فرض‌الهی: مردم باید برای دیدن فیلم مستند احساس نیاز کنند
سالن سینما سوره اصفهان عصر دوشنبه ۲۹ شهریور ماه میزبان فیلم‌های مستند «شاعران مشروطه» و «شهر آشوب» ساخته امیر فرض الهی بود. جلسه نشست این فیلم راس ساعت ۱۹ با حضور تماشاگران آغاز شد.
به گزارش ایلنا؛ در ابتدای جلسه سید مهدی سجادزاده مجری برنامه از شکل‌گیری ایده فیلم «شاعران مشروطه» پرسید و امیر فرض اللهی پاسخ داد:«ایده این فیلم از لابه‌لای مطالعات تاریخی من شکل گرفت. افتخار میکنم که بیشتر از اینکه فیلم ببینم کتاب میخوانم. تئاتری دهه ۶۰ هستم و هرگز قصد نداشتم فیلم بسازم . بیست سالی هست که منتقد هستم و در نشریات سینمایی نقد مینویسم و در این سالها خیلی پیشنهاد دستیاری کارگردان و مسوولیت روابط عمومی فیلم‌ها به من شد اما قبول نکردم. با مطالعاتم به این نتیجه رسیدم که ما از نظر مستندهای تاریخی دچار فقر زیادی هستیم مردم ما اصولا خیلی مستند نمیبینند و خیلی از مردم عادی فقط مستند حیات وحش را مستند میدانند. برای همین خواستم اثری بسازم برای مردم عادی که با دیدن این فیلم تاریخ را ورق بزنند،مردمیکه حال و وقت و پول خواندن تاریخ را ندارند.«شاعران مشروطه» را دلی ساختم و خوشحالم که در تمام شهرهای ایران استقبال خوبی از آن شده‌است. کسی که شاعران مشروطه را میبیند در ۵۲ دقیقه تاریخ مشروطه کاملا برایش روایت میشود. این که مردم احساس نیاز به دیدن فیلم مستند بکنند یکی از وظایف ما است.»
امیر فرض الهی در ادامه با اشاره به تاریخ اکران فیلمش در دوم تیر ماه و مناسبت آن با واقعه تاریخی گفت:«قصد داشتم فیلم را آذرماه اکران کنم اما بعد تصمیم گرفتیم آن‌را دوم تیرماه که تاریخ شهادت میرزا جهانگیر خان صوراسرافیل توسط محمد علی شاه است، اکران کنیم. ایشان اولین شهید مطبوعات هستند که شب قبل از به توپ بستن مجلس به همراه دوستان مطبوعاتیاش برای آگاه کردن مردم به صورت شفاهی اقدام میکنند و محمدعلی شاه دستور قتل آن‌ها را صادر میکند. مأموران آن‌ها را دستگیر کرده و قطعه قطعه میکنند . در این جریان سید جمال واعظ پدر محمدعلی جمال زاده هم حضور داشته که فرار میکند، اما در بروجرد او را دستگیر کرده و میکشند.»
در ادامه جلسه مجری برنامه سوالی را در مورد منبع مواد آرشیوی در فیلم «شاعران مشروطهم مطرح کرد، کارگردان فیلم در پاسخ به این پرسش توضیح داد:« موتیف کار ما آرشیوی است ، موتیف صدا و تصویری است که تکرار میشود. تصویر کوچه باغهایی که در فیلم میبینیم آرشیوی نیست بلکه همه در اطراف تهران است اما بقیه تصاویری که آرشیوی است، با همت شخصی جمع آوری شده است . من به اعتبار روزنامه نگار بودنم توانستم این آرشیوها را پیدا کنم . تقریبا همه چیزی را که میخواستم به دست آوردم به جز صدای عارف قزوینی که در مجموعهای در لندن وجود داشت که به قیمت ۲۵۰۰۰ یورو میفروختند که من این پول را نداشتم . برای این فیلم آلبوم جنگ سوخته که از اولین صداهای ضبط شده است را خریداری کردم.»
امیر فرض الهی در پاسخ به سوال یکی از حضار که پرسید چرا «شاعران مشروطه» در مورد شش شاعر است و جای ملک الشعرای بهار در این فیلم خالی است، عنوان کرد:«فیلم از صوراسرافیل شروع شده و با دهخدا و عارف قزوینی و دیگران ادامه مییابد اما ملک الشعرای بهار در این فیلم نیست چون من احساس کردم این‌ها همه یک خورده شوریده حال هستند اما ملک الشعرا در حکومتهای مختلف بوده و به آن‌ها هم غر میزده است اما این شاعرها همه شخصیت و جان خود را فدای آزادی خواهی کردهاند . این‌ها به خودشان فکر نکردند، به جامعه فکر کردند به عدالت طلبی و آزادی خواهی و میدانستند تقابل با دیکتاتوری هزینه دارد و هزینه اش هم زیاد است. به نظرم آوردن ملک الشعرا کنار این شششاعر، جفا به ملک الشعرا یا این شاعرها بود. در یک جمله باید بگویم دانه فلفل سیاه و خال مه رویان سیاه / هر دو جانسوزند اما این کجا و آن کجا ؟»
در بخش دیگری از این نشست امیرفرض الهی در مورد موضوع فیلم دیگرش «شهر آشوب » توضیح داد:«شهر آشوب ۳۷ دقیقه است و در مورد پشت نویسی‌های اتومبیلهاست. دوست ندارم موضوع دستمالی شده را فیلم کنم ، وقتی دیدم این موضوع بکر است و کسی کار نکرده تصمیم گرفتم در موردش فیلم بسازم . من از نوجوانی موتور داشتم و حالا هم ماشین دارم و هم موتور وقتی در برخورد با ماشینهای کناری پشت نویسیها را میدیدم به نظرم موضوع بکری آمد. نام فیلم هم از سخن سید محمد بهشتی در فیلم میآید که میگوید کل کل شهروندی را شهر آشوب میگویند. میخواستم اسم فیلم دمدستی نباشد برای همین این اسم را انتخاب کردم.»
میرفرض الهی-مهدی باقربیگی
مجری برنامه با مقایسه موسیقی و گفتار متن دو فیلم «شاعران مشروطه» و «شهر آشوب» خواستار توضیح بیشتری در این باره شد. فرض الهی با اشاره به اینکه موسیقی فیلم نباید گل درشت باشد، یادآور شد: « این دو فیلم به همین دلیل موسیقی ندارد با آنکه دوستان موسیقیدان خوبی دارم اما این کار را نکردم . درمورد گفتار متن هم باید بگویم اعتقاد ندارم نریشن «شهر آشوب» خوب نیست، بلکه نریشن آن کم است چون نقش محوری ندارد. نریشن در این فیلم بیشتر واسط بین پلانها و سکانسهاست. شما اگر فیلم را بدون گفتارمتن ببینید، میفهمید که نبود آن خلاء ایجاد میکند. در «شاعران مشروطه» نریشن نقش محوری دارد. برای انتخاب گوینده این نریشن خیلی تست زدم تا آقای دهقان را پیدا کردم که دوبلور هستند. گفتار متن را مثل تئاتر با ایشان دورخوانی کردم و فاصلهگذاری کردیم، برای همین است که نریشن این فیلم بهتر درآمدهاست. در شهر آشوب کمتر دورخوانی کردیم اما سرسری رد نشدیم . میخواستم جنس صدا در «شهر آشوب» چیز دیگری باشد.»
در ادامه سید مهدی سجادزاده با اشاره به اینکه فیلم «شهر آشوب» نقبی به زندگی راننده‌ها است، پرسید آیا نمیخواستید بیشتر وارد زندگی آن‌ها شوید؟ کارگردان پاسخ داد:« زندگی راننده‌ها پر است از حادثه، روزگار آن‌ها را آبدیده میکند. خیلی‌هایشان هم بازیگران خوبی هستند مثل پیرمردی که راننده یمحوری فیلم شهر آشوب است.» او بسپس به نقل خازره‌ای از یکی از رانندگان این فیلم پرداخت و در ادامه گفت:« در شهر آشوب میخواستم ببینم راننده‌ها دنیا را چطوری میبینند، خواستم به بیننده نشان دهم در زندگی این قشر چه میگذرد که این جملات را پشت ماشینهایشان مینویسند. رانندههای جوان امروزی این طوری نیستند و اگر هم شعار بنویسند، چیزهای دیگری است . این هم یکی از خرده فرهنگهای ماست که به واسطه مدرنیته در حال از بین رفتن است.»
کارگردان «شاعران مشروطه» در پاسخ به این پرسش که چرا فیلم داستانی نمیسازد، توضیح داد:« از سال ۱۳۸۰ تا ۸۴ هفتهای یک بار در شورای فیلم و سریال شبکه سه و از سال ۸۲ تا ۸۷ هم در شبکه دوبودم. ناظر کیفی سریال هم بودهام اما وقتی از تئاتر خداحافظی کردم تصمیم گرفتم دیگر کار داستانی انجام ندهم، نه اینکه بلد نباشم به دلایلی تصمیم گرفتم کار داستانی نسازم .»
در ادامه امیر فرض الهی با اشاره به ساخت آخرین مستندش به نام «اصطکاک» به تهیه کنندگی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی گفت:« دو سال و نیم درگیر این کار بودم و احتمالاً این فیلم در جشنواره سینما حقیقت امسال حضور داشته باشد . فیلم در رابطه با ارتباط دوطرفه سینما و مردم است و تأثیری که هر دو بر روی یکدیگر میگذارند فیلم اکنون در مرحله نوشتن زیرنویس انگلیسی است.»
کارگردان «شاعران مشروطه» در پاسخ به این پرسش که اگر این فیلم را الان میساختید، چه تغییری میکرد، اظهار کرد:« الان یک کم شجاعت و تجربهام بیشتر است و اگر این فیلم را حالا میساختم حداقل ۶۰ دقیقه میشد . یکی از دلایلی که میگویم این فیلم را کاسب کارانه نساختم همین است که خیلی دوستان گفتند ۸ دقیقه بیشترش کن تا در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآید اما این کار را نکردم . شاعران مشروطه سال ۸۸ شروع شد و در سال ۹۱ به اتمام رسید، کار سنگینی بود . اگر الان میساختمش خیلی تفاوتی نمیکرد اما اول سعی میکردم برای آن تهیه کننده پیدا کنم . البته همان موقع هم رفتم دنبال تهیه کننده اما بیفایده بود و گفتم اگر نسازم از ذهنم میپرد. اگر تهیه کننده داشتم صحنه قتل و مرگ و زندگی یومیه این شعرا را طوری که باور پذیر باشد، بازسازی میکردم.»
در پایان امیر فرض الهی با اشاره به اینکه وظیفه همه است که فیلم‌های هنروتجربه مخصوصاً فیلم‌های مستند را تبلیغ کرده و قشر دانشگاهی را به دیدن آن‌ها ترغیب کنیم،افزود:«مثلا کسانی که قرار است تاریخ بخوانند همین شاعران مشروطه جای چند جلد کتاب تاریخ برای آن‌ها حرف زده است و با دیدن این فیلم اطلاعات زیادی به دست میآورند.» البته او خواستار تغییر ساعت نمایش فیلم‌های مستند هم شد.