افت فعالیت چاپخانه‌ها در بخش کتاب/ گسترش فعالیت‌های بسته‌بندی در چاپخانه‌ها
به گفته‌ی مدیر کل سابق دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حجم فعالیت‌های چاپ کتاب در مقابل چاپ و بسته‌بندی افت کرده است.
جلال ذکایی (مدیر کل سابق دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا؛ در توضیح سرانجام واگذاری بخش چاپ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به وزارت صنعت، معدن و تجارت، گفت: این تنها یک دغدغه بود که تنها در رسانه‌ها مطرح شد و می‌شود، اما اینکه به شکل منسجم و هدفمند از سوی ارگان‌ها دولتی یا نهادهای صنفی مرتبط پیگیری شود را دست‌کم تاکنون به صورت جدی نداشته‌ایم. همچنان هم شاهد نیستیم که مسئولان و فعالان صنعت موضوع انتقال این صنعت به وزارت صنعت، معدن و تجارت را مجدانه پیگیری کنند و تنها در بحث‌های رسانه‌ای ابراز علاقه‌ای در این مورد دارند و یا نهایتا به ضرورت وقوع چنین تغییری گریز می‌زنند.
او سپس در پاسخ به این سوال که اساسا در حال حاضر چند درصد از فعالیت‌های چاپ در کشور مختص به تولید کتاب و اومور فرهنگی است، تاکید کرد: خیلی آمار دقیقی از اینکه شرایط صنعت چاپ در حوزه‌های مختلف کتاب، بسته‌بندی و ... چگونه است نداریم. اما تا همین حدود پنج-شش سال پیش نسبت حدود 40 به 60 بود. یعنی تنها حدود 40 درصد فعالیت‌های چاپی در کشور به تکثیر و انتشار کتاب اختصاص دارد و 60 از فعالان چاپ هم در حوزه‌ی بسته‌بندی مشغول هستند. این نسبت نیز مدام در حال اختلاف بیشتر در جهت توسعه‌ی حجم میزان فعالیت‌های بسته‌بندی و کاهش بخش کتاب صنعت چاپ بوده و هست.
این فعال صنعت چاپ اضافه کرد: بخشی از چنین تغییرات و تکانه‌هایی اجتناب‌ناپذیر است. ظهور پدیده‌های دیجیتال و نشر الکترونیک خواه نا خواه چاپ و تولید سنتی کتاب کاغذی را با چنین افتی مواجه کرده است. البته چنین تاثیراتی در ایران خودش را با شدت مضاعفی نشان می‌دهد چراکه ما علاوه بر تغییر سبک کتابخوانی و انتشار کتاب اصولا با مشکلی به نام عدم کتابخوانی روبرو هستیم.
مدیرکل سابق دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همچنین یادآور شد: اگر نشر الکترونیک در دنیا رو به گسترش است اما دست‌کم عادت به مطالعه و خواندن در میان مردم وجود دارد اما در کشور ما به دلیل همین پایین بودن سرانه‌ی مطالعه اساسا کتابی خوانده نمی‌شود چه چاپی و چه الکترونیک. طبعا یکی از دلایل تبدیل چاپخانه‌های مختص به چاپ کتاب به چاپخانه‌ای در حوزه‌ی بسته‌بندی نیز به همین مسئله برمی‌گردد. به نظر می‌رسد در شرایط فعلی و با جایگاه‌هی که کتاب و کتابخوانی برای مردم ما دارد؛ فعالیت چاپخانه در حوزه‌ی بسته‌بندی بیشتر توجیه اقتصادی داشته باشد تا کار به عنوان چاپخانه‌ی کتاب.
ذکایی در تصریح روند فعال سازی‌های شهرک چاپ در برخی استان‌ها اظهار داشت: شهرک چاپ در استان قم آماده‌ی واگذاری است. شهرک چاپ استان تهران هم به دلیل عدم پیگیری سئولان مربوطه کلا منتفی شد. در استان خراسان رضوی هم شهرک چاپ مشهد منتظر عقد قراردادهای کاری مرتبط است. مابقی استان‌ها هم که چندان تمایلی برای احداث شهرک چاپ از خود نشان نداده‌اند.
وی تاکید کرد: کسانی که اول چنین بحثی را مطرح کرده‌اند شهر چاپ مد نظرشان با چیزی که در حال حاضر عنوان می‌شود؛ متفاوت بود. درواقع شهرک چاپ‌های فعلی از آن ایده‌ی ابتدایی و اصلی فاصیه گرفته‌اند. اگر چنانچه ماهیت اصلی چنین طرحی که نه تجمیع صرف بلکه هم‌افزایی و هم‌گرایی را مدنظر داشت را قبول کنیم احتمالا می‌توانیم روی نتایج قابل تاملی حساب کنیم و حتی بستر مناسبی برای حضور در بازارهای جهانی مهیا می‌شود. متاسفانه طرح شهرک‌های چاپ در حال حاضر تنها به افزایش نقدینگی از طریق تبدیل کاربری زمین‌ها منتج شده است.
مدیرکل سابق دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره‌ی شرایط صادرات در صنعت چاپ نیز گفت: یک رابطه‌ی منطقی بین عرضه و تقاضا وجود دارد. البته کیفیت و سرعت رساندن سفارش هم در حفظ بازار صادرات موثر است. اما با همه‌ی همین محدودیت‌ها و کهنه بودن ناوگان چاپ؛ حرف اول را در منطقه می‌زنیم و می‌توانیم همین جایگاه را در صادرات چاپ حفظ کنیم. همان طور که در حال حاضر نیز بسیاری از کارخانجات ما با بسته‌بندی‌های همین چاپخانه‌ها محصولات تولیدی خود را صادر می‌کنند یا حتی خیلی از کشورهای منطقه از این طریق کالاهای خود را در ایران بسته‌بندی یا کتاب‌‌های خود را چاپ کنند.
این فعال چاپ البته داشتن دید منطقه‌ای و جهانی را مستلزم بهبود شرایط موجود دانست و عنوان کرد: اگر اراده و دید مبتنی به بازار جهانی داشته باشیم؛ می‌توانیم فرصت‌سازی کرده و با همین امکانات هم بازار را برای خودمان حفظ کنیم. دید منطقه‌ای و توجه به بازارهای برون مرزی است که می‌تواند باعث برنامه‌ریزی و اقدامات رو به جلو شود. با چنین دیدی قطعا برای تجهیز و به روز رسانی ماشین‌آلات و ابزار صنعت چاپ هم اقدام می‌کنیم. درواقع چنانچه واحدهای چاپی با در نظر گرفتن این نکات فعالیت کنند وضعیت مطلوب‌تری هم پیدا می‌کنیم.
ذکایی در پایان تغییرات تسهیل کننده در روندهای اداری مرتبط با ملزومات چاپ را خواستار شد و گفت: تسهیل کردن شرایط و تهیه ملزومات مورد نیاز و راحت‌تر برای انجام صادرات محصولات چاپی خواسته‌ای است که باید مسئولان مربوطه درنظر داشته باشند و بستر را برای صنعت چاپ مهیا کنند. باید در خصوص این موارد بازبینی‌های لازم صورت بگیرد تا صادرات چاپ موفق‌تری داشته باشیم.