وقایع تاریخی عصر قاجار در «روزنامه خاطرات ناصرالدّین‌شاه»
ازجمله وقایعی که در کتاب «روزنامه خاطرات ناصرالدّین‌شاه» به آنها پرداخته شده است می‌توان به شرح سرقت از تخت تاریخی و مرصع معروف به تخت طاووس، سرکوب قیام و همچنین قیام مردمی معروف به قیام تنباکو اشاره کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، کتاب «روزنامه خاطرات ناصرالدّین‌شاه» (ربیع‌الثانی1309- صفر1310قمری) به کوشش نسرین‌خلیلی و مجیدعبدامین به همت موسسه فرهنگی- هنری آفاق گستر کیمیا روانه بازار نشر شد.
این کتاب دومین جلد از مجموعه پنج جلدی خاطرات منتشر نشده روزانه ناصرالدین‌شاه است که به شرح وقایع و اتفاقات در بازده زمانی ربیع‌الثانی 1309 الی صفرالمظفر 1310قمری می‌پردازد.
مسعود نصرتی، مدیر کاخ گلستان در مقدمه این کتاب آورده است:
«کاخ گلستان، به عنوان یکی از بزرگترین مراکز آرشیوی کشور، و با دارا بودن حجم وسیعی از اسناد خطی، کتب نفیس، پرده‌های نقاشی بی‌نظیر، آلبوم‌های عکس و فیلم؛ و اشیاء فراوان تاریخی و فرهنگی، سهم بسزائی در تهیة مواد خام لازم جهت تحقیق و پژوهش را دارا می‌باشد. کتاب حاضر، حاصل تحقیق و پژوهش بر روی بخشی از اسناد گرانبها، موجود در گنجینة ارزشمند اسناد تاریخی کاخ گلستان است که نمایانگر گوشه‌ای از نفایس نهفته در دل مخازن این مجموعه است.
روزنامه‌های خاطرات ناصرالدین‌شاه قاجار، یکی از مهمترین منابع دست اوّل جهت بررسی و واکاوی اوضاع اجتماعی و فرهنگی دوران قاجار است. از این پادشاه، هزاران برگ سند و ده‌ها آلبوم از مکاتبات و یادداشت‌های متفرقه باقی مانده است، اما هیچ کدام از آنها ارزش خاطراتی را که او به طور مستمر و روزانه نوشته است را ندارد.
با انتشار این کتاب ارزشمند، می‌توانیم بگوئیم که نخستین گامها برای شناخت و عرضة اسناد تاریخی موجود در این مجموعه برداشته شده و این راه با پشتکار و همّت همکاران عزیزمان در این مجموعه و سایر پژوهشگران عرصة تاریخ معاصر کشور ادامه خواهد یافت.»
کتاب، با شرحی استادانه و شیوه ادبیِ خاص و منحصربه‌فرد، از مسافرتی کوتاه به شهرستان علیشاه‌عوض تهران شروع شده و در ادامه به شرح و بسط وقایع این چند روز می‌پردازد. می‌توان گفت بیشتر حال و هوای یک رمان ادبی را برای خوانده تداعی می‌کند، تا یک روزشمار تاریخی؛ امّا بلافاصله، و با استادی و به شیوه‌ای خاص که ناشی از تجربه نویسنده‌ای است که در تمامی طول حیات خویش، به ثبت و نگارش خاطرات روزانۀ خود مشغول بوده است، خواننده را به متن وقایع روزانه برده و چنان درگیر حوادث روزمره می‌کند، که دیگر به آسانی توان دل کندن از ادامة مطلب را در خود نمی‌بیند.
از جمله وقایعی که در این کتاب به آنها پرداخته شده است می‌توان به شرح سرقت از تخت تاریخی و مرصع معروف به تخت طاووس، جریان دستگیری سیّدمحمّدکلاردشتی و سرکوب قیام کلاردشت، شیوع بیماری آنفلونزای جهانی و همچنین قیام مردمی معروف به قیام تنباکو اشاره کرد.
در همین ارتباط و در صفحه 81 کتاب می‌خوانیم:
در وقتی‌که از پلّه‌ها بالا می‌رفتیم، پاکتی از نایب‌السّلطنه رسید؛ رویش نوشته بود، راپورتِ کُنت است و فوری است. ملاحظه کردم نوشته بود: درخاﻧﮥ ملاّحسن‌آشتیانی که آخوند تشریف دارند، سیّدعلی‌اکبرتفرشی و شیخ فضل‌الله مازندرانی و پسرِ آقاسیّدصادق مرحوم، شیخ محمّدحسن‌سفیه و غیره جمع شده داد و فریادی دارند که میرزاحسن آشتیانی را حکم شده که از شهر اخراج کنند و مردم جمع شده‌اند که نگذارند و زن و مرد زیادی در کوچه و بام‌ها جمع هستند، داد و فریاد می‌کنند. بسیار اوقاتم تلخ شد.
بعد از رفتن آخوندهای عراقی آمدم پائین در دیوان‌خانه گشته، رفتم سردرِ عمارتِ شمس‌العماره که شهر را تماشا کنم؛ دیدم مردم مضطرب در کوچه راه می‌روند، این‌طرف، آن‌طرف می‌دوند، مثل دیوانه‌ها؛ دکاکین را هم بسته‌اند. بعد آمدم پائین. در این بین نایب‌السّلطنه نفس‌زنان آمد که کار بد شده است، مردم خیلی جمع شده‌اند؛ قال و قیلی دارند. او را فرستادم که آدم بفرستد خانة ملاّها و جمعیّت را برهم بزند. دستخطی هم ...
در ادامه و از صفحه 151 خواننده کتاب، به همراه شاه و اعوان و انصارش، به سفری می‌رود که به سفر عراق عجم معروف است. در این سفر با عبور از شهرهای ری، قم، دلیجان، محلاّت، سلطان‌آباد، هزاوه، بروجرد و شهر تاریخی و باستانی نهاوند سفر به پایان رسیده و با عبور از شهرهای تویسرکان، ساوه، پیک و رباط‌کریم و در تاریخ 21محرم 1310قمری از طریق دروازة گمرک وارد تهران شده و سفر عراق عجم پایان می‌پذیرد. از ابتدای خروج از تهران، تا انتهای بازگشت به پایتخت، شاهد خواهیم بود که با دقت نظر و ریزبینی خاص، هیچ نکته‌ای از خوانندگان پوشیده نمی‌ماند و چنان با استادی به تشریح وقایع و مناظر و نقاط دیدنی طول راه پرداخته شده است که در بسیاری از موارد، خواننده خود را در آن فضا احساس می‌کند.
کتاب روزنامه خاطرات ناصرالدین‌شاه (1309-1310ق.) به قیمت 350.000ریال در 514 صفحه در قطع وزیری و توسط موسسه فرهنگی- هنری آفاق گستر کیمیا منتشر شده است.