ریلِ توسعه باید از فرهنگ آغاز شود/ دولت روحانی رویکرد فرهنگی دارد

به گزارش خبرنگار ایلنا، نشست خبری ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی امروز صبح (18 مرداد ماه) با اصحاب رسانه در سالن اندیشگاه کتابخانه ملی برگزار شد.

در ابتدای این نشست سید رضا صالحی‌امیری (رییس کتابخانه ملی) بعد از تبریک روز خبرنگار گفت: انگیزه ما از این دعوت عرض ادب و احترام تکریم شما خبرنگاران است. همیشه گفته‌ام و تکرار می‌کنم اگر  بر این باورید که جامعه ایران نیازمند یک توسعه پایدار در سال 1404 باشد، لزوم این توسعه حرکت فرهنگی است. بر این باورم که اگر امروز در جامعه مشکلی به نام بیکاری، اختلاس و ... مطرح می‌شود؛ ریشه‌اش فرهنگی است. اگر از خشونت، طلاق و ایدز صحبت می‌شود ریشه‌اش چالش‌های فرهنگی است که به حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی سرریز می‌شود.

او ادامه داد: تجربه 35 ساله و مطالعات من نشان داده که ریل توسعه باید از فرهنگ آغاز شود و جامعه به مقصود نخواهد رسید مگر اینکه به حوزه فرهنگ توجه شود. رسالت اول حوزه را نخبگان و بعد رسانه‌ها برعهده دارند. دولت‌ها نقش موثری در تداوم جامعه دارند. دولت آقای روحانی در جهت توسعه فرهنگی قدم‌های موثری برداشته و در دو سال گذشته چشمه‌هایی از این برنامه را دیدیم. می‌توانیم ادعا کنیم که رویکرد دولت فرهنگی است.

صالحی‌امیری افزود: دولت می‌تواند به عنوان سیاست‌گذار و بسترساز و حمایت‌کننده نقش مهمی در توسعه فرهنگی جامعه ایجاد کند. نکته‌ی بعدی اخلاق است که جوهر فرهنگی است. جامعه‌ی ایران نیاز به اکسیر حیات‌بخش اخلاق دارد و جامعه غیراخلاقی به سمت ناکجا آباد میل پیدا می‌کند و با آسیب‌های متعددی مواجه خواهد شد. اگر می‌بینیم که آمار خشونت و طلاق در جامعه بالاست باید به دنبال پادزهر آن باشیم و این پادزهر چیزی نیست جز اخلاق. بدون اخلاق نمی‌توانیم یک زیست سالم داشته باشیم. در هوای آلوده می‌توان زیست داشت اما در فضایی که در آن اخلاق نیست نمی‌توان زندگی کرد.

رئیس کتابخانه ملی در اشاره به نقش نخبگان، روحانیت و نهادهای مدنی در توسعه اخلاق گفت: متأسفانه در سخنان صاحبان قلم و رسانه‌ها که اخبار تولید می‌کنند کمتر از اخلاق سخن گفته می‌شود در واقع مهم‌تر از ریزگردها و چالش‌های اقتصادی ما نیاز به اخلاق در جامعه داریم. باید یک فضای اخلاقی ایجاد کنیم که بتوان در آن نفس کشید. در جامعه ما به کتاب و کتابخوانی کمتر توجه می‌شود. رابطه وسیعی بین نخبگان و رسانه و کتاب و کتابخوانی وجود دارد. الزاماً برای احیای توسعه فرهنگی باید به حوزه کتاب و کتابخوانی بپردازیم. جامعه بدون این مسئله نمی‌تواند در مسیر تعالی و توسعه حرکت کند. در حال حاضر مخازن کتابخانه ملی مهم‌تر و باارزش‌تر از بانک مرکزی است از این منظر که دو میلیون و 700 هزار نسخه کتاب، 38 هزار نسخه خطی، 35 هزار نسخه سنگی، پنج میلیون نشریه و بیش از یک میلیون نسخ غیرکتابی مخزنی مهم‌تر از مخزن بانک مرکزی دارد. مخزنی که میراث معنوی جامعه ایران است.

او با اشاره به اینکه منابع اصلی توسعه سرمایه‌گذاری بر کتاب و کتابخوانی و پرداختن ابزارهای جدید تکنولوژی است گفت: اگر ما نتوانیم با تکنولوژی و ابزار جدید ارتباط برقرار کنیم در گذشته می‌مانیم و نمی‌توانیم پیشرفت کنیم. کتابخانه ملی الزاماً در دهه چهارم باید دستخوش چند تحول بنیادین شود که اولین آن توسعه نظام‌های دیجیتالی و انطباق با شبکه‌های اجتماعی است. اگر نتوانیم در 1404 به این نقطه برسیم شکافی بین مخاطب و کتابخانه پیش می‌آید. کتابخانه ملی علاوه بر رسالت کتابداری و اسناد یک کانون فرهنگی است. مجموعه‌ای از نشست فرهنگی در این سازمان برگزار می‌شود. در سال گذشته، 160 برنامه و در سه ماه اول سال 120 برنامه برگزار شده است.

صالحی‌امیری در اشاره به مسئله توسعه روابط بین‌المللی ادامه داد: ارتباط بین کتابخانه‌های جهان چندان ارتباطی با سیاست ندارد. کتابخانه ملی با بیش از 50 کتابخانه جهانی ارتباط دارد. تبادل کتب، اطلاعات، آموزش و اندیشه از جمله مسائلی است که در توسعه روابط بین‌المللی از آن استفاده می‌کنیم. همچنین با سازمان‌هایی مثل یونسکو و ایکا ارتباط داریم و خوشبختانه در حوزه روابط جهانی به شدت در حال ثبت آمار مکتوب کشور خود هستیم. نکته‌ی بعدی بحث توریسم فرهنگی است امروز با بخش زیادی از توریست‌هایی که برای دیدن کتابخانه ملی می‌آیند مواجهیم.

او ادامه داد: خبر خوشی که در اینجا باید بگویم این است که یک نهاد تازه تاسیس با عنوان  مجمع نهاد مکتب. این مجمع از 63 کتابخانه بزرگ که بالای صد هزار جلد کتاب دارند تشکیل شده است. لازم به ذکر است این مجموعه در یک سال و نیم گذشته موفق شده 15 نفر اعضا جمع آوری کند. هدف آن مثل دیگر مجمع‌ها ایجاد یک نهاد صنفی برای حمایت از کتابخانه‌ها و کتابداران در سراسر کشور است. کتابخانه‌های دانشگاهی و کتابخانه‌های خصوصی و کتابخانه‌های غیر خصوصی و کتابخانه‌های بزرگی مثل کتابخانه مجلس و دایره‌المعارف اسلامی و همچنین کتابخانه‌های حوزه علمیه قم در این مجمع حضور دارند.

رئیس کتابخانه ملی افزود: در حوزه اسناد نیز نهادی ایجاد کرده‌ایم. 15 نهاد کشور برای هماهنگ‌سازی اسنادی، تبادل اطلاعات و استاندارد سازی در این نهاد فعال هستند. مرکز اسناد قوه‌ی قضائیه، مرکز اسناد مجلس، مرکز اسناد سپاه پاسداران و سایر نهادهای اسنادی که در مجموع 15 نهاد فعال هستند، در این مجمع حضور دارند.

صالحی‌امیری در اشاره به انجا پژوهش‌های بنیادی گفت: دانشنامه‌ی فرهنگ معاصر پس از یک سال کار مقدماتی رسماً کار خود را آغاز کرده است این دانشنامه حاوی 3 هزار مقاله است. دانشنامه اسناد نیز به معاونت پژوهش کارش را آغاز کرده است. درباره تاریخ شفاهی باید بگویم یکی از پروژه‌های تاریخ شفاهی پهلوی را منتشر کردیم و همچنین ثبت و ضبط مجموعه اصحاب فکر و قلم در حال تدوین است. دلیل توجه ما به تاریخ شفاهی این است که جامعه ما یک جامعه شفاهی است و مکتوب نیست. تلاش کردیم مجموعه تجارب بزرگان و مسئولان کشور را جمع‌آوری کنیم آنها را ثبت و ضبط کنیم تا به نسل‌های بعد منتقل شود.

او در پاسخ به این سوال که تصمیم گیری ها برای نحوه استفاده از ساختمان قدیمی کتابخانه ملی ایران در خیابان ۳۰ تیر تهران به چه صورتی است گفت: ما اصرار داریم این مکان به موزه کتاب و کتابت تبدیل شود. با توجه به قرارگیری ساختمان ۳۰ تیر در کنار موزه ملی و همچنین موزه ملی ملک و سایر مجموعه‌های فرهنگی و تاریخی تهران، می‌تواند محلی باشد برای بازدید عموم مردم و همچنین میهمانان خارجی.

او ادامه داد: ما در حال مذاکره برای تخلیه ساختمان ۳۰ تیر از سوی وزارت علوم هستیم و بر اساس هماهنگی هایی که با این وزارتخانه انجام شده است، امیدواریم در آینده ای نزدیک این ساختمان به موزه کتاب و کتابت تبدیل شود.

صالحی امیری با عذرخواهی از تمامی اعضا و همچنین مراجعان به کتابخانه ملی به جهت بـُعد مسافت و همچنین نامناسب بودن مسیرهای دسترسی به این سازمان گفت: در حال حاضر شهرداری تهران در حال ساخت پارکینگ طبقاتی در جنب کتابخانه ملی است و با توجه به برنامه گسترده‌ای که برای تپه های عباس آباد تهیه شده امیدواریم در آینده نزدیک این پروژه تکمیل شود.

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران همچنین در پاسخ به سوال یکی از خبرنگاران در خصوص احتمال موازی‌کاری نهادی مانند «مکتب» با نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در حوزه حدود و اختیارات هر دوی آنها توضیح داد: «مکتب» یک نهاد صنفی ابتکاری است که مجموعه نهادهای حوزه کتاب از جمله نهاد کتابخانه های عمومی هم در آن عضویت دارند.

صالحی امیری با اشاره به اینکه مطابق اسناسنامه سازمان اسناد و کتابخانه ملی، این سازمان مسئولیت سیاستگذاری و نظارت بر عملکرد کتابخانه ها را در کشور برعهده دارد، هدف از تشکیل مجمع کتابخانه های بزرگ کشور را دفاع از حقوق کتابخانه‌ها و کتابداران ذکر کرد و گفت: ما به جای مداخله مستقیم، یک کار نهادی کردیم؛ براساس انتخاباتی که با رأی مخفی و به صورت دموکراتیک برگزار شد، رئیس کتابخانه ملی به عنوان رئیس مجمع کتابخانه‌های بزرگ کشور و دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی هم با عنوان دبیرکل این مجمع انتخاب شدند.

گزارش از نوا ذاکری