حیات ابدی مشکاتیان در جان ایرانیان

به گزارش خبرنگار ایلنا، علاقه‌مندان به عرصه فرهنگ و هنر، روز گذشته جمعه - ششم شهریور ماه - در  فرهنگسرای نیاوران جمع شدند تا شاهد افتتاح نمایشگاه عکسی با عنوان «شصت‌سال با پرویز مشکاتیان» باشند. نمایشگاهی که لاجرم باید در حوزه هنرهای تجسمی بررسی شود اما سوژه‌ای در محوریت آن قرار گرفت که خاطره‌های شنیداری درخشانی برای عاشقان موسیقی سنتی این سرزمین به یادگار گذاشته است.

نغمه‌هایی که لابه‌لای فراز و فرودهای سیاسی - اجتماعی تاریخ معاصر این سرزمین جای گرفته و به سرعت نام هنرمندانی همچون محمدرضا شجریان، حسین علیزاده، محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان و گروه‌هایی مانند «شیدا» و «چاووش» و «عارف» را در یادها زنده می‌کند.

نمایشگاه عکس «شصت سال با پرویز مشکاتیان» به همت رضا معطریان، عکاس شناخته شده کشور برپا شده و حدود 100 قطعه عکس از نوازنده چیره دست سنتور ایران - از دهه 30 تا آخرین سال‌های حیات این هنرمند - را شامل می‌شود که بیشتر آنها سیاه و سفید هستند و از میان آلبوم‌های خانوادگی و آرشیو تصاویر عکاسان حرفه‌ای بیرون آمده‌‌اند.

نمایشگاه را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد. طبقه همکف، شامل تصاویر ثبت شده توسط عکاسان حرفه‌ای و طبقه فوقانی، شامل تصاویری که قطع کوچک آنها به‌وسیله ابزار فنی از میان آلبوم‌های خانوادگی به ابعاد بزرگتر تبدیل شده‌ است.

معطریان می‌گوید: «اکثر عکس‌هایی که از آلبوم‌های خانوادگی برای نمایشگاه انتخاب شد در قطع 2 سانتی‌متری بودند که ابتدا به فایل دیجیتال تبدیل شدند - البته نه با استفاده از sacan - و سپس به روشی کیفیت آنها ارتقاء یافته تا بر تابلوهای قطع بزرگ در برابر دید تماشاگران قرار بگیرند.»

عکس‌هایی که معطریان درباره آنها توضیح می‌دهد بسیار جذاب هستند. به عنوان نمونه می‌توان به تصویر ثبت شده توسط محمد دَوَلّو از پرویز مشکاتیان در دوران خردسالی اشاره کرد - 1345 سیاه و سفید - که این هنرمند را در حال نواختن تار نشان می‌دهد.

یا در نمونه‌ای دیگر تصویری که این هنرمند را در کودکی - دهه 30 خورشیدی - کنار خواهرش، در آرامگاه خیام نیشابوری نشان می‌دهد. نکته جالب در تصویر این است که آرامگاه خیام امروز دیگر شمایل آن دوران را ندارد. عکس دیگری مشکاتیان را در مدرسه و کلاس‌های درس نشان می‌دهد که پدرش تعلیم او را برعهده داشت.

پرویز مشکاتیان در کنار «محمدرضا شجریان» در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران 1353؛ خانه دانشجویی این هنرمند در خیابان امیرآباد - سال 1359 - که او را در حال نواختن ساز نشان می‌دهد و یا مجموعه‌های متعددی از تصاویری که او را در تور اروپایی گروه عارف - 1366، 1369، 1371 - به تصویر کشیده است.

بخش دوم تصاویر توسط عکاسان حرفه‌ای ثبت شده که معطریان در توضیح این بخش اظهار کرد: «این تصاویر استاد مشکاتیان را بیشتر هنگام اجرا در کنسرت‌ها نشان می‌دهند و اتفاقا به همین علت بخش نخست را در نظر گرفتیم که مخاطب با ابعاد ناشناخته‌تر زندگی این هنرمند آشنا شوند. تصاویر اجراهای زنده همواره در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد اما حضور آنها در محیط کار و زندگی روزانه کمتر دیده می‌شود. مانند استاد بنان که تقریبا هیچ تصویری از خانه یا محل کار ایشان در دست نیست.»

تصاویر این بخش توسط عکاسانی چون ساتیار امامی، رضا معطریان، مریم محمدی، محمد خداداداشی، گلناز بهشتی و سامان اقوامی ثبت شده‌اند. عده‌ای از عکاسان هم در خارج از کشور به سر می‌برند؛ به‌ویژه موجود از پرویز مشکاتیان در تور کنسرت‌های اروپایی - آلمان- توسط یکی از همین هنرمندان ثبت شده است.

شاید بتوان تفاوت نسلی قابل توجه در میان این عکاسان را از جمله نکات جالب این نمایشگاه عنوان کرد. و البته شاید دانستن این نکته برای مخاطبان و علاقه‌مندان نمایشگاه «شصت سال با پرویز مشکاتیان» جالب توجه باشد که محمد دولویی؛ هنرمندی که تصویر دردانه سنتور ایران را در سال 1345 ثبت کرد همچنان در قید حیات است و روز گذشته به دیدن آثار آمد.

هنگام ورود به تصاویر هنرمند موسیقی سنتی کشور در حوضچه‌های سمت چپ و راست خود دقت کنید. دو قاب عکسی که نمادگونه‌ در آب - مایه حیات - قرار گرفته‌اند تا نشانی بر زنده بودن استاد سنتور ایران در دل و جان مردم سرزمین مادری باشند. مانند تصاویر ساتیار امامی که طوری کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند تا حرکت - زندگی هنرمند - در آن‌ها مشهود باشد.

برپایی این نمایشگاه و استقبال مخاطبان نشان می‌دهد حیات ابدی استاد سنتور ایران در روح زمانه ادامه دارد و هنر عکاسی طعم خوش این سرزندگی را در کام مردم دوچندان می‌کند.

نمایشگاه «شصت سال با پرویز مشکاتیان» روز گذشته، جمعه - ششم شهریور ماه - با حضور خانواده این هنرمند، همایون شجریان، معاون امور هنری و تعدادی از عکاسان و هنردوستان در فرهنگسرای نیاوران افتتاح شد و تا جمعه آینده ادامه دارد.