اجرای مدرنِ "کارنامه بندار بیدخش" به توصیه بهرام بیضایی
آرش اشاداد، کارگردان نمایش «کارنامه بندار بیدخش» با بیان اینکه با توصیه آقای بهرام بیضایی توانستیم مجوز این اجرا را بگیریم، گفت: آقای بیضایی در جریان تمام تمرین و اجراها بود و فیلم‌هایی از کار برایش می‌فرستادیم و ایشان بسیار حمایت کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، «کارنامه بنداربیدخش» که از متون نمایشی تحسین شده بهرام بیضایی است پس از بیست سال و این‌بار به کارگردانی آرش اشاداد در سالن ارغنون روی صحنه رفته است.
«کارنامه بنداربیدخش» از سخت‌ترین متون بهرام بیضایی است که داستان بندار بیدخش دانشمند را روایت می‌کند که جام جهان‌بین را برای جم (پادشاه) ساخت و جم از ترس آنکه جام دیگری مانند آن برای دشمنان بسازد، وی را به زندان انداخت. داستان از زبان بندار که در زندان است و همچنین جم روایت می‌شود.
آرش اشاداد، کارگردان نمایش با بیان اینکه برای رفتن سراغ این متن دشوار بیضایی «پرروبازی درآوردم»، گفت: همان سال ٨٤ این نمایش را بازی کرده و جایزه بهترین بازیگری را هم گرفته بودم از آن موقع تا الان هرچه گشتم دیدم سخت‌تر و سنگین‌تر و دوست‌داشتی‌تر از این متن وجود ندارد.
اشاداد با بیان اینکه «دوازده سال تئاتر کار کردم و بنا به دلایلی باید از نو شروع می‌کردم» ادامه داد: کمی پول درآوردم و توانستم به اجرای عمومی برسم، برای شروع دوباره دنبال اثری بودم که دوستش داشته باشم.
این کارگردان و بازیگر تئاتر خاطرنشان کرد: من شاگرد استاد بیضایی بودم و روی این متن ١٠ سال تحقیق کرده بودم؛ «کارنامه بندار بیدخش» را انتخاب کردم و تصمیم اصلی‌ام این بود با بازیگرانی روی صحنه بروم که تا حالا بیضایی نخوانده باشند، می‌خواستم لحن‌شان کاملا برای من باشد.
اشاداد با اشاره به ارتباطی که با بهرام بیضایی در طول مدت این اجرا داشته است، گفت: برای آقای بیضایی فیلم از اجرا و تمرین می‌فرستادیم؛ ما در این اجرا کاراکتر «دبیرک» (شاگرد بندار) را در متن پیدا کردیم که تا حالا کسی راجع به آن چیزی نگفته بود و آقای بیضایی از آن خیلی خوشش آمده بود.
دو «جم» و دو «بندار» در اجرای نوی نمایشی
او با بیان اینکه «کشف ما از این نمایشنامه دبیرک، شاگرد بندار بود»، گفت: کاراکتری به نمایش اضافه نکردیم؛ دو جم و دو بندار داریم که یکی ذهن جم است و دیگری ذهن بندار. چون در این نمایش، قبل از دزدیده شدن جام، شخصیت «جم» جور دیگری است و بعدش جور دیگری. اینها را از هم جدا کردیم که قابل فهم باشد.
اشاداد با بیان اینکه برخلاف متن بهرام بیضایی از یک زن برای ایفای نقش شخصیت «بندار» استفاده کرده است، گفت: بندار نماد دانش مردم ایران بوده؛ پیش از این ورژن مرد بندار اجرا رفته بود. تصمیم گرفتیم دانش را در این اجرا به زنان بدهیم.
این کارگردان و بازیگر تئاتر با بیان اینکه «شخصیت بندار نیز مانند جم دو حالت پلیدی و خوبی دارد که هریک به جاهای مختلفی می‌رسد.» گفت: دبیرک جنسیت ندراد؛ یعنی با اینکه یک زن نقش آن را بازی می‌کند اما حالت مردانه دارد. رنگ سیاه و سفیدی روی لباسش طراحی شده که پلیدی و خوبی را نشان می‌دهد.
اشاداد با تاکید بر اینکه «متنی از بیضایی کار کردن خیلی سخت است» گفت: کارهایی که از آقای بیضایی در این دو سه سال کار شده همه تخریب شدند برای همین ایشان ناراحت شد که چرا متن من را اشتباه اجرا می‌کنید. «مرگ یزگرد» فاجعه اجرا شد و استاد بیضایی ناراحت شد و گفت اگر نمی‌توانید، اجرا نکنید. ما گروهمان از شاگردان بهرام بیضایی بود و دست گذاشتیم روی سخت‌ترین متن او.
او ادامه داد: قبل از شروع اجرا خیلی استرس داشتم به‌طوری‌که چندبار کنسل کردم گفتم تخریب‌مان می‌کنند. اما خدا را شکر ما تمام روزهای اجرا را با سالن پر رفتیم و نقدهایی که شنیدیم خوب بوده. کار بسیار پیچ‌درپیچ است و ما همه پیچ‌هارا نشان دادیم چون نتیجه 10 سال پژوهش روی این کار است.
کارگردان نمایش «کارنامه بنداربیدخش» با اشاره به پایبندی‌اش به متن بیضایی گفت: نمی‌شود دیالوگ‌ها را تغییر داد چون یک واو را هم برداریم معنای جمله تغییر می‌کند. اما خوانش آن برای بازیگران سخت نبود با اینکه دو بازیگر کار صحنه اولی بودند.
اشاداد خاطرنشان کرد: من تئاتر را از 9 سالگی با بیضایی و خواندن آثارش شروع کردم و کاملا لحن او دستم است و می‌دانم باید چه کنم و اگر قرار است لحنی را تغییر دهم چطور باشد تا به متن لطمه نخورد و از آن خارج نشود. به بازیگران کلمه به کلمه گفتم تا متن را کامل فهمیدند و معانی را گفتم تا آشنا شوند و بعد خواندیم. به‌طوری‌که در حین اجرا، خیلی‌ها از بازیگرانم تعریف کردند و دعوت به کار شدند.
این بازیگر ادامه داد: 14 سالم بود که کارنامه بنداربیدخش را خواندم و برایش جایزه گرفتم؛ بنابراین برای رفتن سراغ این متن دلایل زیادی داشتم. هم تعلق خاطری به آن داشتم و از سوی دیگر این متن بسیار خوبی است. فکر می‌کنم این متن چون فهمیده نشده تا الان نسبت به «مرگ یزدگرد» آقای بیضایی گمنام‌‌تر بوده. اینکه کسی بیست سال نتوانسته یا نخواسته این نمایشنامه را کار کند به‌خاطر همین سختی‌هایش بوده و من دوست داشتم این کار را با تمام سختی‌هایش انجام دهم.
اشاداد با بیان اینکه «لحن را مدرن‌تر کردیم و آواهای اضافه تولید نکردیم» با اشاره به شیوه اجرایی نمایش گفت: آکسسوار و دکور با پارچه بوده یعنی با طراحی لباس درآوردیم. اشکالی که جم در جام می‌دید را در لباس آوردیم، چیزهایی که بندار اختراع کرده بود را در لباس‌ها آوردیم. با کندن اینها که تکه‌ای از وجودشان کنده می‌شود سعی کردیم به دنیای امروز نزدیکش کنیم. وقتی می‌خواستم این کار را انجام دهم می‌ترسیدم چون تاکنون نشده بود و وقتی کاری را که نشده بود بخواهید انجام دهید همه تخریبش می‌کنند. ولی ما انجام دادیم و مخاطبان خوش‌شان آمد.
«کارنامه بنداربیدخش» به نویسندگی بهرام بیضایی و کارگردانی آرش اشاداد با بازی نغمه طوسی، میلاد محمدی پور، ثمینه حسینی، حانیه همتی و آرش اشاداد تا شنبه ۱۰ مهر در سالن ارغنون روی صحنه خواهد بود.