«هتلی‌ها» زخمی ماندگار در روح اجتماع
حمیدرضا آذرنگ، بهاره کیان‌افشار، آیه کیانپور و مجید علی‌اسلام در گفتگو با ایلنا از نمایش «هتلی‌ها» گفتند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، چندسالی از آخرین تجربه کارگردانی و بازیگری هم‌زمان حمیدرضا آذرنگ در یک نمایش می‌گذرد. او که سابقه نگارش نمایش‌نامه را نیز در کارنامه دارد این‌بار وظیفه جان بخشیدن به شخصیت‌های خلق شده توسط ساناز بیان را برعهده گرفته و عصرها تا پاسی از شب همراه با گروه بازیگران این نمایش متشکل از آناهیتا همتی، نسیم ادبی، بهاره کیان افشار، آیه کیانپور، ستایش محمودی و سام کبودوند مراحل پایانی تمرین «هتلی‌ها» را پشت سر می‌گذارد.
شاید نخستین سوالی که در ذهن مخاطب شکل بگیرد عنوانی باشد که نویسنده برای نمایش‌نامه درنظر گرفته است. «هتلی‌ها»! نامی که شاید با در نظر گرفتن محل اجرا - نمایش‌خانه ایرانشهر - و حال و هوای این روزهای تئاتر پایتخت حکایت از محتوایی سرخوشانه داشته باشد. اما وقتی پای آذرنگ به میان می‌آید این تصویر به سرعت از ذهن پاک می‌شود و سرخوشی جای خود را به یک دغدغه و آسیب جدی اجتماعی می‌دهد.
«هتلی‌ها» واژه‌ای برای توصیف گروهی از مردم و هم‌وطنان‌مان است که در روزگار جنگ از شهرهای مختلف به تهران پناه آوردند و در ساختمان‌هایی که دولت برای آنها تعیین کرده بود؛ اسکان داده شدند. اما...
نکته دیگری که بعد از ورود به سالن استاد سمندریان نمایش‌خانه ایرانشهر به چشم می‌آید دکور حجیم طراحی شده برای نمایش است. جالب توجه از این نظر که تئاتر ایران روزگاری است طراحی دکور و صحنه را به فراموشی سپرده و فضایی برای تماشاگر خلق نمی‌کند تا همه چیز در ذهن مخاطب شکل بگیرد.
آذرنگ: برای نفع شخصی از کیفیت نمایش نمی‌گذرم
آذرنگ درباره آنچه اتفاق افتاده توضیح داد: بار جزئی از فضاسازی نمایش برعهده دکور است اما این روزها تئاتر ما از بس به سمت مادی‌گرایی حرکت کرده همواره نگران هزینه و بازگشت مالی است؛ به همین دلیل توجه چندانی به دکور نمایش نمی‌شود. من هیچ موقع راضی نیستم برای نفع شخصی از خیلی چیز‌ها بگذرم؛ قرار است مخاطب در تجربه‌ای با گروه نمایشی سهیم شود که یک بخش مهم آن به دکور و طراحی صحنه بازمی‌گردد. باید توجه کنیم همه چیز برپایه بازی بازیگران تعریف نمی‌شود و بخشی از بار قصه‌گویی برعهده دکور قرار دارد.
این بازیگر، نمایش‌نامه‌نویس و کارگردان تئاتر اما در نمایش «هتلی‌ها» تا حدی از آنچه در تجربه قبل - دو لیتر در دو لیتر صلح - پشت سر گذاشته بود؛ فاصله گرفته است. آذرنگ در همین رابطه اظهار کرد: این نمایش به روایت داستانی می‌پردازد که در دو برهه زمانی دهه 70 و 90 روایت می‌شود اما در نمایش «دو لیتر در دو لیتر صلح» میزانی فانتزی در کار وجود داشت و همه چیز برپایه فرم پیش می‌رفت؛ به همین دلیل نیاز چندانی به طراحی دکور پرحجم وجود نداشت و با حداقل‌ها پیش رفتیم.
او ادامه داد: حتی آنجا نیز زمانی به نتیجه رسیدم که باید حجمی در کار وجود داشته باشد اما خود اجرا مرا قانع کرد صحنه باید خالی بماند. محوریت نمایش - دولیتر در دولیتر صلح- بر ایفای نقش بازیگران متمرکز بود.
بازگشت طراح صحنه به تئاتر بعد از 12 سال
«مجید علی‌اسلام» طراح صحنه و دکور نمایش «هتلی‌ها» که بعد از حدود 12 سال به تئاتر بازگشته است؛ در رابطه با تغییرات مشهود در این فاصله زمانی توضیح داد و گفت: من سال 73-72 به تئاتر آمدم و در نمایش‌هایی مانند «اصحاب کهف» به کارگردان نورالدین استوار در تالار وحدت، «دایره گچی قفقازی» به کارگردانی حمید سمندریان، «چیزی شبیه زندگی» به کارگردانی حسین پناهی و «آن سوی آیینه» به کارگردانی آزیتا حاجیان همکاری داشتم.
او ادامه داد: بعد از این مدت علاقه بسیار زیادی به همکاری با داوود میرباقری پیدا کردم اما هر زمان او قصد کارگردانی نمایشی داشت مشغله کاری فرصت را از من می‌گرفت تا اینکه ماجرای سریال مختارنامه پیش آمد. در پروژه مختارنامه با آقای میرباقری همراه بودم و این همکاری سپس در سینما و تلوزیون ادامه داشت که حدود 7 سال طول کشید. تجربه‌های اخیر ما تا سریال «شاهگوش» و «دندون طلا» ادامه پیدا کرد. اما بعد از 12 سال که به تئاتر بازگشتم حسرت بسیار زیادی از تغییر نگرش گروه‌های نمایشی به عنصر طراحی صحنه و دکور در تئاتر برایم به‌وجود آمد به این دلیل که این ویژگی مهم معنای خود را برای گروه‌های نمایشی از دست داده و کمتر به فضاسازی از این طریق اهمیت می‌دهند. شاید این اتفاق به دلیل مشکلات اقتصادی رخداده باشد اما به هر ترتیب این طور به نظر میرسد که پرداخت هزینه دکور برای تهیه‌کنندگان و کارگردانان اهمیت ندارد.
حسرت از صحنه‌های بی‌دکور!
این طراح صحنه که احتمالا پس از سریال «دندون طلا» بار دیگر توسط آذرنگ به تئاتر فراخوانده شده؛ خاطرنشان کرد: نمی‌شود این گونه نمایشی که به طراحی دکور و صحنه توجه دارد را فراموش کنیم. دکور 50 درصد کارگردان را در برقراری ارتباط با تماشاگر پیش می‌اندازد؛ چون مخاطب به محض مواجه شدن با طراحی به فضای موجود در کار پی‌می‌برد.
حتی کارگاه‌های دکور تعطیل شد
این هنرمند به تجربه حضور خود در باکو برای زندگی و توجه مردم آذربایجان به تئاتر اشاره کرد و ادامه داد: باکو به نوعی مهد اپرت و تئاتر محسوب می‌شود و من آنجا دو سال مدیر یک شبکه هنری بودم. از نزدیک دیدم تنها تفریح مردم تئاتر است و توجه بسیار زیادی به این هنر وجود دارد؛ آنها به هیچ‌وجه چنین ساده از کنار اجرای تئاتر عبور نمی‌کنند. حتی گروه‌های اروپایی که برای شرکت در جشنواره تئاتر باکو سفر می‌کردند دکور نمایش‌های خود را با تریلی یا کامیون به آنجا می‌آوردند. اما در ایران حتی کارگاه‌های دکور تعطیل شده و من نمی‌فهمم این اتفاق چه معنایی دارد. اگر دکور منسوخ است باید در تمام جهان منسوخ باشد ولی دکور از مهمترین ملزومات تئاتر به حساب می‌آید و برای خودش حرف دارد.
حتی طراحی سالن‌ها می‌گوید نباید از دکور استفاده کنیم
مجید علی‌اسلام به نکته‌ای جالب اشاره کرد. نکته‌ای که احتمالا باید از فردی مثل او انتظار داشته باشیم که مدتی غایب بوده و حالا برای طراحی به صحنه تئاتر بازگشته است. «الان حتی سالن‌های نمایش ما طوری طراحی شده که هیچ امکانی برای ورود دکور به سالن ندارد.»
طراح صحنه و دکور «هتلی‌ها» به این مسئله اشاره کرد و ادامه داد: در حالی که قبلا رمپ‌هایی برای انتقال سازه‌های حجیم به داخل سالن‌های نمایش وجود داشت اما امروز ما باید کارهای نجاری و آهنگری را روی صحنه انجام دهیم. آن هم در شرایطی که تهویه مناسب وجود ندارد و سلامت کارگران به خطر می‌افتد. به این ترتیب می‌توان گفت حتی طراحی سالن‌های نمایش هم به ما می‌گوید نباید از دکور استفاده کنیم.
بازیگران نمایش «هتلی‌ها» و چند داستان دیگر...
آذرنگ هنگام تمرین، کارگردانی و بازیگری را هم‌زمان انجام می‌دهد. اتفاقی که در نگاه نخست برای هنرمندی به تجربه او ساده به نظر میرسد اما کار بسیار دشواری است. آذرنگ به سرعت شخصیت مردی که با همسر خود - نسیم ادبی - اختلاف شدید دارد را کنار می‌گذارد و به تصحیح کمبودها می‌پردازد.
نسیم ادبی مثل همیشه کیفیت خود را نشان می‌دهد و قطعا در کنار دیگر بازیگران می‌درخشد؛ این هنرمند توانایی ایفای نقش جدید را حتی هنگام تمرین به رخ می‌کشد.
آیه کیانپور که قرار است در نقش «آلاله» به ایفای نقش بپردازد در ارتباط با این شخصیت توضیح داد: «دختری متولد دهه 60 از خانواده‌ای مرفه است که با تضادهای شخصیتی دست و پنجه نرم می‌کند. او به همراه دوستش در طول نمایش داستان اتفاقی در دهه 70 و دوران کودکی را مرور می‌کند.»
کیانپور که در نمایش «عاشقانه، عامدانه و قاتلانه» با نسیم ادبی همراه بود، ادامه داد: «آلاله مثل دیگر شخصیت‌های نمایش فرد تنهایی است و این مسئله موجب بروز مشکلات شخصیتی متفاوتی شده که نمی‌تواند تضادهای درونی او را برطرف کند و به نوعی تنهایی انسان امروز را نمایندگی می‌کند.»
بهاره کیان‌افشار بازیگر نقش «نگین» که در نمایش «هتلی‌ها» به همراه کیانپور داستانی در دهه 90 را روایت می‌کند، توضیح داد: این شخصیت به نوعی نقش یک راوی را برعهده دارد و داستانی را تعریف می‌کند که تماشاگر در برابر خود شاهد آن است. به نوعی با یک سایکو درام مواجه هستیم و شخصیت «نگین» درنمایش‌نامه مثل بسیاری از مردم در گذشته و دوران کودکی خود به دنبال چیزی می‌گردد.
او افزود: قیاسی بین دو نسل است که زمان زیادی بین آنها نگذشته اما تفاوت‌های بسیاری نمایان شده است چون جامعه ما درمدت این 20 سال دچار تغییرات چشمگیری شده که برای همه ما قابل لمس است.
کیان‌افشار درباره پیش‌بینی خود از میزان استقبال تماشاگران اظهار کرد: بسیار خوشبین هستم چون نمایش روایتی دوگانه از دو نسل و اتفاقات نوستالژیک گذشته را شامل می‌شود. در کنار عواطف انسانی که به آن می‌پردازد برای مخاطب ایجاد جذابیت می‌کند و مجموعه زیادی از تماشاگران تئاتر را راضی به خانه می‌فرستد.
سام کبودوند و آناهیتا همتی از بازیگرانی هستند که شاید اولی به اندازه دومی برای تماشاگران تئاتر شناخته شده نباشد اما در تمرین‌ها نشان داد قابلیت زیادی برای همراه کردن مخاطب دارد. اما آناهیتا همتی مانند همیشه در تمرین پرانرژی ظاهر شد و تجربه‌های گذشته او نیز نشان می‌دهد نیاز چندانی به تعریف توانایی ایفای نقش روی صحنه ندارد و تنها باید منتظر هنرنمایی‌اش روی صحنه ماند.
هتلی‌ها اما یک مهمان دارد. مهمان نوجوانی که به گفته‌ی همه بازیگران از بهترین‌های گروه است. تماشاگرانی که برای دیدن این نمایش به سالن استاد سمندریان می‌روند قطعا از شیوه حضور ستایش محمودی شگفت‌زده می‌شوند. شاید بتوان او را بعد از دریافت جایزه بازیگری در جشنواره‌های سینمایی خارج از کشور یکی از استعدادهای تازه معرفی شده به تئاتر در نظر گرفت.
نمایش هتلی‌ها زخمی باقیمانده در روح اجتماع را از دوران جنگ نشان می‌دهد و البته چنانچه تمامی عوامل اجرایی بر آن تاکید داشتند؛ طراحی صحنه نمایش یکی از ویژگی‌های مهم آن محسوب می‌شود. ویژگی که با نگاهی به تجربه‌های مجید علی‌اسلام در سریال‌های «شاهگوش» و «دندون طلا» نیز مشهود است.
نمایش هتلی‌ها امروز، چهارشنبه با حضور هنرمندان و علاقه‌مندان در نمایش‌خانه ایرانشهر افتتاح می‌شود.