مهم این است که تئاتر یا نمایش در یک دوره سی یا چهل روزه روی صحنه است و پس از پایان اجرا؛ شاید دیگر هرگز یادی از آن نمایش نشود اگر هم شانس داشته باشد؛ سال‌ها بعد دوباره اجرا می‌شود. اما پوستر یک نمایش ممکن است مدت‌ها در پشت شیشه کتابفروشی در فضای مجازی حضور داشته باشد و توسط هزاران نفر دیده شود. پوستر به تنهایی یک اثر مستقل است و اگر از کیفیت بالای گرافیک برخوردار باشد قطعا در حفظ خاطره آن نمایش تا سالیان سال موثر است حتی اگر مخاطب هنگام اجرای آن موفق به تماشای این نمایش نشده باشد. در بسیاری از مواقع هم می‌توان نمایشگاهی از این آثار گرافیکی برگزار و یادی از نمایش‌های قدیمی کرد همانطور که امروز وقتی نمایشگاهی از پوسترهای قدیی تئاتر در دهه 40 و 50 برپا می‌شود؛ آثار مرتضی ممیز، فرشید مثقالی و ... هنوز برای علاقمندان به تئاتر و هنر گرافیک جذابیت دارند.
اما پوسترهای تئاتر این روزها شکل و فرمشان تغییر کرده و کم‌کم مانند پوسترهای سینمایی به سمت استفاده از پرتره برای فروش گیشه می‌روند و شاید باید در جشنواره‌های سال آینده به دنبال پوسترهای بسیار محدودی با طراحی هنری گرافیکی باشیم. گرچه حق کارگردان است که به فکر فروش هم باشد اما تئاتری‌ها خود اعتقاد دارند؛ منصفانه نیست برای بدست آوردن فروش بیشتر؛ سطح سلیقه جامعه و حافظه بصری مردم را کاهش دهیم. در حقیقت آنچه مهم است اثری است که پوستر در سطح سلیقه جامعه می‌گذارد. شاید همانطور که یک کتاب، تئاتر، فیلم و ... خوب می‌تواند سطح فرهنگ جامعه را ارتقا دهد؛ یک پوستر هم بتواند این دامنه از تاثیرگذاری را به دنبال داشته باشد کمااینکه فیلم و تئاتر مدت زمانی معین برای اجرا و دیده شدن دارند اما پوستر ممکن است سال‌ها در معرض دید بینندگان قرار داشته باشد و آرام‌آرام در سلیقه بصری جامعه تاثیرات خود را بگذارد.
نمایش گل‌گاوزبان به کارگردانی زهرا قاسمیان از 21 شهریور تا 6 مهرماه در تماشاخانه سه نقطه اجرای خود را آغاز کرده است. اگرچه اجرای این تئاتر به پایان رسیده اما قطعا پوستر آن را تا مدت‌ها در گوشه و کنار شهر خواهیم دید. این نمایش در طراحی پوسترش از پرتره بازیگران استفاده کرده است. در همین رابطه با کارگردان اثر و یک طراح گرافیک گفت‌وگو کردیم.
نباید انتظار داشتیم همه از یک سطح پیروی کنند
مهدی مهدیان (طراح و گرافیست) با بیان اینکه به طور کلی در طراحی پوسترهای تئاتر، تفاوت دیدگاه‌های مختلف طبیعی است؛ گفت: ممکن است یک کارگردان یا تهیه‌کننده تئاتر با شناختی که از مخاطب دارد تصمیم به استفاده از پرتره در طراحی پوستر اثرش داشته باشد. نباید انتظار داشت همه از یک سطح پیروی کنند چراکه بحث‌های مختلفی از جمله گیشه باعث می‌شود تفاوت فرم را در پوسترها شاهد باشیم.
او تاکید دارد که؛ با این‌حال تیپ پوسترهای تئاتر با پوسترهای سینمایی متفاوت است. در پوسترهای سینمایی بیشتر استفاده از چهره بازیگران را شاهد هستیم گرچه این مسئله در تئاتر نیز هم در حال گسترش است. البته باید توجه داشت که گاه استفاده از پرتره بازیگر ممکن است مفید فایده هم باشد.
این طراح گرافیک بیان کرد: اگر قرار است از پرتره استفاده کنیم، می‌توان فقط به استفاده از عکس و چند حروف تایپی نیز اکتفا کرد؛ در این حالت اثر نه به عنوان یک اثر مستقل قابل ارزش‌گذاری خواهد بود و نه برای آن نمایش جذب مخاطب خواهد داشت. این نوع پوسترها نه تنها چیزی از موضوع داستان را به ما نمی‌دهد بلکه جذابیت بصری نیز ندارند تا بتوانند مخاطب را برای لحظه‌ای جذب کنند. در این آثار هیچ کدام از عناصر بصری ارتباطی با هم برقرار نمی‌کنند و در مجموع یک کل واحد زیبا را شاهد نیستیم.
استفاده پرتره برای جذب مخاطب بود
زهرا قاسمیان؛ کارگردان نمایش «گل گاوزبان» درباره نحوه طراحی پوستر این نمایش، اظهار کرد: ما این نمایش را در دو تماشاخانه بازیگاه و سه نقطه اجرا کردیم در تماشاخانه بازیگاه از پوستر گرافیکی استفاده کردیم اما نمایش مخاطب نداشت در تماشاخانه سه نقطه برای اینکه بتوانیم مخاطب را جذب کنیم از این ایده استفاده کردیم.
او در پاسخ به این سوال که آیا این نوع طراحی باعث تنزل سلیقه مردم نمی شود، ادامه داد: طرح اول پوستر ما طرح گرافیکی بود اما از آنجا که طرح گرافیکی باعث جذب مخاطب نمی‌شد و تنها برای اهالی تئاتر یا به اصطلاح تئاتر روها پوستر با طرح گرافیکی اهمیت دارد؛ از طرح دوم استفاده کردیم.
کارگردان نمایش گل گاوزبان با بیان اینکه تم این نمایش عامیانه و ایرانی است؛ گفت: قصد داشتم مخاطب بیشتری را جذب کنم. قصه این نمایش به گونه‌ای است که مخاطبان به خوبی می‌توانستند با آن ارتباط برقرار کرده و آن را لمس کنند اما باید برای دیدن آن تشویق می‌شدند.
قاسمیان در پاسخ به این سوال که چرا در استفاده از پرتره خلاقیت بیشتری به کار نرفته، افزود: از آنجا که فرصت برای طراحی پوستر دوم کافی نبود، این نمایش موضوعی ایرانی داشت و از آنجا که عنوان عجیب و غریبی داشت وقتی پوستری که طراحی گرافیکی داشت نتوانست مخاطب را جذب کند؛ سعی کردیم با تغییر پوستر و استفاده از پرتره و رنگ‌آمیزی که نزدیک به رنگ گل گاوزبان باشد و نشان دادن تنش در چهره؛ جذابیت برای مخاطب ایجاد کنیم تا بیننده باتوجه به اسم کار به دنبال آرامش باشد.
او در پاسخ به این سوال که آیا این نوع طراحی پوستر باعث جذب مخاطب و فروش بیشتر گیشه شده، اظهار کرد: بله. با مشورت یکی دو تا از اساتیدم سرانجام تصمیم گرفتم از طرح دوم پوستر استفاده کنم که در عمل هم موفق بود.