در اشعار مهدی موسوی خبری از ژست‌های روشنفکری نیست

به گزارش ایلنا، در ابتدای این نشست مهدی موسوی با خواندن سه ترانه از کتاب «سی سالگی» جلسه را آغاز کرد.

عبدالجبار کاکایی اولین منتقدی بود که صحبت در خصوص این کتاب را آغاز کرد. وی در ابتدا و با ارائه توضیحاتی در خصوص مهدی موسوی گفت: صحبت از مهدی موسوی دشوار است زیرا او خود منتقد است و اطلاعات کاملی از ترانه و ادبیات دارد، همین موضوع باعث می شود تا راحت تر نقدهایمان را  را با وی در میان گذاریم.

وی در مقدمه صحبت‌هایش به خاستگاه ترانه اشاره کرد و پیشینه آن را در خوانش‌هایی که عامه مردم داشتند و امروزه به شعارها تبدیل شده است، دانست. کاکایی افزود: در ادامه این اشعار وارد دربارها شد و اما با به قدرت رسیدن پادشاهانی غالبا تُرک که اهمیت چندانی به زبان و ادب فارسی نمی‌دادند، این شعر‌ها راه درست خود را پیدا کرد و نزد مردم بازگشت. سپس با آهنگین شدن همان اشعار تصنیف‌ها شکل گرفت و امروزه نیز در نهایت به ترانه نوین رسیده‌ایم.

عبدالجبار کاکایی در ادامه به بررسی جزئیات برخی اشعار پرداخت و اصلی‌ترین مشکل ترانه‌های موسوی را در این دانست که دریافت‌ها را به لحظه‌های شاعرانه تبدیل نکرده است. وی همچنین به ابهاماتی در روایت‌ها اشاره کرد و افزود: زمانی که قصه‌ای روایت می‌شود باید مراحل توصیف آن پله پله طی شود.

کاکایی همچنین درخصوص وزن ترانه ها نیز نبود وزن عروضی را عنوان کرد و با توجه به شناخت موسوی از عروض، انتخاب وزن هجایی را آگاهانه دانست.

در ادامه حسن علیشیری نیز به سوابق مهدی موسوی اشاره کرد و گفت وی فعالیت‌های چمگیری در ترانه و به ویژه بخش پژوهشی داشته و همین باعث شده تا توقعات را از خودش بالا ببرد.

علیشری ادامه داد: بزرگترین معضل نقد، مشخص نبودن رویکردهای منتقدین است؛ وقتی برای اثری جلسه‌ی نقد گذاشته می‌شود و در خصوص آن، این همه بحث می‌شود، مطمئناً متن قابل تامل و تفکر بوده است. اما من این اثر را در چهار محور فرم و ساختار، زبان و تالیف، اندیشه ودر نهایت خلاقیت بررسی کرده‌ام. از نظر فرم و ساختار این مجموعه به همان وضعیتی دچار است که اکثر ترانه‌ها دچار شده‌اند؛ ۷۶درصد ترانه‌های این کتاب چهارپاره است، همانطور که همه ترانه سراها این روزها گرایش گسترده‌ای به چهارپاره سرایی دارند. اما زمانی نقد به این قالب وارد می‌شود که باعث شده حتی ذهن آهنگسازان نیز به همین سمت معتاد شود و گاهاً ملودی‌هایی که جدا از ترانه هم ساخته می‌شود برای ترانه‌هایی در همین قالب می باشد.

وی افزود: از نظر زبان و تالیف ترانه‌ها، شاهد زبان صمیمی در اشعار هستیم اما گاهاً باضعف تالیف در ترانه نیز مواجه می‌شویم.  تالیف در ترانه‌های موسوی مانند اثر «میز» تصویر گرا بوده است و هرجا به سمت تصویر گرایی رفته ، این کار را به خوبی انجام داده است اما بخش عمده ترانه‌های کتاب سی سالگی را ترانه‌های حرفی تشکیل داده تا کمتر با ترانه‌های تصویر گرا برخورد داشته باشیم.

علیشیری با بیان اینکه محور سوم نقد من، اندیشه است گفت: اندیشه در ترانه معاصر ما کمتر جا دارد زیراهمه درگیر بحث‌های فرم و ساختار می‌شوند و در بیشتر جلسات نقد زمان جلسه عمدتاً به فرم پرداخته می‌شود و کمتر به اندیشه‌های مولف اشاره می‌شود؛ درحالی که این بحث به حدی حائز اهمیت است که اگر کاری اندیشه خوبی داشته باشد می شود از ضعف‌های فرم آن چشم پوشی کرد.

او افزود: در این مجموعه، ترانه‌های عاشقانه که ۲۲ اثر از بین ۳۳ ترانه را شامل می‌شود اندیشه خاصی را نمی‌بینیم و همانند دیگر ترانه‌های این سبک سروده شده است و حتی تصویر سازی در ترانه‌های غیرعاشقانه قدرتمندتر از عاشقانه‌ها بوده است. ترانه‌های این مجموعه به سه بخش عاشقانه، حرف و احساسات شخصی و ترانه‌های اجتماعی تقسیم می‌شود. در آثار عاشقانه اندیشه‌ها واپسگرانه نیست و تفکرات ضدزن، خرافه، سادیسمیو… را در آن نمی بینیم که این خود قدمی رو به جلو برای مولف است. همچنین شاهدیم که ذهن سالمی پشت اشعار است و نه شاهد اندیشه‌های واپسگرا هستیم و نه ژست‌های روشنفکری که شاعر در آن دنبال خودنمایی باشد.

علیشیری ادامه داد: اما بحث آخر، خلاقیت است. با رعایت ۳ نکته ذکر شده در نهایت به یک اثراستاندارد می‌رسیم و آنچه ترانه خوب را از بد یا متوسط جدا می‌کند، خلاقیت مولف است. در نهایت نیز کارهای مهدی موسوی بیش از اینکه حاصل جنون شاعرانه باشد آن‌ها را کارهای فکر شده می‌دانم.

سپس امیر ارجینی نیز درخصوص زبان ترانه صحبت کرد و گفت: بیشتر می‌شد زبان کارها محاوره باشد و همین موضوع باعث می‌شود تا دوگانگی زبانی کمتری را شاهد باشیم. برای مثال باید برخی کلمات را موقع خواندن کشیده بخوانی تا بتوانیم وزن درست آن ‌را پیدا کنیم.

مهدی موسوی نیز در انتها این جلسه اظهار داشت: اگر ترانه‌های امروز را تقطیع کنیم از لحاظ عروضی به نتیجه‌ی خاصی نمی‌رسیم  اما در بیشتر موارد سعی کردم قالب‌ها را رعایت کنم و در کل زیاد خود را به پیروی از قواعد ملزم نمی‌دانم.

در پایان نیز مهمانان به امضای تخته‌ای که تصویر کتاب «سی سالگی» بر آن نقش بسته بود؛ پرداختند.  این کتاب در نمایشگاه بین المللی کتاب امسال رونمایی شد و چاپ اول آن نیز به پایان رسیده است.