روایت آلیس مک‌لاود از زندگی کارگران بدون سانسور منتشر شد
رمان «غم‌های کوچک» نوشته‌ی آلیس مک‌لاود داستان‌نویس و رمان‌نویس اسکاتلندی-کانادایی با ترجمه‌ی محمد جوادی توسط نشر کتابسرای تندیس منتشر شد.
محمد جوادی (مترجم) درباره‌ی بیوگرافی آلیس مک‌لاود به خبرنگار ایلنا گفت: آلیس مک‌لاود؛ استاد دانشگاه، داستان‌نویس و رمان‌نویس اسکاتلندی-کانادایی با دکترای نویسندگی است که سال 2014 از دنیا رفت. این نویسنده مجموعا 20 کتاب داستان کوتاه و همین یک رمان «غم‌های کوچک» را در کارنامه‌ی ادبی خود دارد.
مترجم آثار جوزف بویدن در بیان نکاتی درباره‌ی موضوع و محور رمان «غم‌های کوچک» بیان کرد: می‌توان گفت رمان «غم‌های کوچک» یک داستان پسامدرن است که تم اصلی آن را مهاجرت، اهمیت دادن به خانواده و روابط انسانی تشکیل می‌دهد. این رمان به شدت انسانی است و زندگی یک دندانپزشک اسکاتلندی به‌نام مک‌دونالد را روایت می‌کند. خاطرات این دندانپزشک درکنار غم‌ها و شادی‌هایی که برایش اتفاق افتاده و می‌افتد؛ محور اصلی رمان هستند اما غم‌ها و شادی‌ها به گونه‌ای انتخاب و روایت می‌شوند که هر خواننده‌ای تقریبا در زندگی خود با آن‌ها درگیر بوده و هست.
جوادی افزود: داستان از ملاقات مک‌دونالد با بردارش آغاز می‌شود و کم‌کم خواننده را درگیر داستان و گذشته‌ی این دندانپزشک و حتی بقیه‌ی مهاجران به کانادا می‌کند. داستان سعی دارد ذهنیت روشن و تصویری واضح و همراه با جزئیات از طبیعت کانادا، کارگران مهاجر، خانواده‌های مهاجران در حوالی سال‌های 1700 میلادی (قرن هجدهم) به خواننده منتقل کند. توصیفات آلیس مک‌لاود از طبیعت کانادا و مشکلات مهاجران به‌ویژه کارگران معدن مهاجر در ماجرای کشته شدن دوست کم‌دونالد که در یک معدن شاغل بوده؛ به اوج می‌رسد.
او همچنین یادآور شد: مک‌دونالد‌ها درواقع خاندان و قبیله‌ای هستند که از اسکاتلند به آمریکای شمالی و کانادا مهاجرت و در معادن آنجا اورانیم و ذغال‌سنگ استخراج می‌کرده‌اند. باوجود کشته‌شدن این کارگر مهاجر در معدن، داستان ابدا جنایی نیست ولی تلاش برای به تصویر کشیدن روابط انسانی و حتی رابطه‌ی کارگران و کانادایی‌ها با فرانسوی‌ها گاهی وارد رمان شده است.
این مترجم با اشاره به وجود فلاش‌بک‌های مکرر به کودکی در رمان «غم‌های کوچک» نیز گفت: رمان درواقع سیال است و در تردد مکانی بین اسکاتلند و کانادا و زمانی گذشته و حال خواننده را سرگرم می‌کند.
جوادی به چگونگی انتخاب این رمان برای ترجمه نیز گریزی زد و اظهار داشت: رمان «غم‌های کوچک» را به عنوان برنده‌ی 7 جایزه‌ی معتبر ازجمله ایمپک دوبلین (گرانترین جایزه‌ی ادبی جهان) در سال 2001 و جایزه‌ی لیپریس کانادا در بخش رمان‌های تخیلی از یک دوست کانادایی و در جریان سفر سال گذشته با این کشور برای یک نشست ادبی هدیه گرفتم. درواقع ترجمه‌ی این رمان یک پیشنهاد از دوستی کانادایی بود.
مترجم رمان «2666» در ادامه وجود اشعار و اصطلاحات بومی اسکاتلند را یکی از چالش‌های ترجمه‌ی رمان «غم‌های کوچک» دانست و گفت: آلیس مک‌لاود یک نویسنده‌ی اسکاتلندی است که مدت طولانی از زندگی خود را در کانادا گذرانده است. از آنجایی هم که تمرکز رمان بر روابط انسانی قرار داده شده، نویسنده از اشعار و اصطلاحات بومی اسکاتلند نیز استفاده کرده است. دیکشنری تخصصی نیز برای این عبارات در ایران وجود نداشت و مجبود بودم به سایت‌های معتبر اینترنتی مراجعات فراوانی داشته باشم تا مخصوصا در بخش اشعار معادل فارسی مناسبی برای آن‌ها پیدا کنم.
وی اضافه کرد: نهایتا هم در ترجمه‌ی فارسی اشعار و اصطلاحات مذکور با تلفظ اسکاتلندی گنجانده شد، چراکه خواست نویسنده هم حفظ لهجه و عبارات اسکاتلندی داستان بود. همین ارجاعات متعدد برای ترجمه‌ی این بخش از اشعار و اصطلاحات زمان زیادی برد و باوجود اینکه حجم کتاب نسبتا زیاد نبود و نسخه‌ی فارسی در 320 صفحه منتشر شده اما انرژی زیادی گرفت.
مترجم کتاب‌های «جادهٔ سه روزه»، «از میان صنوبرهای سیاه»، «اورِندا»ی جوزف بویدن در پاسخ به سوالی درمورد اخذ مجوز و اصلاحیه‌های احتمالی رمان نیز تاکید کرد: شاید تعجب کنید ولی این رمان هیچگونه اصلاحیه‌ای نخورد و ظرف 40 روز هم مجوز آن به دست ناشر رسید. البته داستان هم اصلا مسئله و موردی نداشت و اصلاحیه خوردن چنین کاری واقعا موجب تعجب می‌شد. اعلام وصول هم تنها ظرف یک روز نهایی شد و به احتمال زیاد هفته‌ی آینده کتاب به کتابفروشی‌ها وارد می‌شود.
جوادی همچنین از اتمام روال دریافت مجوز رمان «کوهستان وحشی» نوشته‌ی سسیلیا اکباک سوئدی خبر داد و گفت: مجوز این کتاب هم بدون هیچ اصلاحیه‌ای و در مدت کوتاه 30 روزه که تعجب ما را برانگیخت صادر شد، هرچند باید تاکید داشت که اساسا موضوعات این داستان‌ها ابدا بدون حاشیه و مشکل هستند. قرار است «کوهستان وحشی» هم توسط نشر کتابسرای تندیس منتشر شود.
این فعال عرصه‌ی ادبیات داستانی سپس با انتقاد از رویه‌ی قبول چاپ کتاب توسط ناشران، متذکر شد: متاسفانه ناشران ما عمدتا به سمت کارهای تجاری تمایل پیدا کرده‌اند و مثلا وقتی رمان «غم‌های کوچک» را که برنده‌ی 7 جایزه‌ی معتبر جهانی بوده به فلان ناشر شناخته شده ارائه کردم؛ در کمال تعجب این رمان را از لحاظ ادبی قوی و قابل نشر ارزیابی نکردند. مسئله‌ای که در ابتدا برای «2666» و حتی آثار بویدن هم اتفاق افتاده بود. البته در مورد بویدن و بعد از استقبال مخاطبان ورق برگشت و مدام تماس می‌گیرند و درمورد ترجمه‌ی کارهای جدید این نویسنده درخواست دارند.
مترجم رمان‌های «اتاق» و «کبوتر انگلیسی» اضافه کرد: ناشر می‌تواند بگوید این کتاب با معیارها و فاکتورهایی که ما برای انتشارات خود درنظر داریم همخوانی ندارد اما درست نیست که وجه ادبی کار را زیر سوال ببرد. ناشران ما تقریبا ترسو شده‌اند و فقط کارهای عامه‌‌پسند و فانتزی که از فروش آن‌ها مطمئن باشند را چاپ می‌کنند. افت وحشتناک تیراژ کتاب‌ها را هم باید از اینجا جستجو کرد. مخاطب اگر کتاب خوب و معتبر به دستش برسد هم می‌خرد و هم می‌خواند. در این مسیر طبعا ناشر هم همپای مترجم و نویسنده وظایفی دارد که باید به آن عمل کند. به همین دلایل و از آنجایی که تنها از سوی انتشارات کتابسرای تندیس همکاری مناسب در حوزه‌ی فرهنگ و ادب دیدم انتشار «کوهستان وحشی» را هم بدون صحبت با ناشر دیگری با آقای میرباقری سپرده‌ام.
محمد جوادی مترجم رمان‌های جوزف بویدن در ایران است و ترجمه‌ی رمان‌هایی مثل «جادهٔ سه روزه»، «از میان صنوبرهای سیاه»، «اورِندا» از این نویسندهٔ کانادایی، همچنین رمان‌های «اتاق» و «کبوتر انگلیسی» از نویسندگان انگلیسی و «دوازده» و «گذرگاه» از جاستین کرونین نویسندهٔ آمریکایی را در کارنامه‌ی خود دارد.