شکاف میان تصویرگران بر سر صنعت دیجیتال

به گزارش خبرنگار ایلنا، تصویرسازی کتاب کودک ویژگی‌ها و مولفه‌های فراوانی دارد اما یک مولفه از همه ضروری‌تر می‌نماید و آن اینکه از تصاویر مناسب برای انتقال مفاهیم نوشتاری و رنگ‌های شاد و جذاب استفاده شود و تصاویر مروج خشونت، ناامیدی، ترس و ... برای کودک نباشد.

بهمن عبدی تصویرگر، کاریکاتوریست و انیماتور در دهه 70 بیش از 120 جلد کتاب برای کودکان تصویرگری کرده است. او معتقد است؛ هر کسی که کار طراحی، گرافیک، نقاشی و کاریکاتور انجام می‌دهد می‌تواند تصویرساز و تصویرگر باشد و با ایجاد تخیل برای کودک به کمک متن بیاید.

او ادامه داد: در سال‌های گذشته متاسفانه در ایران برای تصویرگران مانع و کانال ایجاد می‌شد و آن‌ها به آن سمت هدایت می‌شدند و قانون نانوشته‌ای می‌گذاشتند تا تصویرگر تصویری را ارئه دهد که قابل شرکت در مسابقات تصویرگری ازجمله بولونیا باشد و این بسیار بد بود چراکه باعث می‌شد تصویرگر خلاقیت نداشته باشد و در یک چهارچوب خاص کار کند و معمولا این نوع کارها مخاطب نداشت و آمار فروش کتاب پایین می‌آمد.

این تصویرگر با بیان اینکه تصاویر کتاب باید به نوعی باشد که مخاطب یا مردم حق انتخاب داشته باشند، افزود: تصویرگر براساس متن برای مخاطب که کودک است تصویرسازی می‌کند و باتوجه به همه جوانب و ابزاری که در اختیار دارد به نحوی فضاسازی می‌کند که کودک به آن متن وارد شود و این مهمترین اصل است.

او با اشاره به اینکه گاهی اوقات در تصویرگری کتاب کودک با تصاویری مواجه می‌شویم که در آن از رنگ‌هایی استفاده شده که جذاب نیست، خاطرنشان کرد: بعضی از تصویرها به نوعی فضاسازی شده که بیشتر شبیه طنز سیاه است. برای  کودک باید با رنگ‌ها بازی کرد و در رنگ‌ها غرق شد. اما وقتی قرار است یک الگو برای کار داشته باشیم با مشکل مواجه می‌شویم.

عبدی با بیان اینکه دیگر نمی‌توان کودکان را در گروه‌های سنی که از گذشته بوده؛ طبقه‌بندی کرد، گفت: در گذشته می‌گفتند گروه سنی الف و ب اما امروز همان گروه سنی الف به چند گروه تقسیم می‌شود و باتوجه به پیشرفت تکنولوژی و سرعت آن نمی‌توان دیگر مانند گذشته کودکان را در گروه‌های سه سال دسته‌بندی کرد و همه کودکان بین 3 تا 5 سال را در یک گروه سنی قرار داد. بنابراین این مسئله باعث می‌شود برای سن‌های مختلف فرم‌ها و قالب‌های مختلف را پیاده کرد.

او با اشاره به اینکه تصویرگری به صورت دیجیتال امروزه بهتره است، گفت: برخی از تصویرگران با استفاده از وسایل دیجیتال و تصویرگری بوسیله آن مخالفند درحالی‌که اگر قرار باشد به صورت دستی تصویرگری کرد و از چاپ‌های چندین رنگ استفاده کرد قیمت پشت جلد کتاب افزایش یافته و مخاطب آن را خریداری نمی‌کند. همین موضوع اختلاف‌نظری میان تصویگران به وجود آورده است.

این گرافیست در بخش دیگری از صحبت‌هایش توضیح داد: در اروپا و آمریکا ناشر تصمیم‌گیرنده است چراکه او سرمایه‌گذار است و به ندرت مسئله‌ای را که ارزیابی نشده به زیر چاپ می‌برند. در آنجا به موضوع فروش بسیار اهمیت می‌دهند به همین دلیل نیز کارهای خوب ارائه می‌دهند تا خریدار داشته باشد چراکه سرمایه باید برگردد.

عبدی با انتقاد از برخی تصاویر کتاب‌های کودک تصریح کرد: در کشور ما کتاب‌های کودک یا بسیار هنری است یا اینکه شبیه به یکدیگر و تکراری است. ببیننده کتابی را می‌پسندد که تصاویر جذابی داشته باشد مگر اینکه نویسنده آن معروف و شناخته‌شده باشد.

او با اشاره به کتاب «ماهی سیاه کوچولو»‌ اظهارکرد: به عقیده من تصاویر کتاب کودک باید روح داشته باشد به طور مثال کتاب «ماهی‌سیاه کوچولو» چندین و چند سال است که با همان تصاویر درحال چاپ است و با اینکه خیلی ساده است کششی ایجاد می‌کند که همچنان برای ما مخاطب جذاب است.

این تصویرگر با بیان اینکه شاید تا آن زمان کسی صمد بهرنگی را نمی‌شناخت، ادامه داد: تصاویری که روح نداشته باشد نمی‌تواند مخاطب را جذب کند. خیلی اوقات تصاویر مخاطب را درگیر متن می‌کند.

عبدی تاکید کرد: در تصویرگری کتاب کودک باید به فهم کودک و زیبایی کار توامان با هم توجه کرد به همین دلیل گروه‌های کودک را باید سال به سال در نظر گرفت. حتی در گروه سنی یکسان هم بچه‌ها با هم متفاوت هستند و نمی‌توان یک کتاب را برای همه افراد این سن در نظر گرفت.

او با اشاره به متن کتاب گفت: وقتی قصه کتاب، قصه قوی‌ای است و کشش دارد با یک تصویر ساده می‌توان در متن آن داستان قرار گرفت؛ اما گاهی اوقات خیلی از صحنه‌ها است که ما در آن قرار نگرفته‌ایم و هر چند که نویسنده توضیح دهد بازهم قرار گرفتن در آن فضا و تصور آن امکان‌پذیر نیست و این‌جاست که یک تصویر خوب می‌تواند به فهم مخاطب از آن فضا بسیار کمک کند.

او در پاسخ به این سوال که آیا در تصویرگری کتاب کودک می‌توان از المان‌ها و تصاویری استفاده کرد که تداعی‌کننده مرگ وخشونت برای کودکان است آنهم صرف اینکه این موضوعات در متن کتاب بیان شده است؟ گفت: اگر موضوع کتاب در این رابطه باشد می‌توان با تلطیف کردن موضوع تصویری مناسب کودک ارائه داد.

این تصویرگر ادامه داد: امروزه آموزش‌هایی که درباره کودکان است استفاده از این تصاویر را رد می‌کند و به همین دلیل استفاده از این تصاویر و المان‌ها به دلیل اثرات منفی که بر کودک می‌گذارد؛ قابل استفاده نیست.

عبدی در پایان درباره حضور منتقدان در حوزه تصویرگری کتاب کودک گفت: حضور منتقد در همه زمینه‌ها لازم است اما مهم این است که منتقدان هم آموزش ندیده‌اند. اگر نقد کردن باب شود خیلی از مسائل به مرور حل می‌شود اما متاسفانه ما در این زمینه نقدنویس تربیت نکرده‌ایم و نقدنویسان ما بیشتر در زمینه تئاتر و سینما کار می‌کنند و در زمینه تصویرگری خیلی کم منتقد داریم.

او اظهار کرد: از طرف دیگر جنبه انتقادپذیری در میان افراد وجود ندارد و متاسفانه مشکل این است که ما یا صاحب‌نام هستیم یا جویای نام که اگر صاحب‌نام باشیم اصلا  نقد را نمی‌پذیریم و اگر جویای نام هستیم به ما بر می‌خورد. اما معتقدم اگر نقد منصفانه باشدخوب است.