شهرآفتاب عملی‌ترین گزینه برای نمایشگاه کتاب است/ شهرداری و ارشاد تفاهم‌نامه حقوقی امضا می‌کنند
سیاست‌ها و تصمیم‌های مورد نظر وزارت ارشاد برای بیست و نهمین نمایشگاه کتاب تهران توسط معاون فرهنگی وزیر ارشاد تشریح شد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، سیدعباس صالحی، عصر امروز سه شنبه، ۲۹ دی ماه با برگزاری نشست رسانه‌ای در حضور امیرمسعود شهرام‌نیا (مدیرعامل موسسه نمایشگاههای فرهنگی) درباره اقدامات صورت گرفته برای برگزاری نمایشگاه کتاب سال ۹۵ توضیح داد و گفت: شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه ۲۹ مرداد ماه سال جاری با ترکیبی متنوع از سه طیف مدیران فرهنگی حوزه کتاب (آقایان صالحی امیری، فیروزیان و اشعری)، نمایندگان تشکل‌های نشر (سه مجموعه اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، شرکت تعاونی ناشران ایران ـ آشنا ـ و مجمع ناشران انقلاب اسلامی) و دو عضو دیگر در حوزه هنری و فرهنگی آغاز به کار کرد.
معاون فرهنگی وزیر ارشاد ادامه داد: در همین راستا سیدمحمد بهشتی با توجه به دغدغه موجود برای افزایش جذابیت و هویت زیبا‌شناسی نمایشگاه در کنار نمایندگانی از نویسندگان پرمخاطب مثل آقای رضا امیرخانی در کار برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری نمایشگاه حضور داشتند، شورای سیاست‌گذاری تا پایان آذرماه و با تشکیل ۷ جلسه در حوزه اهداف، سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات لازم برای اجرایی شدن آن‌ها مصوباتی را گذرانید و به مجریان ابلاغ کرد.
وی سپس به تشریح سیاست‌های مصوب و برخی سیاست‌ها که به نوعی تکمیلی یا جدید به حساب می‌آیند؛ پرداخت و اضافه کرد: نهایتا ۱۷ سیاست توسط این شورا مصوب شد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به مواردی مانند «مشارکت همه ارکان و کنشگران صنعت نشر، کاهش ناشر محوری در برگزاری، پردازش داده‌ها و اطلاعات نمایشگاه در خدمت صنعت نشر، حمایت از نشر دیجیتال و صورت‌های جدید کتاب در عین حفظ اهمیت کتاب کاغذی، توجه به طراحی و هویت بصری نمایشگاه تهران و استفاده از ظرفیت نمایشگاه برای ترویج کتاب و کتابخوانی اشاره کرد.
صالحی همچنین با بیان اینکه به تناسب این ۱۷ سیاست ۳۷ اقدام متنازع برای اجرایی شدن آن‌ها نیز به تصویب رسیده است؛ به برخی از این اقدام‌ها گریزی زد و گفت: افزایش دیپلماسی فرهنگی و بین‌المللی‌تر شدن نمایشگاه کتاب یکی از این اقدامات درنظر گرفته شده است. در دو سال اخیر پیگیری‌ها برای افزایش بعد بین‌المللی نمایشگاه کتاب بیشتر شده است و با معرفی میهمانان ویژه مثل روسیه برای سال ۹۵ و ایتالیا برای سال ۹۶ سعی در گسترش دیپلماسی فرهنگی با سایر جهان داشته و داریم. همچنین دعوت از نویسندگان بر‌تر جهانی؛ مدیران نمایشگاههای معتبر بین‌المللی جهان و استفاده از زبان دوم در محیط نمایشگاه دیگر اقدامات متنازع با بحث بین‌المللی‌تر شدن نمایشگاه کتاب است.
معاون فرهنگی وزارت اشاد اضافه کرد: اقدامات دیگر متنازع به سیاست‌های شورای مذکور نیز توجه به تمامی ارکان نشر و قالب‌های متنوع نشر، استفاده از تشکل‌های اهل قلم و انجمن‌های علمی دانشگاهی در نمایشگاه، تشویق سالن‌ها و غرفه‌هایی که امکان ارتباط مستقیم بین نویسنده و مخاطب را برقرار می‌کند؛ است. همچنین سالن و غرفه ویژه ابتکارات عرصه نشر در نمایشگاه بیست و نهم دایر می‌شود تا اتفاقات تازه‌ای که طی یک سال گذشته در حوزه چاپ و نشر کتاب افتاده؛ در غرفه مذکور ارایه شود.
رییس نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران؛ توجه به توزیع کنندگان را از دیگر نکات جدید مورد توجه در نمایشگاه بیست و نهم عنوان کرد و گفت: توزیع کنندگان به عنوان بخش فراموش شده کل فرآیند نشر امسال می‌تواند به عنوان پایگاه‌های مخاطب و بدون حق فروش در نمایشگاه حضور داشته باشند تا فضای ارتباطی میان آن‌ها کتابفروشان، ناشران و... فراهم شود. از سوی دیگر لوازم جانبی و صنایع مرتبط را کتاب مثل اپلیکیشن‌ها و نرم‌افرازهای خاص دیجیتال نیز در غرفه‌ای حضور خواهند داشت.
وی باتاکید بر اینکه نمایشگاه کتاب باید به عنوان فرصت پژوهشی برای صنعت نشر استفاده شود؛ گفت: برای استفاده از این رویداد فرهنگی در حوزه پژوهشی صنعت نشر نیز برنامه‌هایی داریم. کارگاههایی آموزشی برنامه‌ریزی شده تا در کنار توجه خاص به گروه‌های کتاب و کتابخوانی به تهیه گزارش‌های توصیفی و تحلیلی در حوزه صنعت نشر بپردازد و نقش آموزش پژوهشی آموزشگاه پررنگ شود.
صالحی یادآور شد: فراهم آوردن خرید و فروش رایت داخلی نیز از دیگر نکاتی است که برای نمایشگاه بیست و نهم مورد بحث قرار گرفته شده است. می‌خواهیم کتاب‌هایی که مدت‌هاست به دلایل مختلف توسط ناشر اصلی چاپ نمی‌شود به واسطه خرید رایت داخلی بتوانند بار دیگر زیر چاپ بروند. امکان فروش متمرکز و موضوعی کتاب ناشران به‌جای فروش‌های ناشر محور نیز از جمله موارد بررسی شده است.
این مدیر فرهنگی در ادامه به روند واسپاری برگزاری نمایشگاه به تشکل‌های نشر اشاره کرد و گفت: کوجک سازی حضور دولت و واگذاری کار به بخش خصوصی از جمله اقداماتی است که طی این چند سال پیگیری می‌شود امسال نیز تفویض مدیریتی امور اجرایی تا جایی که به مباحث حاکمیتی مربوط نباشد انجام گرفته و کمیته‌های نشر داخلی بین الملل، اطلاع رسانی و تبلیغات (غیر از ستاد خبری) به تشکل‌های نشر واگذارشده است. علاوه بر این تشکل‌های نشر امسال در کمیته معاملات و حوزه گمرک نیز حق رای خواهد.
معاون فرهنگی وزارت ارشاد نهایتا به موضوع پرچالش این روزهای نمایشگاه کتاب یعنی تعیین محل نمایشگاه بیست و نهم پرداخت و تصریح کرد: هر اتفاق فرهنگی به خصوص در حد و اندازه نمایشگاه کتاب با مساله‌ای به نام تعیین محل و مکان مواجه است. برای برگزاری نمایشگاه کتاب ما در کل با چهار گزینه مصلا، نمایشگاههای بین المللی تهران، باغ کتاب و شهرآفتاب را در اختیار داشتیم. مصلای تهران در این چند سال که میزبان نمایشگاه بود قوت ضعف خود را داشت. دسترسی راحت به واسطه مترو و وسایل نقلیه عمومی از مهم‌ترین نکات مثبت مصلاست اما عدم وجود زیرساخت‌های لازم برای برگزاری یک نمایشگاه کار را سخت می‌کند در ثانی نگاه چند سال آینده به زمان برگزاری نمایشگاه کتاب که با ماه مبارک رمضان همراه می‌شود؛ مساله‌ای دیگری بود که باید به آن توجه می‌کردیم.
صالحی افزود: نکته مهم دیگر درمورد مصلا اتلاف منابع مالی سنگینی بود که برگزاری نمایشگاه در این محل به ارشاد تحمیل می‌کرد. هر سال تنها حدود سه الی چهار میلیارد هزینه تاسیسات (برق، مخابرات، سازه‌بندی) برای آماده‌سازی نمایشگاه می‌شود که در پایان ۱۰ روز نیز عملا پوچ می‌شود. صرف نظر از بحث مالی برگزاری نمایشگاه مصلا انرژی انسانی سنگینی را به هدر می‌دهد چراکه دست‌اندرکاران برگزاری عملا از اسفندماه تا پایان خرداد کار آماده‌سازی نمایشگاه را برعهده دارند. البته از ۵ الی ۶ ماه قبل نیاز است با نزدیک ۷۰ سازمان مسایل مربوط به برق، مخابرات، امنیت و... را هماهنگ کنیم. این مشکلات در کنار آلودگی محیطی که عنوان می‌شود که ۱۰ روز نمایشگاه افزایش می‌یابد؛ چاره‌ای جز انتقال نمایشگاه نمی‌گذارد.
وی درباره گزینه باغ کتاب نیز خاطرنشان کرد: گزینه باغ کتاب به عنوان محلی برای برگزاری نمایشگاه کتاب امسال جدی‌تر مطرح شد. محاسنی مثل دسترسی جغرافیایی راحت باعث می‌شد که بتوان به این محل برای برگزاری نمایشگاه کتاب فکر کرد اما کمبود فضا مانع از استفاده باغ کتاب برای نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران شد. مابرای نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران فضای حدود ۱۲۰ هزار متر مربع نیاز داریم که در باغ کتاب با احتساب فضای مجاور ۸۰ هزار متر مربع در اختیارمان قرار می‌گیرد و کسری ۴۰ هزار متر مربعی خواهیم داشت. علاوه بر اینکه میلیارد‌ها تومان صرف لوازم و وسایل موجود در باغ کتاب شده که اگر نمایشگاه کتاب بخواهد در این محل برگزار شود این تجهیزات باید خارج شده و بعد از نمایشگاه مجددا در باغ کتاب نصب شوند. این یعنی فرسودگی لوازمی که میلیارد‌ها تومان برایش هزینه شده است.
رییس نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران درباره نکات مثبت و منفی نمایشگاه بین المللی تهران نیز بیان کرد: محاسن مرکز توسعه صادرات به نمایشگاه بین‌المللی تهران را همه می‌شناسند. سال گذشته هم به نوعی می‌خواستند مجدد به طرف همین محل برگردیم اما چند مشکل وجود داشت. از زمان انتقال نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به مصلا؛ وزارت نفت در اردیبهشت ماه در مرکز توسعه صادرات نمایشگاه نفت را برگزار می‌کند. پیگیری‌ها برای تغییر زمان نمایشگاه نفت نیز به دلیل اهمیتی که امسال با توجه به شرایط ویژه پساتحریم برای نمایشگاه نفت وجود دارد؛ میسر نشد. تغییر زمان نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نیز شدنی نیست چراکه یا باید اواخر فروردین یا خردادماه را به عنوان زمان برگزاری نمایشگاه معرفی کنیم. اواخر فروردین ماه؛ جامعه هنوز درگیری فضای نوروزی است و عملا امکان ورود به فضای نمایشگاهی و آماده‌سازی آن وجود ندارد. خردادما نیز زمان امتحان دانش آموزان و دانشگاهیان است که عملا نمی‌توان نمایشگاه کتاب در آن زمان برگزار کرد.
صالحی افزود: ترافیک و تراکم ماشین‌ها در محل نمایشگاه دائمی تهران از جمله مسایلی است که حتی برای نمایشگاه کوچک هم مشکل‌ساز است و عملا برگزاری نمایشگاهی در حد و اندازه نمایشگاه کتاب در آن محل منجر به قفل شدن منطقه از لحاظ ترافیکی می‌شود.
معاون فرهنگی وزیر ارشاد؛ شهر آفتاب را که به عنوان چهارمین گزینه که محل برگزاری نمایشگاه کتاب معرفی کرده در حال حاضر عملی‌ترین محل برای این منظور دانست و گفت: سال ۱۳۸۴ شورای شهر تهران طی مصوبه‌ای اعلام کرد باید یک مجتمع عظیم نمایشگاهی برای شهر تهران احداث شود. مراحل کار نیز طی شده و شرکت مجری برج میلاد نیز ساخت آن را برعهده گرفت. از سال ۹۰ نیز استارت اجرایی شدن این طرح خورده شده و در گام اول طی گزارش‌های رسیده ۹۳ درصد این مکان آماده است و ۷ درصد از گام اول هنوز باقی مانده است. خودما هم تا آذرماه فکر نمی‌کردیم که این محل بتواند میزبان نمایشگاه بین المللی کتاب برای سال ۹۵ باشد. اما بازدید میدانی متعدد که بعد از نامه‌نگاری‌های آقای قالیباف و آقای جنتی انجام شد ما را به این نتیجه رساند که می‌توان به‌صورت جدی به شهر افتاب به عنوان محل نمایشگاه بیست و نهم فکر کرد.
او اضافه کرد: بعد از تمامی بازدید‌ها و اعلام نظر تشکل‌های نشر در جلسه یک ساعته دیروز که با آقای قالیباف داشتیم دغدغه‌ها و نگرانی‌های خود را در مورد برگزاری نمایشگاه در شهرآفتاب عنوان کردیم. براساس بازدید‌ها ۹۳ درصد از گام اول احداث شهر افتاب که شامل محوربندی، خیابان بندی، فضای سبز، میدان چهار باغ می‌شود؛ اجرایی شده است. این یعنی درحال حاضر یک ساختمان با مساحت ۲۵ هزار متر مربع یک فضای مسقف ۱۰ هزار متری و یک ساختمان سه طبقه ۳۸ هزار متری بیش از ۷۰ هزار متر مربع را در اختیار نمایشگاه قرار می‌دهد. اما عملا تنها ۵۵ هزار متر مربع فضای عمومی مسقف که قابل استفاده وجود دارد. بعد از اجرایی شدن ۷ درصد گام اول نیز این میزان به ۱۲۰ هزار متر مربع می‌رسد. یعنی برای نمایشگاه ۹۵ باید از ترکیب ۵۵ هزارمترمربع فضای مسقف و احداث چادرهای موقت استفاده کنیم. البته شهرداری قول همکاری برای اجرایی شدن با کیفیت احداث چادرهای موقت داده است.
صالحی به نکات مثبت شهر آفتاب نیز اشاره کرد و گفت: با تمام این تفاسیر شهر آفتاب یک ساخت نمایشگاهی دارد که زیرساخت‌های مناسب برایش درنظر گرفته شده است. از سوی دیگر برگزاری نمایشگاه در شهر آفتاب از هرز رفتن منابع مالی و انسانی جلوگیری می‌کند و می‌توان باصرفه‌جویی در این منابع که در بخش زیرساخت‌ها استفاده می‌شود؛ به افزایش کیفیت برگزاری نمایشگاه کمک کرد. اجاره و آماده‌سازی چادرهایی در نمایشگاه مصلای تهران هر ساله ۸ الی ۹ میلیارد هزینه برمی‌دارد که می‌توان بخشی از این را برای حرکت رو به جلوی نمایشگاه صرف کرد. خارج از تمام این بحث‌ها ۷۰۰ تا هزار میلیارد تومان صرف احداث شهرافتاب شده تا محلی دائمی برای برگزاری نمایشگاههای شهر تهران باشد. پس نمی‌توان به راحتی از کنار این هزینه صورت گرفته گذشت و از آن استفاده نکنیم. البته مقاومت در مقابل ایراداتی که به برگزاری نمایشگاه کتاب در مصلا می‌گیرند و مسایلی مثل آلودگی محیطی را مطرح می‌کنند؛ بسیار سخت می‌شود.
رییس نمایشگاه بین‌المللی کتاب در ادامه به بیان برخی از دغدغه‌های خود درباره شهر آفتاب پرداخت و گفت: در حال حاضر شهر آفتاب تکمیل نیست و شهرداری به اصطلاح کلید آن را به ما نمی‌دهد تا مطمئن شویم تا از سال بعد می‌شود کامل و مهیا از آن استفاده کرد. از سوی دیگر دغدغه ارتباطی ما برای آنجا هنوز پابرجاست و متروی شهر آفتاب کماکان به بهره‌برداری نرسیده است و اگر این اتفاق نیفتد اختلال جدی در مسئله ارتباطات با این مکان پابرجاست. از سوی دیگر دغدغه ما این است که اگر حضورمان در شهر آفتاب منجر به رونق آن شود شهرداری چه تضمینی می‌دهد که همواره مثل امسال از ما به شکل رایگان میزبانی کند؟ همچنین دغدغه جدی در موضوع حضور مردمی و فروش کتاب ناشران برای این مکان داریم. طبق آمار سال گذشته ۴۰ درصد از بازدیدکنندگان شهرستانی بودند و خریدشان نیز بیش از تهرانی‌ها، شهر آفتاب برای آن‌ها فضای متفاوتی با مصلی نیست چون در کنار حرم امام است، امکان استقرار وجود دارد و تردد به راحتی امکان‌پذیر است.
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: من در جلسه‌ام با آقای قالیباف و در گزارش به آقای جنتی این دغدغه‌ها را مطرح کردم. در موضوع ساخت و ساز و ارتباطات آقای قالیباف گفتند که قول صریح می‌دهند که کار عمرانی شهر آفتاب به اتمام برسد. من هم به ایشان گفتم نمایشگاه شوخی‌بردار نیست اگر بخشی از شهر آفتاب آماده نباشد ما به مشکل جدی می‌خوریم اما ایشان با اطمینان خاطر گفتند که تکمیل این مکان در زمان مورد نیاز شما محقق است و حتما واقع می‌شود.
صالحی افزود: من به ایشان گفتم که نمی‌دانم چگونه اینچنین صریح بر این باور هستید اما در نهایت قرار شد دو، سه مسیر را طی کنیم تا به یک تضمین نسبی برسیم. نخست اینکه ما بازدید دیگری از شهر آفتاب داشته باشیم و چک لیستی از آنچه که مدنظرمان است به دوستان شهرداری ارائه کنیم که این اتفاق امروز با حضور دوستانی از شهرداری رخ داد و چک لیست کاملی تهیه شد که تا روز پنجشنبه به آقای قالیباف ارائه خواهد شد. قرار شده ایشان هم جلسه خود را با همکارانشان در شهر آفتاب تشکیل دهند و درباره تحقق چک لیست نظر بدهند. بحث دیگر ایجاد یک فرایند کنترل پروژه برای این چک لیست و زمان‌بندی برای اجرای آن بود که مشخص شود برخی موارد دقیقا تا کی محقق می‌شود؟ همچنین قرار شد کمیته‌ای سه نفره متشکل از نماینده شورای تشکل‌های نشر، شهرداری و وزارت ارشاد یک کمیته ناظر و پیشرفت کار شهر آفتاب را ایجاد کنند که هر یک هفته در میان گزارشی در نسخه به شورای تشکل‌های شهردار و وزیر ارشاد ارائه داده شود.
وی همچنین از امضای یک تفاهم‌نامهٔ حقوقی میان ارشاد و شهرداری خبر داد و گفت: همچنین تصمیم گرفتیم اگر تفاهم‌نامه‌ای بین ما و شهرداری برای برگزاری نمایشگاه دائمی کتاب در شهر آفتاب محقق شد؛ این تفاهم‌نامه شکل حقوقی پیدا کند تا الزام آور شود و عملا جایگاه نمایشگاه در این مکان تثبیت شود. همچنین آقای قالیباف قول داده‌اند در صورت برگزاری نمایشگاه در شهر آفتاب، تبلیغات شهری به سمت دعوت مردم به حضور در این مرکز شده و سازمان زیباسازی نیز به صورت جدی به این مقوله وارد شود.
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه درباره سخنرانی آقای قالیباف نیز بیان کرد: عبارت مورد استفاده ایشان توافق اولیه بود که مبنی‌بر این است که شهر آفتاب گزینه‌ای جدی، قابل طرح و قابل دفاع است. بحث انتخاب در نهایت مسئله هزینه و فایده است و ما از بین گزینه‌ها بهترین را انتخاب می‌کنیم. من در خرداد و حتی مرداماه امسال پرونده شهر آفتاب را بسته شده می‌دانستم اما الان این مکان یک سناریوی جدی قابل دفاع دارد.
صالحی در ادامه در پاسخ به سئوالاتی درباره مسئله حضور جمعیت در این مکان و دغدغه‌های مبنی‌بر آن گفت: ما تضمین مطلق نمی‌دهیم که جمعیت خوبی به شهر آفتاب برود اما سعی می‌کنیم نگاه‌مان ترکیبی باشد. اگر رسانه ملی و شهرداری با تمام قدرت به میدان بیاید مسئله فرق خواهد کرد. البته توجه داشته باشیم که بسیاری از شهرهای مجاور تهران بودن در این مکان را راحت‌تر خواند پذیرفت و یارانه‌های آزاد شده از این اتفاق را می‌شود به شکلی دیگر منتقل و مصرف کرد. من خودم تا دو، سه هفته قبل چندان موافق این مکان نبودم اما در حال حاضر دغدغه من در این زمینه کمتر شده است منتهی این قول را می‌دهیم که تا در همه مسائل اطمینان بدست نیاوریم؛ تصمیمی نگیریم. ناشران هم حق دارند گله کنند اما اگر ما و حرفمان مورد احترام است. اطمینان می‌دهیم که تنها به سمت کاهش دغدغه‌ها حرکت کنیم. ما صرفا به خاطر مسائل مالی نیست که به این گزینه فکر می‌کنیم. ادله دیگری هم بود اما به این نکته توجه داشته باشیم که سایر نمایشگاه‌ها به اینجا نیامده‌اند ما امکان بدست آوردن تفاهم با شهرداری را داریم مشخص نیست که اگر آنجا رونق بگیرد هنوز هم می‌توانیم به آن تفاهم نامه خوب برسیم یا خیر. ما باید حداقل تا دو هفته آینده به نتیجه قطعی درباره مکان نمایشگاه برسیم که این اتفاق خواهد افتاد.
او در پاسخ به سئوالاتی درباره حواشی موجود پیرامون ممیزی کتاب هم متذکر شد: ما باید معیارهای محتوایی را در ممیزی رعایت کنیم و تاکید داریم که اگر این معیار‌ها رعایت نشد برای خودمان حق بازگشت قائل هستیم. روی مسائل اخلاقی و عفت عمومی توجه داریم اما اگر مثال و مصداقی مطرح می‌شود باید آن را به مسئول اداری کتاب منتقل کنید تا مورد توجه قرار بگیرد البته موارد زیادی هم از انتقادات به ممیزی هست که کار بولتنی است یعنی یک جمله را دیدن و باقی را ندیدن. اتهاماتی که به ممیزی وارد می‌شود تعدادش زیاد نیست اما باید دید که این اتهامات درست است یا نه. تقسیر است یا قصور، عمدی است یا سهوی و حتی ممکن است ناشی از تفاوت فهم باشد.