98 درصد فیلم‌های ایرانی صحنه‌های زاید دارند

به گزارش  خبرنگار  ایلنا، سومین کارگاه تخصصی انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران با موضوع "آشنایی با تدوین" شنبه 13 تیر در سالن سیف‌الله داد خانه سینما برگزار شد.

حسن حسندوست با اشاره به گستردگی موضوع تدوین عنوان کرد: ابتدا باید به این سئوال پاسخ دهیم که تدوینگر چه می‌کند؟ اگر کارگردان همه کارهای یک فیلم را انجام می‌دهد پس وظیفه تدوینگر چیست؟ ممکن است فیلم‌هایی توسط کارگردانان آنها تدوین شود ولی معمولاً کارگردان‌های بزرگ فیلم‌های خود را تدوین نمی‌کنند. مثلاً استاد بیضایی که فیلم های خودش را تدوین می‌کند در فیلم‌های دیگران موفق‌تر از فیلم‌های خودش است. البته نمونه موفق این کار فیلم "دونده" امیر نادری است. اصولاً تدوینگر حذف شدنی نیست و جزء لاینفک سینماست همانطورکه تدوین حذف نشدنی است چون تقطیع بصری هر فیلم باید با تدوین انجام شود.

تدوینگر "هامون" افزود: حالا این سؤال مطرح می‌شود که این تدوینگر چه وظیفه‌ای برعهده دارد؟ در یک فیلم سینمایی استوری بورد وجود دارد که براساس آن فیلمبرداری انجام می‌شود ولی طبیعتاً کارگردان نمی‌داند کدامیک از فریم های گرفته شده را می‌تواند یا می‌خواهد استفاده کند حتی ممکن است برداشت آخر در مونتاژ نهایی استفاده نشود یا ممکن است جایی دیگر در تقطیع برداشت‌های مختلف از یک پلان استفاده شود. در واقع تدوینگر می‌کوشد با درکی که از فیلمنامه دارد به گونه‌ای راش‌ها را تقطیع کند که شاهد یک فیلم خوش ساخت باشیم.

حسندوست عنوان کرد: در ابتدای کار یک تدوین اولیه صورت می‌گیرد که در آن داستان مشخص است و صحنه های اضافی دور ریخته می‌شود. در این مرحله زمان فیلم طولانی است ولی خبری از ریتم نیست. نکته مهم دیگری که وجود دارد انتخاب نما است که در تدوین اولیه از اهمیت زیادی برخوردار است و در مرحله بعد جزئیاتی مثل نوع و اندازه پلان‌ها مهم است. بعد از این مرحله به فاین کات می‌رسیم که در واقع کار اصلی تدوینگر از اینجا شروع می‌شود و خلاقیت در این بخش حرف اول را می‌زند.

تدوینگر "میکس" افزود: چیزی که در این مرحله اهمیت دارد اصول مکانیکی و کاربرد درست آنها و در نهایت اصول زیبایی شناسی و خلاقیت است که نامحدود و گسترده هستند چون هیچ فیلمی شبیه فیلم دیگری نیست. نوع زیبایی شناسی که محصول تبادل نظر کارگردان و تدوینگر است، مشخصه ای است که فیلم‌ها را از یکدیگر متمایز می‌کند. وقتی اصول زیبایی شناسی رعایت نمی‌شود احساس می‌کنیم همه فیلم‌ها شبیه هم هستند در صورتیکه در سینمای جهان متن مشابهی از شکسپیر با اجراهایی کاملاً متفاوت ساخته و ماندگار شده‌اند.

وی ادامه داد: نکته‌ای که باعث متفاوت شدن فیلم‌ها می‌شود زیبایی‌شناسی فیلم‌هاست والا بسیاری از فیلم‌ها شبیه هم هستند اما متاسفانه در ایران 98 درصد فیلم‌های فاقد زیبایی‌شناسی هستند و یک بخشی از این زیبایی‌شناسی  به  تدوین بازمی‌گردد مثلاً امروز فیلمی در سینماهای تهران اکران شده که مدت زمان آن 75 دقیقه است در حالی که مدت زمان واقعی آن 20 دقیقه است.

حسندوست با اشاره به جوایزی که به تدوین در ایران داده می‌شود؛ گفت: در هیچ کجای دنیا مانند ایران به تدوین جایزه داده نمی‌شود فقط در مراسم اسکار است که به تدوین جایزه می‌دهند و حتی در گلدن گلوب نیز  به تدوین جایزه نمی‌دهند.

تدوینگر "رنگ خدا" عنوان کرد: در سینما دو تقسیم بندی برای تدوین وجود دارد شامل تدوین روایتی و تدوین توصیفی یا بیانی که هر یک شاخصه‌های خاص خود را دارند. تدوین روایتی یک مدل عام است و نمونه آن را می‌توان در سینمای آمریکا به وفور دید. در تدوین فیلم های روایتی پیوند دو نمای مشابه مهم است، اصول مکانیکی مثل مچ کات اهمیت دارند و اصطلاحاً نباید متوجه تدوین شدن فیلم شویم. برش نامرئی در این شکل تدوین اهمیت زیادی دارد حتی جامپ کات هم در خدمت روایت فیلم قرار می‌گیرد.

حسندوست ادامه داد: وابستگی دو نما به هم در این نوع تدوین اجتناب ناپذیر است و تفاوت اندازه نماها و تمایل به ادامه دادن مسیر فیلمنامه از مواردی است که موجب باورپذیری فیلم می‌شود. فیلم خوب فیلمی است که نتوان حتی یک نمای آن را حذف کرد. انتقال مفهوم در سینمای روایتی به صورت تدریجی است و اصل تداوم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. اصولاً کار اصلی تدوینگر کنترل زمان و رعایت تداوم است.

تدوینگر "باران" عنوان کرد: تدوین توصیفی بیان مفهوم در کنار هم قرار گرفتن دو نما است و اصالت را متعلق به مفهوم می‌داند. در این نوع تدوین پیوند نماها به توصیف گرایش دارد و حتی تفاوت زاویه نماها هم چندان اهمیتی ندارد. درواقع سینمای توصیفی، هنر بیان معانی است. سینما یک هنر نامحدود است و هر فیلمی که تأثیرگذار باشد فیلم خوبی است و صرفاً یک سرگرمی نیست. در واقع سینمای خوب سینمایی است که پس از اتمام فیلم در ذهن تماشاگر باقی بماند. هر فیلمی که اکران می‌شود لزوماً سینما نیست اما فیلمی که تأثیر می‌گذارد قطعاً سینما است و این تفاوت بین فیلم و سینما نه فقط در ایران بلکه در کل دنیا مطرح است.

حسندوست افزود: بسیاری از فیلم‌های آمریکایی همچون مرد عنکبوتی فیلم‌های هستند که فقط سرگرم کننده هستند و فقط در سالن سینما جذاب هستند.

در بخش دیگری از این کارگاه حسندوست گفت: مبحث بعدی این است که زیبایی شناسی هر فیلمی با فیلم دیگر متفاوت است چرا که دنیای هر فیلمی منحصر به خودش است. کشف زیبایی شناسی در هر فیلم با تدوینگر است که آن را با نظریات کارگردان ترکیب کرده و در نهایت ساختار فیلم را مشخص می‌کند. فیلم خوب فیلمی است که برای هر پلان آن ساعت‌ها وقت صرف شده باشد. من به‌عنوان تدوینگری که بیش از 80 فیلم در کارنامه ام دارم می‌توانم راجع به تک تک پلان های هر فیلمی که کار کرده‌ام توضیح بدهم. مبنای ریتمی که برای تدوین فیلم انتخاب می‌کنیم دانستن موسیقی است و تدوینگری که موسیقی نداند در کارش به مشکل برخواهد خورد. فیلم‌هایی هستند که به دلیل انتخاب ریتم اشتباه با وجود داشتن داستانی قوی، از بین رفته و نابود شده‌اند.

در ادامه دقایقی از چند فیلم خارجی و ایرانی به نمایش درآمد و حسندوست تدوین هر یک را مورد تحلیل و بررسی قرار داد.

وی درباره تدوین "صلات ظهر" اشاره کرد: فیلم برنده اسکار بهترین تدوین شده است. در این فیلم زمان اهمیت زیادی دارد و از ابتدا ساعت را در همه کادرها می‌بینیم چون فرد زینه مان این تأکید را داشته که مهم‌ترین نکته در فیلم به چشم بیاید. در واقع عنصر زمان یک عنصر زیبایی شناسی در این فیلم است.

حسندوست درباره تدوین "جهان پهلوان تختی" افزود: فیلمنامه‌ای که آقای بهروز افخمی نوشت تریلر گونه بود و با فیلمنامه مرحوم علی حاتمی تفاوت های زیادی داشت. من از ابتدا در جریان نگارش فیلمنامه بودم اما می‌خواستیم از نماهای فیلم ناتمام مرحوم حاتمی و نماهای آرشیوی هم استفاده کنیم. برای پیدا کردن جای مناسب قرار دادن این نماها باید تمهیدی اندیشیده می‌شد تا در عین تأثیرگذاری با کلیت فیلم هماهنگ باشد. به گمانم این فیلم بهترین فیلم افخمی تا امروز است.

وی درخصوص تدوین "لارنس عربستان" عنوان کرد: این فیلم هم اسکار بهترین تدوین را از آن خود کرده است. من سکانسی را انتخاب کردم که هنگام تدوین باعث بحث بین تدوینگر و کارگردان شده است. چون دیوید لین معتقد بود طول پلان رسیدن عمر شریف از عمق صحنه باید بلند باشد و تدوینگر اعتقاد داشت این زمان باید کوتاه شود. در نهایت جادوی تدوین باعث می‌شود این حرکت از عمق کادر در مدت زمان معقولی اتفاق بیفتد و تدوینگر پس از سال‌ها بیان کرد که حرف کارگردان درست بوده است.

حسندوست درباره تدوین "زمستان است" اشاره کرد: این فیلم رفیع پیتز متفاوت و به سبک سینمای سهراب شهید ثالث نزدیک است. در این صحنه پلان‌هایی با دیالوگ‌های پینگ پونگی گرفته شده بود که در تدوین با حذف یک طرف، به گونه ای تصویر شده که انگار بازیگر در حال حرف زدن با خوش است. مهم نیست چنین تصمیمی را من به‌عنوان تدوینگر گرفته ام یا کارگردان بلکه مهم این است که تأثیری بر مخاطب گذاشته شود. زیبایی شناسی این فیلم را می‌توان اینگونه بیان کرد که زمان به سرعت می‌گذرد ولی کاراکترهای فیلم سر جای خود درجا می‌زنند.

وی در خصوص تدوین "از نفس افتاده" عنوان کرد: این فیلم به دلیل بدعت در تدوین موج نو سینمای فرانسه را راه انداخت و از جامپ کات به شکل درستی استفاده کرد البته این کاملاً اتفاقی بود چون پس از اتمام فیلم متوجه شدند 30 دقیقه از فیلم اضافه است. به همین دلیل ژان لوک گدار و تدوینگر با جامپ کات این 30 دقیقه اضافه را حذف کردند. امروز پس از گذشت سال‌ها می‌توانیم بگوییم زیبایی شناسی این فیلم علیرغم کوتاه شدن، دست نخورده چون همه مؤلفه های فیلم از اغراق های عجیب و غریب برخوردار است و این جامپ کات‌ها از فیلم بیرون نمی‌زنند.

حسندوست درباره "این گروه خشن" افزود: این فیلم سام پکین پا نمونه جالبی از استفاده از ضد ریتم است که در اثر تلفیق نماهای اسلوموشن با نماهای 24 فریم به دست آمده و در زمان خودش نوعی بدعت به حساب می‌آمد.

وی در خصوص "روانی" اشاره کرد: در این فیلم آلفرد هیچکاک استفاده درستی از جامپ کات در خدمت تم اصلی فیلم و کاراکترهای آن شده است. جالب اینجاست که این جامپ کات‌ها در سال 1960 استفاده شده و همچنان نو به حساب می‌آید. ضمن اینکه تدوینگر این فیلم همیشه در کنار هیچکاک بوده و او در بهترین فیلم‌هایش از تدوین توماسینی بهره برده ولی کمتر اسمی از این تدوینگر شنیده‌ایم.

در ادامه دقایقی از "رسم عاشق کشی" خسرو معصومی به نمایش درآمد و حسندوست استفاده از جامپ کات و ریتم مونتاژ را در این فیلم برای به نمایش گذاشتن خشونت و همچنین طبیعت گرایی تشریح کرد.

همچنین وی در مورد تدوین سکانسی از "کابوی نیمه شب" اشاره کرد: این تدوین از طریق جامپ کات فیلمنامه انجام شده و با استفاده از نماهای سیاه و سفید و رنگی و فلاش بک‌هاست که در تدوین به این شکل درآمده و درخشان باقی مانده است.

در ادامه حسندوست درباره سکانسی از "هامون" عنوان کرد: استفاده از جامپ کات محور تدوین این فیلم است و کل فلسفه و زیبایی شناسی فیلم را تشکیل می دهد. در فیلم همه چیز در حال تغییر است ولی حمید هامون همانگونه که می گوید آویزان و بلاتکلیف است و در انتها خود را به دریا می‌سپارد.

"آسمان محبوب" آخرین فیلمی بود که دقایقی از آن به نمایش درآمد و تدوینگر فیلم این تجربه را چنین تشریح کرد: در این فیلم استفاده از چند نوع ریتم در پلان های مختلف داریم و سعی کردیم زمان را از بین ببریم و جامپ کات هایی که صورت گرفته به لحاظ زیبایی شناسی معنا دارد. شما وقتی در بیهوشی هستید تداوم از بین می رود (یعنی هیچ چیز مچ کات نیست) به همین خاطر جامپ کات انتخابی مناسب بود.

حسن حسندوست در پایان اظهار امیدواری کرد با توجه به تخصصی نبودن داوری تدوین فیلم ها این بخش از داوری جشن منتقدان خارج شود.

سومین کارگاه تخصصی انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران با موضوع "آشنایی با تدوین" از ساعت 17.15 در سالن سیف الله داد خانه سینما آغاز شد و تا ساعت 20.15 ادامه یافت.