استاد منزوی از انسان‌های نادر روزگار ما بود
فانی معتقد است: با درگذشت استاد منزوی یک دوره تاریخی به پایان رسید. دوره‌ای که از سالهای 1330 شروع شده بود و نهضت بزرگی را برای فهرست‌نویسی نسخ خطی در ایران آغاز کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا؛ در مراسم تشییع پیکر استاد احمد منزوی؛ کامران فانی (کتابدار و نسخه‌پژوه ایرانی) ضمن تاکید بر اینکه شادروان استاد احمد منزوی در زمره انسان‌های نادر روزگار ما بود، در توضیح این افراد گفت: انسان‌هایی هستند که قدر و ارجشان را چنانکه باید و به درستی نمی‌شناسیم و در حقشان کوتاهی می‌کنیم. فقط شاید با گذر زمان اهمیت و ارزش آنها از آثارشان بیشتر شناخته شود. شادروان استاد احمد منزوی هم در زمره این گونه انسان‌های نادر روزگار ما بود.
فانی افزود: به نظر من با درگذشت استاد منزوی یک دوره تاریخی به پایان رسید. دوره‌ای که از سالهای 1330 شروع شده بود و نهضت بزرگی را برای فهرست‌نویسی نسخ خطی در ایران آغاز کرد. البته قبلا هم کمابیش انجام می‌شد ولی در این سالها بود که فهرست‌نویسان برجسته روزگار ما که امروزه دیگر درمیان ما نیستند، دست به این کار زدند.
این نسخه پژوه ایرانی ادامه داد: در سالهای آخر این بار بر دوش استاد افشار بود که توانست یک تنه آن سنت فهرست‌نویسی قدما را حفظ کند. با درگذشت استاد منزوی در واقع هیچ یک از آن نسل دیگر وجود ندارد. دورۀ نسل جدید آغاز شده و باید به این نسل امید بست. فهرست‌نویسان به طور کلی نسخه‌های خطی کتابخانه را معرفی می‌کنند. استاد منزوی هم شروع کارشان به همین شکل بود یعنی در کتابخانه مجلس، کتابخانه ملک، کتابخانه آستان قدس رضوی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران به کار فهرست‌نویسی مشغول شد. تا اینکه در فاصله سالهای 1345 و 1346 به فکر نوشتن نوع دیگری از فهرست‌نویسی افتاد و آن را به عنوان فهرست مشترک مصطلح کردند. فرق فهرست مشترک با فهرست‌های دیگر این بود که مختص یک کتابخانه نبود بلکه سعی می‌کرد فهرست‌گان و مجموعه‌ای از کتابخانه‌های مختلف را در هم ادغام کند.
وی افزود: شروع این کار به همت ایشان انجام شد و سازمان فرهنگی همکاری‌های منطقه‌ای که در پاکستان بود آن را چاپ کرد. این فهرست برای ما کتابدارها کار خیلی بدیع و تازه‌ای بود. مثلا اگر ما یک نسخۀ حافظ پیدا می‌کردیم برای یک کتابخانۀ خاص نبود ده‌ها کتابخانه دیگر هم که نسخه‌های این متن را داشت، در آنجا گرد آمده بود. در این کتاب که شش جلد بود حدود پنجاه هزار کتاب فهرستوار شد. اصطلاح فهرستوار را خود مرحوم منزوی ابداع کردند و قبلا به این معنی به کار نمی‌رفت و در واقع وجود نداشت.
کامران فانی همچنین عنوان کرد: بعد از آن بود که استاد منزوی متوجه شد که این نوع کار را باید ادامه بدهد. آن سفر طولانی به پاکستان که بیش از ده، دوازده سال طول کشید و باعث شناخت ما از گسترۀ نفوذ و دامنۀ زبان فارسی بود، آن فهرست مشترک کتابخانه‌های پاکستان بود. در چهارده جلد و بیش از هفتاد هزار نسخه. با این کار استاد منزوی آماده شد تا به آن هدف که در واقع دغدغۀ اصلی او بود برسد. اینکه نسخه‌ها و کتاب‌های فارسی ما کجاست؟ چقدر است؟ چگونه می‌شود به آنها دست یافت؟
وی با اشاره به شور و شیفتگی زنده‌یاد احمد منزوی به فرهنگ ایرانی و زبان فارسی اظهار داشت: گسترۀ عظیمی که شاید کمتر زبانی چنین عظمتی را در یک تاریخ داشته باشد؛ باعث شد که او یکسره مشغول به این کار شود که مجموعۀ کاملی از نسخه‌های فارسی را در سراسر دنیا گرد آورد و تدوین کند، به آنها موضوع بدهد و آنها را در دسترس قرار دهد.
او ادامه داد: شاید نزدیک به پانصد هزار یا همان یک میلیونی که گفتند مجموعۀ فهرست مشترک زبان فارسی باشد. ویژگی خاص دیگر استاد منزوی این بود که خود ایشان بیش از همه کار می‌کرد. مدیر جایی نبود از صبح تا شب کوشا و پیگیر بود و تعداد کتاب‌هایی که ایشان فهرست کرده صدو سی هزار تا هست و برگه‌هایی را که آماده کرده بودند یک میلیون برگه است و بخش مهمی از آنها در یازده جلد به چاپ رسیده است.
فانی در پایان افزود: در واقع بخت هم یار بود که مرکز بزرگ دائرةالمعارف بزرگ اسلامی پشتیبان او بود. همانطور که همت آقای بجنوردی باعث شد بزرگترین دغدغه استاد افشار که درآمدن فهرست مقالات فارسی بود؛ برطرف شود. همین انتظار را از مرکز داریم که فهرستوارۀ آقای منزوی را هم که در واقع آینۀ تمام قد زبان فارسی در جهان است همان طور ادامه پیدا کند. کار اصلی را ایشان تا حد زیادی انجام داده است و نسل جدید فهرست‌نگاران ما این کار را ادامه دهند .یاد و خاطرۀ مهرآمیز استاد منزوی همواره در دل جان شیفتگان فرهنگ و زبان فارسی پایدار خواهد بود.