ظهور یک "بختیار علی" دیگر در ایران/ باید "عطا نهایی" را شناخت

آرش سنجابی (نویسنده، فیلمساز، منتقد ادبی و مترجم ادبیات کردی) در گفتگو با خبرنگار ایلنا؛ با اشاره به اینکه مترجم باید به زبان مقصد مسلط باشد، بیان کرد: من فارسی زبان هستم اگرچه زبان کردی را می‌شناسم، اما به فارسی حرف می‌زنم بنابراین هرگز به سراغ ترجمه‌ی آثار فارسی به کردی نرفتم.

«آخرین انار دنیا» ادبیات کردستان عراق را به ایران معرفی کرد

او ادامه داد: اینکه ما کمی فارسی و کمی هم کردی بدانیم نمی‌تواند دلیل خوبی باشد برای ترجمه به هر دو زبان. اساساً چون خودِ من داستان‌نویس هستم، متمایل شدم به ترجمه‌ی ادبیات داستانی کرد. در واقع من نخستین کسی بودم که «بختیار علی» را به ادبیات ایران معرفی کردم. در واقع «آخرین انار دنیا»، ادبیات کردستان عراق را به ایران معرفی کرد.

این نویسنده افزود: بعد از ترجمه‌ی این اثر، شرایط به گونه‌ای پیش رفت که دیدم بعد از چند سال، این کتاب را فرد دیگری ترجمه کرده. بعد از آن، کارهای دیگری هم که من ترجمه کرده بودم، توسط اشخاص دیگر ترجمه و منتشر شد و این مسئله به گونه‌ای پیش رفت که گویی مترجمان می‌خواستند بگویند، ادبیاتِ کرد، میراث ماست. اگر آثار من اجازه‌ی انتشار می‌گرفت، من هرگز به سراغ ترجمه نمی‌رفتم.

مترجمان سراغ کشف نویسندگان نمی‌روند

سنجابی با بیان اینکه چرا ما سراغ ترجمه‌ی آثار قدیمی می‌رویم و نمی‌خواهیم نویسندگان جدید را کشف و معرفی کنیم، گفت: ادبیات کردستان قائل به تک‌‌خال‌های خود است. اگر نویسندگان و شاعرانی چون بختیار علی و شیرکو بیکس را از ادبیات کردستان بگیریم، چیزی از آن باقی نمی‌ماند. در واقع این ادبیات تلاش کرده تا تک‌خال‌هایی را پرورش دهد.

او ادامه داد: ما چقدر قرار است آثار این نویسندگان را ترجمه کنیم؟ مگر شیرکو بیکس چند شعر دارد؟ چرا سراغ نویسندگانی نمی‌رویم که به اندازه‌ی کافی شناخته شده نیستند؟ من به تازگی با «عطا نهایی» آشنا شدم که کردِ ایرانی و ساکن بوکان است. او نویسنده‌ی بسیار خوبی است و می‌توان گفت «عطا نهایی» یک بختیار علی دیگر است که من قصد ترجمه‌ی آثارش را دارم.

اگر آثارم مجوز می‌گرفت سراغ ترجمه نمی‌رفتم

این نویسنده و مترجم با اشاره به اینکه ناگهان «بختیار علی» در بازار کتاب ایران مورد توجه قرار گرفته، بیان کرد: بعد از انتشار اولین اثر «بختیار علی» ناشران دیگر هم به فکر انتشار آثار او افتادند. این اتفاق در کل می‌تواند به ادبیات کردی کمک کند. اما بهتر آن است که سراغ آثار نویسندگان دیگری که چندان شناخته شده نیستند؛ برویم.

مترجمِ مجموعه شعر «از سوگ گل تا خون فرشته» افزود: «آخرین انار دنیا» در سال هشتادو هفت منتشر شد و چاپ بعدی آن سال نود و یک بود و از نود و یک تا نود و دو، شش نوبت به چاپ رسید. قبل از انتشار این کتاب، کسی حاضر نبود ترجمه‌اش کند. بعد از نقدی که شمس لنگرودی روی آن نوشت، کتاب بسیار مورد توجه مردم قرار گرفت.ادبیاتی که شمس لنگرودی استفاده کرده بود، ادبیات خاصی بود و جنس نقدش با دیگران متفاوت بود.

سنجابی با اشاره به اینکه هرگز صرفاً یک مترجم نبود، بیان کرد: من ابتدا داستان‌نویس و فیلم‌ساز هستم. پیش از این هم گفته‌ام که اگر قرار بود داستان‌های من منتشر شود،‌ هرگز کارِ ترجمه نمی‌کردم. معمولاً در هر سال یکی دو کتاب را برای ترجمه انتخاب می‌کنم.

در تألیف و ترجمه‌ دغدغه‌ی فرم دارم

وی با اشاره به تاز‌ه‌ترین اثری که منتشر کرده است، گفت: مجموعه شعر «یونس رضایی» به تازگی منتشر شده است. این شاعر ایرانی، کردِ بوکان است و نشر اختران این مجموعه شعر را با نام «دستور زبان باران» منتشر کرده است. من به جای اینکه دوباره سراغ ترجمه از آثار شاعرانی بروم که همه سعی کرده‌اند آثارشان را ترجمه کنند؛ سراغ یک کشف تازه رفتم. او سبک شعر «شِیت» یا «دیوانه» را برای اولین بار در ایران کار کرده است.

این فیلمساز و منتقد گفت: چند کار در وزارت ارشاد دارم. کتابی از سال نود و یک در ارشاد دارم که آنقدر مجوز نگرفت تا مترجمان دیگری آن را ترجمه کردند! همچنین رمان «پوست انداختن» که قرار است از سوی نشر افراز منتشر شود، هم اکنون در وزارت ارشاد است.

سنجابی گفت: در این رمان بیشتر دغدغه‌ی فرم دارم. در ترجمه‌ی آثار به همین شکل عمل می‌کنم. فرم، همیشه دغدغه‌ی اصلی من بوده. در این رمان هم همین است. سعی کرده‌ام یک کار معکوس انجام دهم.

او با بیان اینکه فیلم این رمان دو سال قبل ساخته شده، گفت: به دلیل اینکه وزارت ارشاد، مجوز انتشار کتاب را صادر نکرده، فیلمی که قرار بود از روی رمان ساخته شود، زودتر از خودِ رمان منتشر شد.

این نویسنده در پایان گفت: البته رمان به تازگی اصلاحیه خورده. امیدوارم نظر وزارت فرهنگ و ارشاد شامل حال ما هم بشود و کتاب به زودی منتشر شود.