بی‌ارزشی پول کشور؛ هزینه‌های چاپ را چندبرابر کرده‌است
عده‌ای گمان می‌کنند در اتحادیه کارهای پنهانی انجام می‌دهیم که آن‌ها بی‌اطلاعند/ هر رئیسی اختیار دارد برای پیشبرد اهداف نهاد مربوطه‌اش جلساتی را حتی بیرون از موسسه برگزار کند/ اتحادیه مثل هر نهاد صنفی نمی‌تواند کارگران را آنطور که مدنظر شماست؛ تحت پوشش قرار دهد.
اتحادیه چاپخانه‌داران به‌عنوان تنها نهاد صنفی صنعت چاپ طی سال‌های اخیر با حواشی و مشکلات زیادی مواجه بوده است. تاجایی که به دلیل ناهماهنگی، عدم تحمل یکدیگر و مسائل مالی نتوانسته کارکرد قابل قبولی داشته باشد. اتحادیه فعلی که به گفته‌ی بهمن پورمند(رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران) وارثِ مشکلاتِ چند دوره‌ی مدیریتی گذشته است، در شرایطی فعالیت می‌کند که صنعت چاپ کشور به دلیل مسائل مالی و تحریم‌ها بنیه‌ی چندان قوی ندارد و اتحادیه هم بنا به عملکرد ضعیف خود نتوانسته کارخاصی برای برون‌رفت از این شرایط انجام بدهد. قرار است 20خرداد انتخاباتى اتحادیه برای تشکیل هیئت مدیره جدید برگزار شود. به همین بهانه و برای بررسی بیشتر وضعیت فعلی چاپخانه‌های کشور گفت‌وگویی داشتیم با رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه چاپخانه‌داران و نظر او را درباره راه‌های برون‌رفت از شرایط نامناسب فعلی و ارزیابی‌اش از هیئت‌مدیره‌ی آتی جویا شدیم.
اتحادیه چاپ جز عدم مقبولیت در نزد بخش عمده‌ای از بدنه چاپ ایران، در درون خود با مشکلات و اختلاف‌نظرهای زیادی مواجه است. ضمن آنکه عملکرد آن از سوی اعضا مورد قبول نیست و البته حواشی سیاسی و مالی هم بر آن مترتب شده. باتوجه به نزدیک بودن انتخابات هیئت مدیره، این اتحادیه قرار است چه تغییری در رفتار، عملکرد، تعاریف و وظایف خود داشته باشد؟
ما وارث یک اتحادیه سنتی بودیم که تحت مدیریتی سنتی اداره می‌شد. درحال حاضر استراتژی و مدیریت را تغییر داده‌ایم و تا حدودی این نهاد صنفی را به حال طبیعی بازگردانده‌ایم. من اعتقاد دارم وقتی الگو و نقشه صحیح و سالم باشد؛ نتیجه خوبی به دست می‌آید. بله؛ مشکلات وجود دارد و مقداری از این مسائل هم طبیعی است اما نباید به این شدت اثر منفی بر کارایی و بازدهی اتحادیه بگذارد. هرچه هست امیدوارم با تیمی که ما تشکیل دادیم و تحت نام «اتحاد94» برای آینده برنامه‌ریزی کرده و حتی در وایبر و لاین اعلام وجود کردیم؛ کم‌کم بر این مشکلات غلبه کنیم.
«اتحاد94» گروه توانا و خوبی است که اگر بتواند رای بیاورد؛ برنامه‌ریزی خوب و علمی درپیش خواهد داشت. متاسفانه طی این مدت مشکلات خصوصی و تنش‌های شخصی وجود داشت و تابویی درست شده بود که اگر اسم فردی به خصوصی می‌آمد دربرابرش مقاومت می‌کردند و اعتراض و انتقاد شدت می‌گرفت. عده‌ای گمان می‌برند ما در اتحادیه کارهای پنهانی انجام می‌دهیم که آن‌ها بی‌اطلاع می‌مانند. درصورتی‌که اصلا همچین چیزی نیست و هر مدیر و رئیسی اختیار دارد برای پیشبرد اهداف تشکل و نهاد مربوطه‌اش؛ جلساتی را حتی بیرون از موسسه برگزار کند. البته باید تاکید کنم که گزارش کامل و دقیق همین جلسات که برای رسیدگی به کارهای اتحادیه برگزار می‌شد هم به اعضا و هیئت مدیره داده می‌شد و می‌شود. این‌طور نیست که اینجا قلعه‌ای دربسته باشد و کسی نتواند وارد شود. درب اتحادیه همیشه برای همه باز است. اما این افراد خواسته‌های اضافی داشتند. مثلا می‌گفتند فلان پرونده را بدهید من ببرم. من نمی‌توانم اجازه چنین کاری را بدهم چون پرونده‌ها در دست اتحادیه به امانت است. وقتی هم که با جواب منفی برای تحقق درخواست‌های غیرمنطقی و اضافی خود روبرو می‌شدند؛ می‌گفتند اتحادیه یک محیط بسته و غیرقابل ورود است. اینجا اگر هم قلعه است باید قلعه امنی باشد برای اعضا و پرونده‌هایی که اینجا در اختیار ماست.
ترکیب کنونی هیئت مدیره اتحادیه که پس از اخراج رئیس هیئت مدیره قبلی شکل گرفت، بیشتر متکی به انتخاب درون هیئت مدیره‌ای بود و احتمالا نمی‌تواند برآیند نقطه نظرات تمام اعضای اتحادیه باشد. هیئت مدیره پس از اخراج نیکوسخن چه کرد؟
در زمان هیات مدیره قبلی و حتی دوره‌های گذشته، مشکلات زیادی برای اتحادیه به‌وجود آمده بود که متاسفانه به هیات مدیره‌ی جدید که من مدیریتش را به عهده گرفتم؛ منتقل شد. علاوه بر این میراث، نوع برخوردها و حواشی جدید مشکلات جدیدی را بر سر راه هیات مدیره جدید گذاشت. مثلا در این سی‌وپنج سال صحبتی از تداخل صنفی با صحافان و لیتوگرافان مطرح نبوده اما از زمان مسئولیت من به خاط اینکه فشارها را زیاد کنند می‌گویند ما تداخل صنفی داریم و لیتوگراف و صحاف باید جدا باشند. درصورتی‌که این حرف اصلا صحیح نیست و اصلا یک حرف اضافه است. در این زمان و با این شرایط اقتصادی، ارزی و ... نمی‌توانیم ماشین آلات مرتبط با این دوحوزه را هم ما تامین کنیم. اصلا در کشورهای پیشرفته و اروپایی لیتوگرافی منسوخ شده، سی‌دی اثر را می‌دهند و کتاب را تحویل می‌گیرند. حالا این دوستان تازه به صرافت افتاده‌اند که ما تداخل صنفی داریم و ... سه ماه وقت من بر سر همین موضوع پوشالی گرفته شد و جلسات متعددی با وزارت ارشاد، اتاق اصناف و ... داشتیم. از این طرف همه اینجا تلاش کردند تا ما به خواسته‌های خود نرسیم ولی در آینده امیدوارم با همگن بودن گروه‌های مدیریتی و اعضا، همدیگر را پوشش دهیم تا خواسته‌هایمان عملی شوند. فکر می‌کردند با این کار می‌توانند ما را تضعیف و حتی از دور خارج کنند تا گروه خودشان بیاید برای انتخابات نتیجه بگیرد، اما من ایستاده‌ام، تا آخر هم ایستاده‌ام.
با تمام این صحبت‌ها، ما عملا هیچ خروجی مشخصی از اتحادیه چاپ شاهد نیستیم. اگر اتحادیه ناشران مدام با بخش‌های مختلف دولتی درحال چانه‌زنی است، هیئت مدیره این اتحادیه گویا فقط جلسات درون اتحادیه‌ای برگزار می‌کند که تازه آن هم از دید خیلی از اعضا منحصر به حضور عده‌ی معدود و از قبل مشخص شده است. بازخورد این جلسات و نشست‌های درون صنفی که عمدتا هم در دوره‌ی اخیر هیئت مدیره شاهد آن هستیم؛ چیست و مشخصا چه اقدامات و موفقیت‌هایی را برای این هیئت مدیره می‌توان برشمرد؟
اتفاقا این نشست‌ها و جلسات اصلا درون سازمانی نیست و تماما برون سازمانی است. منتها وقتی یک کاری را پیگیری می‌کنیم، نتیجه‌اش ممکن است سه ماه دیگر مشخص و قابل لمس شود. همین سه ماه تلاش و وقتی که از اتحادیه بر سر مسئله تداخل صنفی با صحافان و لیتوگرافان گرفته شد؛ بزرگترین امتیازی است که ما به دست آورده‌ایم اما اطلاع‌رسانی‌های اصلی و دقیق زمانی صورت می‌گیرد که نتیجه مطلوب و نهایی محقق شده باشد. در حال حاضر ازسوی اتحادیه به وزیر محترم ارشاد و وزارتخانه متبوعش نامه نوشته‌ایم که باید پاسخ بدهند.
برای بحث مالیات هم خیلی تلاش کردیم که هنوز نتیجه‌ی اساسی را نگرفتیم اما دست‌کم تا اینجا پیش رفته‌ایم که دفاتر ثبت مالیات چاپخانه‌ها بدون اشکال تراشی مورد قبول اداره مالیات قرار بگیرد. قبل از این معمولا دفاتری که چاپخانه‌ها ارائه می‌دادند فارغ از اینکه اشکال داشت یا نه؛ بدون بررسی خاصی رد می‌شد. درباره ارزش افزوده هم در حال پیگیری و چانه‌زنی هستیم. می‌بینید که این جلسات تماما برون سازمانی و با نهادهای دولتی ذی‌ربط صورت گرفته است.
باید توجه داشت که بخشی از حل مسائل با پیگیری ما جلو می‌رود و نیمی دیگر به میزان پاسخگویی دولت و مسئولان مربوطه بازمی‌گرددد. بارها خود وزیر فرهنگ برای وزیر اقتصاد نامه نوشته که تمام آن‌ها که زیر پوشش وزارت ارشاد هستند و از این نهاد مجوز کار و فعالیت دارند باید از پرداخت مالیات معاف باشند اما هنوز نتیجه‌ای برای صنعت چاپ نداشته است. من همینجا اعلام می‌کنم که ما مالیات را پرداخت می‌کنیم اما مشروط به اینکه خدمات و تسلیهات مورد نیازمان به ما تعلق بگیرد. مثلا وام‌های دراز مدت و کم‌بهره به ما داده شود تا قدرتمان بیشتر شود و سخت افزار صنعت‌مان را به‌روز کنیم. صنعت چاپ یکی از بزرگترین صنایع غیرنفتی جهان است. در کشورهای پیشرفته جزو صنایع دوم و سوم اصلی است اما در کشور ما وقتی کمکی نمی‌شود؛ فقط می‌توانیم مدام پیگیری کنیم شاید بودجه‌ای برای این صنعت اختصاص یابد.
بحث رایزنی‌ها با دو وزارتخانه‌ی صنعت و معدن و ارشاد برای الحاق صنعت چاپ به عنوان زیرمجموعه وزارت صنعت به کجا رسید و چه گام‌هایی در این مسیر برداشته شد؟
هنوز هم در این خصوص مشکل داریم، نمی‌دانیم متولی صنعت چاپ دقیقا چه کسی و چه نهادی است. چاپ هم صنعت است و هم هنر و هم فرهنگ، از نظر فرهنگی ما باید از وزارت ارشاد مجوز داشته باشیم. از نظر صنعت هم باید زیر پوشش وزارت صنعت و معدن قرار بگیریم تا امکان استفاده از وام‌های مناسبی که این وزارتخانه به صنایع مختلف می‌دهد را برای بهبود شرایط سخت‌افزاری چاپخانه‌ها داشته باشیم. مشکل اینجاست که براساس باور و بخشنامه وزارت صنعت و معدن می‌گویند نهاد صنعتی باید 120کیلومتر خارج از شهرها باشد اما چاپ صنعت خاصی است که همیشه باید در دسترس بوده و در بطن جامعه و شهر حضور داشته باشد تا نیاز به چاپ و چاپخانه راحت‌تر برای مردم و دولت برطرف شود. قرار است با همکاری کمیته حقوقی وزارت ارشاد و کمک‌هایی که اتحادیه می‌تواند داشته باشد برای حل سریعتر این قضیه و روشن‌شدن تکلیف صنعت چاپ رایزنی کنیم و امیدواریم الحاق به وزارت صنعت هرچه زودتر محقق شود. دو سال هست که دنبال به سرانجام رساندن این قضیه هستیم و ان‌شالله در سال 94 که سال همدلی و همزبانی است باهمکاری و تعامل خوب نهادهای دولتی ذی‌ربط موفق به انجام این مهم شویم.
یکی از ایرادهایی که می‌توان به حوزه چاپ گرفت؛ کارفرمایی بودن اتحادیه و نهاد صنفی آن است، چقدر با این دید که اتحادیه چاپخانه‌داران فقط یک نهاد کارفرمایی است که برنامه‌ی خاصی برای حمایت از کارگزان چاپ ندارد؛ موافق هستید؟ اساسا جایگاه کارگران چاپخانه‌ها در اتحادیه چاپ کجاست؟
درباره‌ی کارفرمایی بودن اتحادیه باید بگویم این اتحادیه مثل هر اتحادیه‌ای یک نهاد صنفی است و نمی‌تواند کارگران را آنطور که مد نظر شماست؛ تحت پوشش قرار بدهد یا حمایت کند. کارگر تحت حمایت وزارت کار قرار دارد و هر پوششی را که نیاز باشد وزارت کار برایشان مهیا می‌کند. مثلا اگر بروی اظهارنامه دادگاهی بدهی؛ سه تا شش ماه باید دوندگی کنی اما اگر یک کارگر اعلام کند که فلان کارفرما حق من را نداده؛ بیست و چهار ساعت نمی‌شود که برگه احضاریه به دست کارفرما می‌رسد. من خوشحالم که چنین اتفاقی می‌افتد و درست هم هست که از حقوق کارگران تمام قد حمایت شود اما بحث اینجاست که کارکرد اتحادیه چاپ با چیزی که مدنظر کارگران است؛ متفاوت است.
جز برگزاری چند جشنواره و نمایشگاه؛ وضعیت صنعت چاپ ایران باتوجه و نگاه به تمام مسائل آن اعم از ماشین‌آلات، مواد اولیه، کارگاه‌های چاپ، کارگران چاپخانه‌ها، واردات محصولات چاپی قراردادهای داخلی و بین‌المللی، شهرک چاپ و تجمیع چاپخانه‌داران و رابطه اتحادیه با دیگر صنوف مانند لیتوگرافان و صحافان چگونه است؟
95درصد ملزومات صنعت چاپ چه سخت‌افزاری و چه نرم‌افزاری همه وارداتی است. چیزی در ایران برای چاپ و چاپخانه تولید نمی‌شود که خودکفا باشیم. البته کاغذهای تحریر، روزنامه و مقواهای پشت خاکستری تا حدی در کشور تولید می‌شود اما مابقی ملزومات و بخش اصلی و اساسی آن از خارج وارد می‌شود.
همانطور که صحبتش شد به دلیل بی‌ارزشی پول کشور ما خیلی هزینه‌بر است و حتی لوازم یدکی ماشین‌آلات چاپ هم خیلی مشکل تهیه می‌شود. اساسا پویایی تمام کارها با مسئله نقدینگی همراه است، وقتی اختلاف ارزش ریال کشور ما با دلار یا یورو اینقدر فاحش و روشن است و کوچکترین تجهیزات چاپی نزدیک به 2میلیارد هزینه برمی‌دارد؛ انگیزه‌ها از بین می‌ورد. گناه فعالان صنعت چاپ چیست که قدرت پول ما در بازهای جهانی اینقدر پایین است؟
با شرایط فعلی چاپخانه‌های کشور اصلا نمی‌توانیم به رقابت در بازارهای جهانی امیدوار باشیم. 60درصد چاپ ما در حال حاضر به کشور ترکیه و حتی عربستان می‌رود. برای اینکه تکنولوژی رقابتی لازم را نداریم. مثل این است که ما با دوچرخه درحال عبور هستیم و آن‌ها با ماشین حرکت می‌کنند، مشخص است که به ابزار نوین چاپی نمی‌رسیم. باید استراتژی‌هایمان تغییر کند و ماشین و ابزار آلات به روز داشته باشیم تا بتوانیم در شرایط بازار جهانی دوام بیاوریم. دیگر کشورها مواد اولیه را با قیمتی کمتر از خرید ما تهیه می‌کنند و نرخی که برای کار هم اعلام می‌کنند از قیمت‌های چاپخانه‌های ما کمتر است اما واردات ما هم با قیمت‌های بالاتر همراه است هم گمرگ تعرفه‌‌های سنگینی را تحمیل می‌کند. همه این‌ها باعث می‌شود نتوانیم رقابتی کنیم.
بحث شهرک چاپ هم کلا منسوخ و از رده خارج شد. اینقدر دنبالش بودیم و پیگیری‌ها نتیجه نداد که دیگر قیدش را زدیم و فعلا برنامه‌ای برایش نداریم.
با لیتوگرافان و صحافان هم تعامل و همکاری خوب و دوستانه‌ای داریم. اگر هم بحث‌های صنفی وجود دارد در حیطه‌ی کاری است و برای حل موارد مطرح شده همکاری خوبی با یکدیگر داشته‌ایم. پروپوزالی هم به اتاق اصناف داده‌ایم تا بحث تداخل صنفی با نظر آن‌ها به صورت کامل حل شود.
تجمیع فعالان صنعت چاپ هم در برنامه کاری اتحادیه هست و یکی از اهداف و خواسته‌های ما که با وزارت ارشاد و اتاق اصناف مطرح کرده‌ایم همین مسئله است. در هیچ‌کجای دنیا و حتی شهرستان‌های ما به این صورت نیست که لیتوگراف و صحاف و چاپ از هم جدا باشند، آن هم در دوره‌ای که برخی واسطه‌های چاپ مثل حروف‌چینی دستی، لیتوگرافی سنتی و ... از میان رفته‌اند و اتکای اصلی بر تکنولوژی دیجیتالی است. همه باید بیاییم زیر یک سقف و تشکیل یک سازمان چاپ جامع را بدهیم. مقاومتی برای تحقق این خواسته وجود ندارد و در اتاق اصناف درحال پیگیری جدی است.
بحث تحریم‌ها چقدر و چگونه بر صنعت چاپ تاثیر گذاشته؟ اگر تحریم‌ها برداشته شود این صنعت تا چه حد می‌تواند از بن‌بست‌های موجود خارج شود؟
خوشبختانه نسیمی برای رفع تحریم‌ها شروع به وزیدن کرده است. اما درکل تحریم‌ها باعث شده ما خیلی آسیب ببینیم. قبل از شدت گرفتن تحریم طی 10سال گذشته، کالاهای مورد نیاز (مرکب، الکل ایزوپروفیل و ...) که از دیگر کشورها خریداری می‌کردیم و عموما هم از کشور کره بود به بندرعباس وارد می‌شد و خیلی سریع ترخیص می‌کردند تا هرچه زودتر به تهران برسد. درحال حاضر به دلیل تحریم‌ها این ملزومات به جبرالعلی دبی می‌رود، از آنجا بارگیری می‌شود به سمت بوشهر، مجدد از بوشهر بارگیری می‌شود برای تهران. این مسیر طولانی هزینه‌های زیادی را به چاپخانه‌داران تحمیل می‌کند. تازه این یکی از مشکلاتی است که تحریم‌ها برای صنعت چاپ به وجود آورده است.
اگر تحریم‌ها برداشته شود سرمایه‌گذاری برای صنعت چاپ تسهیل می‌شود و سرمایه‌های جدیدی به رگ‌های چاپ تزریق می‌گردد و در صنعت چاپ تولید کار و اشتغال می‌کند. بی‌ارزشی واحد پول ریال نسبت به واحدهای پولی بین‌المللی که این سال‌‌ها افزایش داشته هم تاثیرات مخربی بر وضعیت چاپ کشور گذاشته است که در سوالات قبلی به این مسئله اشاره شد.
ترکیب آینده هیئت مدیره چگونه باید باشد تا بتواند مشکلات صنعت چاپ را رصد کرده و قدرت چانه‌زنی خود را بالا ببرد؟ از میزان مشارکت اعضای اتحادیه چه پیش‌بینی می‌توان داشت و آیا احتمال بده بستان‌های سیاسی و ... در انتخابات هیئت مدیره وجود دارد؟
اگر واقعا یک هیئت مدیره خوش‌فکر و با تعامل کار را در دست بگیرد و گروهی که امور را در دست می‌گیرد با همکاری بالا و گذشت مناسب و بدون خودرا‌یی کار کنند می‌توانیم به نتایج خوبی برسیم. بهتر است در هیئت مدیره جدید، هرکسی مسئولیت یک قسمت تخصصی را در دست بگیرد تا کارهای مورد نیاز برای آن حوزه را بهتر و سریعتر پیش ببرد. باید مشکلات و درگیری‌های داخلی و درون اتحادیه‌ای را کنار بگذاریم تا این نهاد صنفی قدرت خودش را بازیابی کند. ما کار سیاسی نمی‌کنیم و فقط یک نهاد صنفی هستیم. خوشبختانه امسال هم انتخابات الکترونیکی خواهد بود و اعضا براساس شماره کارت ملی رای خود را می‌دهند. تبلیغات هم در هر انتخاباتی طبیعی است ولی باید در سلامت کامل صورت بگیرد. اینکه یک نفر برای بالا رفتن خودش دیگری را زیر پا بگذارد اخلاقی نیست. باید با احترام خواسته، نظر و پیشنهادات خودشان را اعلام کنند و نهایتا هرکسی که مورد تایید و صلاحیت اعضا قرار گرفت رای می‌آورد.
تا امروز هیئت مدیره‌های مختلفی در اتحادیه آمده‌اند و رفته‌اند اما به نظر می‌رسد در هر دوره اوضاع اتحادیه و صنعت چاپ نه‌تنها بهتر نشده که بدتر هم شده. آیا وقت آن نرسیده که چاپخانه‌داران تازه‌نفس دیگری وارد ترکیب اتحادیه شوند تا ساختارهای اقتصادی و امور زیربنایی صنعت چاپ را دنبال کنند؟
واقعا از حضور نیروی تازه‌نفس با ایده‌های نو در اتحادیه و صنعت چاپ حمایت می‌کنیم. شخصا معتقد هستیم این اتفاق خون تازه‌ای در رگ‌های اتحادیه خواهد بود. این وضعی که در حال حاضر اتحادیه و صنعت چاپ با آن دست به گریبان است یک شبه به وجود نیامده و حاصل تجمیع نابسامانی‌های هیئت‌مدیره‌های مختلف سه دهه است و تا الان هم فقط مقدار کمی از این وضع را تغییر داده‌ایم.
هدف ما خانه‌تکانی است اما عده‌ای فکر می‌کنند اتحادیه ملک شخصی آن‌هاست. قبل از این کارها و اقداماتی که در شان یک اتحادیه نبود اینجا انجام می‌شد و اتحادیه محلی شده بود برای پذیرایی‌های هرروزه از عده‌ای خاص، خوشبختانه رفتارهایی از این قبیل مدتی است تعطیل شده است.
از نظر مالی مشکل داشته‌ایم و صندوق همیشه خالی بود که تا حدودی حل شد. اتوماسیون اداری هم نداشتیم و روال اداری تماما دستی و سنتی بود، این مسئله خودش مشکل بزرگی بود که حلش کردیم و همان طور که گفتم حتی انتخابات این دوره الکترونیک خواهد بود. باید کار زیربنایی انجام شود و با یک روز و دو روز نمی‌توان کار اساسی کرد. این گروهی که برای انتخابات تشکیل یک ائتلاف را داده‌اند همه آدم‌های روشن و خوش‌فکری هستند که برای تغیییرات و کارهای اساسی برنامه‌ریزی کرده‌اند. اگر این گروهی که معرفی کرده‌ایم رای بیاورد از همینجا قول می‌دهم که با اتحادیه‌ای جدید روبرو خواهیم بود که دگرگونی زیادی را به دنبال می‌آورد.
درباره عدم حضور صنعت چاپ در نمایشگاه کتاب علی‌رغم اعلام تمایل فعالان این صنعت و برنامه‌ریزی‌های ابتدایی برای حضور در بیست‌وهشتیمن نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هم توضیح بدهید که آیا مبلغ بالای اجاره بهای غرفه تنها دلیل انصراف از شرکت در بزرگترین رویداد فرهنگی کشور بود؟
بیشتر لیتوگرافان و صحافان دنبال حضور در نمایشگاه کتاب بودند و من شخصا چون کار ما بیشتر چاپ و بسته‌بندی است و ارتباط چندانی با نشر نداریم تمایل چندانی برای گرفتن غرفه نداشتم. متاسفانه مسئولان نمایشگاه قیمت بالایی اعلام کرده بودند و تفاوت قیمت با قیمتی که برای ناشران درنظر گرفته بودند خیلی به چشم می‌آمد (هزینه اجاره بهای غرفه‌ها را برای ناشران متری 50هزار تومان اعلام کرده بودند و برای ما متری 200هزار تومان را درنظر گرفتند). این مبلغ را هم به هرکدام از اعضا می‌گفتیم امکان پرداخت نداشتند. همکاری مناسبی هم از سوی مسئولان نمایشگاه برای تخفیف صورت نگرفت و این شد که شرکت در نمایشگاه منتفی شد.
