کانال‌های تلگرام مشمول تعریف رسانه نمی‌شوند/ محدود کردن همه فضای مجازی به قانون منطقی نیست
محمد مهدی فرقانی (رئیس پژوهشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی) گفت: کانال‌های تلگرام باوجود اینکه تبادل اطلاعات می‌کنند، مشمول تعریف رسانه به مفهوم خاص آن نیستند.
محمدمهدی فرقانی در گفتگو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به صحبت‌های اخیر دبیر شورای عالی فضای مجازی مبنی بر اینکه درصدد تهیه طرحی هستند تا هر نوع فعالیت رسانه‌ای در فضای مجازی منوط به دریافت مجوز از این شورا شود، گفت: کانال‌های تلگرامی اگرچه کار رسانه‌ای را به نوعی انجام می‌دهند یعنی تبادل اخبار و اطلاعات می‌کنند ولی ساختارشان با یک رسانه متفاوت است.
فرقانی با بیان اینکه در قدم اول باید دید این فعالیت رسانه‌ای چگونه تعریف شده و به چه نوع فعالیتی گفته می‌شود، تشریح کرد: فعالیتی که در قالب یک رسانه الکترونیک و دیجیتال با اسم و عنوان مشخص و به صورت ثابت، منظم و دائمی انجام گیرد طبق ماده یک قانون مطبوعات می‌تواند به عنوان یک رسانه تعریف شود و در نتیجه مشمول قانون مطبوعات هم بشود.
او با تاکید بر اینکه باید منتظر اطلاعات تکمیلی‌تر ماند، گفت: هر قانونی هم بخواهد وضع شود، قاعدتا اولین ماده و اولین بند آن تعریف آن مفهوم است؛ من نمی‌دانم منظور شورای عالی فضای مجازی چه بوده اما اینکه به صورت پراکنده و موردی در شبکه‌های اجتماعی اطلاعاتی رد و بدل شود مشمول رسانه نمی‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به کارکردهای احتمالی تدوین چنین اصولی (اخذ مجوز کسانی که در فضای مجازی فعالیت رسانه‌ای دارند)، گفت: مهم‌ترین اثر آن مسئول و پاسخگو کردن منبع خبر است؛ کسی که خبر را منتشر می‌کند باید به لحاظ رسانه‌ای و اخلاق حرفه‌ای پاسخگوی صحت، دقت و امانتداری آنچه منتشر می‌کند هم باشد.
فرقانی ادامه داد: اگر کسی در فضای مجازی اطلاعات نادرست، مخدوش یا مجعول منتشر کرد با چنین مجوزهایی می‌شود رفت سراغش و طبق قانون با او برخورد کرد. درحالی که عموما در شبکه‌های اجتماعی چنین مسئولیت و پاسخگویی‌ای وجود ندارد؛ بنابراین اگر فعالیت اطلاع‌رسانی در شبکه‌های اجتماعی منظم و مستمر است باید در چارچوب قانون هم قرار بگیرد.
محدود کردن همه فعالیت‌های فضای مجازی به قانون، منطقی نیست
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: کانال‌های تلگرامی بیشتر جنبه شخصی و گروهی دارد و معمولا مفهومی به عنوان مخاطب عام که با آن درگیر باشد؛ ندارد و بنابراین این‌ها قاعدتا باید خارج از تعریف رسانه باشند.
محمدمهدی فرقانی با تاکید دوباره بر اینکه باید تعریف فضای رسانه‌ای و فعالیت در آن، چهارچوب و حدودش معلوم شود تا بتوان درباره درست یا نادرست بودن و نقاط قوت و ضعفش صحبت کرد، آن را در حال حاضر بحثی مبهم توصیف کرد.
او تصریح کرد: این حدود و تعاریف باید مشخص باشد چون اگر کل فضای مجازی مدنظر باشد عملا اجرای آن امکان‌پذیر نیست و همه را محدود به قانون کردن کاری منطقی به نظر نمی‌رسد.
فرقانی ادامه داد: طبیعتا با چنین حجم انبوهی از تبادل اطلاعات ممکن است نظارت و کنترل همه آن‌ها عملا امکان‌پذیر نباشد. ضمن آنکه جایی که اطلاع‌رسانی جنبه شخصی دارد از تعریف رسانه خارج است.
این استاد علوم ارتباطات در پاسخ به این سوال که آیا چنین طرحی آزادی بیان را مخدوش می‌کند یا نه، گفت: در دنیا دو دیدگاه در این زمینه وجود دارد؛ یکی قائل به عدم مقررات‌گذاری بوده و معتقد است این شبکه‌ها و فضای مجازی بزرگ‌ترین خدمتی که به بشر کرده این است که زمینه‌ها و شرایط تحقق آزادی بیان را فراهم کرده و به همه شهروندان امکان سخن گفتن و دیده و شنیده شدن داده و این موهبتی است که فضای مجازی داده و نباید آن را محدود کرد.
فرقانی تصریح کرد: دیدگاه دیگر این است که بالاخره چون حریم خصوصی شهروندان محترم است با توجه به اینکه در این فضا امکان دستکاری در اطلاعات، تحریف، امکان شایعه‌پردازی امکان تجاوز به حریم خصوصی دیگران وجود دارد باید مقرراتی باشد که این طور موارد را بتواند تحت نظارت داشته باشد. معمولا کشورهای در حال توسعه بیشتر طرفدار این شکل دوم هستند. یعنی نظارت و مقررات وجود داشته باشد و شبکه‌ها تحت کنترل باشند.
او خاطرنشان کرد: در جهان غرب بیشتر طرفدار دیدگاه اول هستند؛ البته هر دو گروه هم برای خودشان استدلال‌هایی دارند که از جنبه‌ای قابل فهم و قابل قبول است و در عین حال هم یک جاهایی ممکن است حداقل طرف مقابل این استدلال‌ها را قبول نکند. این‌ها دو دیدگاه در دنیا است که باهم در چالش هستند و همه جای دنیا هم کمابیش این بحث هست. هر کشوری بنا بر تعریفی که برای حاکمیت و امنیت ملی دارد در حوزه داخلی تصمیم گیری می‌کند. این مورد هم مساله‌ای است که در همین مقوله می‌گنجد.