اسلامی ندوشن به معنای واقعی کلمه روشنفکر است

به گزارش ایلنا، در ابتدای این برنامه غلامحسین امیرخانی «نایب رئیس شورای عالی خانه هنرمندان» ایران ضمن ابراز خوشحالی از برگزاری این برنامه گفت: خانه هنرمندان ایران خیلی خوشحال است که از آغاز تأسیس خود تا به امروز در عرصه فرهنگ و هنر تا آنجا که توانسته گام برداشته استتجلیل از بزرگان این عرصه نیز گامی ارزشمند است که خانه هنرمندان ایران وظیفه خود می‌داند تا این گام را نیز هرچه مستحکمتر از پیش بردارد.

در ادامه مستند کوتاهی از زندگی محمد علی اسلامی ندوشن برای حاضران به نمایش درآمد و سپس مصطفی ملکیان به سخرانی پرداخت. ملکیان با اشاره به شخصیت چند بعدی اسلامی ندوشن گفت: محمد علی اسلامی ندوشن بی‌شک شخصیتی چند بعدی دارد، او حقوق دانی بزرگ، شاعر، پژوهشگر، استاد دانشگاه، منتقد ادبی، مترجم و روشنفکر است. در اینجا تنها می‌کوشم بر جنبه روشنفکری شخصیت ندوشن اشاره کنم.

ملکیان به ویژگی‌های یک روشنفکر واقعی اشاره کرد و ادامه داد: روشنفکر واقعی چه ایرانی و چه غیر ایرانی، چه مذهبی و چه سکولار باید ۹ ویژگی داشته باشد، به بیان دیگر داشتن این ۹ ویژگی در یک فرد، او را تبدیل به یک روشنفکر واقعی می‌کند. نخست یک روشنفکر موفق، روشنفکری را شغل و حرفه خود نمی‌داند و یا حتی آن را جز علقه‌های خود بر نمی‌شمارد. روشنفکر موفق فردی رایگان بخش است. فرآیند هستی رایگان بخش است که چیزهای بسیاری را به طور رایگان در اختیار ما می‌گذارد. این رایگان بخشی وقتی در فرد محقق می‌شود، ارزشی بزرگ و بی‌همتا دارد، چراکه این فرد می‌تواند داشته‌های خود را به طور رایگان در اختیار هموطنان خود قرار دهد. ویژگی دوم این است که روشنفکر باید حقیقت طلب باشد و همواره در مسیر حقیقت گام بر دارد و برای رسیدن به آن تلاش کند. یک روشنفکر واقعی به دنبال ایدئولوژی‌ها نمی‌رود او تنها به دنبال حقیقت است.

او افزود: ویژگی سوم یک روشنفکر این است که او آکادمسین به معنای یک فرد دانشگاهی صرف نیست بلکه او در میان جامعه نیز حضور دارد. ویژگی چهارم این است که یک روشنفکر موفق نماینده و سخنگو مردم نیست، روشنفکر نباید از مردم اطاعت کند، روشنفکر باید مردم را داوری کند. اگر یک جامعه اگر سیاست اگر اقتصاد مشکل دارد، برای حل این مشکل‌ها نیاز به مرمت روانی تک تک افراد جامعه ضروری است. ویژگی پنجم واقع بینی است، یک روشنفکر باید همواره واقع بین باشد و از مردم به اندازه توان آن‌ها انتظار داشته باشد. ویژگی ششم این است که روشنفکر باید به انسان توجه کند، نه به مکاتب و ایسم‌ها، برای او انشان باید مهم باشد. ویژگی بعدی این است که روشنفکر باید مسئله را از شبه مسئله برای مردم مشخص کند.

ملکیان در پایان بیان کرد: ویژگی هشتم این است که روشنفکر باید هیچ مرزی بین انسان‌ها ایجاد نکند، برای او باید تنها انسان بدون هیچ ایدئولوژی مهم باشد، صرف انسان بودن است که اهمیت بسیار زیادی دارد و ویژگی آخر این است که روشنفکر باید آسان سخن بگوید اما آسان سخن گفتن به معنای سطحی صحبت کردن نیست بلکه باید مسائل پیچیده را با زبانی ساده برای مردم بیان کند. همهٔ این ویژگی‌ها در ندوشن پر واضح است و همین امر او را تبدیل به یک روشنفکر واقعی کرده است.

 فریدون مجلسی با اشاره به آشنایی خود با ندوشن گفت: برای من مایه افتخار است که درباره استادم صحبت کنم. آشنایی من با اسلامی ندوشن به سال ۱۳۴۶ بر می‌گردد؛ زمانی که ندوشن، استاد حقوق من بود. او را بیشتر از دید اجتماعی و ادبی می‌شناسند در حالی که در رشته حقوق تحصیل کرده و یک قاضی بزرگ است. او هرگز در آثار خود به فعالیت قضایی دوران زندگی‌اش اشاره نکرده، گویی زندگی از او خواسته بود که در رشته حقوق گام بر دارد اما او شجاعانه به ندای قلب خود گوش فرا داد و ادبیات را برای زندگی واقعی انتخاب کرد و در مسیر آن به گونه‌ای گام برداشت که امروز ما برای تجلیل از یک عمر فعالیت او در کنار هم جمع شده‌ایم.

مجلسی در پایان با بیان اینکه این جمله که ما روشنفکر نداریم جمله درستی نیست؛ گفت: بله ما در دانشگاه رشته‌ای به نام روشنفکری نداریم و کسی نمی‌تواند شغل روشنفکری داشته باشد بلکه روشنفکری در ذات و جوهر فرد وجود دارد، نیروی روشنفکری که در یک فرد جان می‌گیرد از او می‌خواهد که در جامعه خود تاثیرگذار باشد. به همین منظور روشنفکر نه مرید است نه مراد، او با دانش خود از یک سو و استقلال خود از سوی دیگر می‌کوشد به مردم و جامعه خود کمک کند و در این مسیر هرچه در توان دارد می‌گذارد.