سرویس‌های دانلود چه بر سر موسیقی آورده‌اند؟
در شرایطی که دانلودهای غیرقانونی موسیقی موجب ورشکستگی نشرهای موسیقی و ناامیدی هنرمندان این عرصه می‌شود؛ چگونه می‌توان شرایط را بهبود بخشید؟ چرا جامعه به سمت رعایت قوانین "حق نشر" حرکت نمی‌کند؟
به گزارش خبرنگار ایلنا؛ در شرایط کنونی ایران، مناسبات درونی موسیقی و برخورد با قانون کپی‌رایت به گونه‌ای پیش رفته تا هنرمندان موسیقی هر روز از شرایط فروش آثارشان ناامیدتر شوند. امروزه عبارت "دانلود موسیقی..."، پرتکرارترین عبارتی‌ست که از سوی ایرانیان در گوگل جست‌وجو می‌شود حال آنکه گردش مالی صنعت موسیقی ایران سالانه به 10 میلیارد هم نمی‌رسد.
آغاز مصیبت
دانلود غیرقانونی موسیقی؛ مصیبتی متاخر بر سر هنرمندان عرصه موسیقی‌ست و به نوعی آغاز قرن 21، آغاز سیاه‌ترین روزهای فروش آلبوم‌ها و آثار موسیقایی‌ست. شاید عجیب به نظر بیاید اما این روزها صاحبان بسیاری از سایت‌های دانلود غیرقانونی موسیقی به واسطه‌ی تبلیغات سایت‌شان درآمدی فراتر از تمام نشرهای موسیقی در ایران دارند. به‌طور کلی این مصیبت قرن بیست و یکی، نشر موسیقی را در سراسر دنیا دچار بیماری کرد و طبیعتا مناسبات پیچیده‌ی ارائه‌ی موسیقی در ایران، شرایط را برای هنرمندان تاریک‌تر ساخت.
نیمه دوم دهه نود میلادی سالهای پررونق فروش موسیقی در دنیا بود. فروش جهانی موسیقی به سالانه ۱۵ میلیارد دلار نزدیک شده و رایجترین راه دسترسی به موسیقی خرید CD بود. در ایران هم در فاصله سالهای ۷۵ تا ۸۵ شاهد پررونقترین دوران بازار موسیقی بودهایم. در ایرانِ آن سالها، نوار کاست و بعدها CD رایجترین راه دسترسی به موسیقی به حساب میآمدند.
در سال ۱۹۹۹ برادران Fanning و Sean Parker یک سرویس اینترنتی به نام Napster برای به اشتراک گذاشتن فایلهای صوتی راهاندازی کردند. بسیاری از اهالی موسیقی بر این باورند که روزهای سخت صنعت موسیقی از همین جا شروع شد. Napster به کاربران این امکان را میداد که فایلهای صوتی موجود در کامپیوترشان را را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. دیگر هر کاربر به همه فایلهای موجود در کامپیوتر کاربران دیگر دسترسی داشت و به راحتی میتوانست یک قطعه‌ی موسیقی را از این کامپیوترها دانلود کند.
Napster در سال ۲۰۰۱ و در پی شکایت ناشران موسیقی؛ به اتهام نقض «حق نشر» یا Copy Right تعطیل شد ولی این راه هرگز مسدود نشد. پس از Napster انواع مختلفی از شبکه‌های به اشتراکگذاری فایل به وجود آمدند و نخستین دهه‌ی هزاره‌ی جدید، دوران رشد قارچگونهی این شبکهها بود. در فاصله سالهای ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹، بیش از ۳۰ میلیارد قطعه موسیقی در این شبکهها به اشتراک گذاشته شد که اگر قیمت هر قطعه را یک دلار درنظر بگیریم، به رقمی معادل فروش سالانه‌ی ۵ میلیارد دلاری برای بازار موسیقی دست می‌یابیم.
شرح مصیبت
با نگاهی اجمالی به شرایط هنرمندان عرصه موسیقی در ایران، به راحتی می‌توان متوجه شد هنرمندانی که آثارشان در دسته‌ی آثار عامه‌پسند جامعه قرار نمی‌گیرد، به هیچ وجه نمی‌توانند از راه موسیقی امرار معاش داشته باشند و حتی هنرمندان موسیقی پاپ نیز اصلی‌ترین راه درآمدزایی خود را برگزاری کنسرت می‌دانند. شاید اصلی‌ترین عاملی که موجب شده تا مردم بدون تامل به سمت دانلود غیرقانونی موسیقی روند، عدم آگاهی از خسارات و مشکلاتی‌ست که این دانلودها بر پیکره‌ی موسیقی وارد ساخته است. علاوه بر آن، مشکلات مالی و شرایط سخت زندگی موجب شده تا هنر و حمایت از هنرمند به آخرین درجه اولویت خانواده‌ها سقوط کند.
دانلودهای غیرقانونی موسیقی موجب بروز چه مشکلاتی می‌شود:
1-فراهم نشدن حداقل‌های مالی برای یک هنرمند که او را به اجبار به سمت فعالیت‌های غیرموسیقایی برای گذران زندگی سوق می‌دهد.
2- فعالیت‌های غیرهنری هنرمندان برای گذران زندگی موجب پایین آمدن کیفیت آثار موسیقی و سطح سلیقه موسیقایی جامعه می‌شود.
3- نقض قوانین حق نشر؛ انزوا رفتن تدریجی هنرمندان را درپی دارد.
4- نقض قوانین حق نشر باعث می‌شود هر روز خبر تعطیلی یک نشر موسیقی را از گوشه کنار بشنویم.
5- دانلود غیرقانونی موسیقی به نوعی رواج دزدی در جامعه است.
در کنار بی‌توجهی مردم به شرایط موسیقی و قوانین مربوط به "حق نشر" ، بی‌توجهی دولت و مقامات مسئول نیز به شرایط بحرانی موسیقی دامن زده است. به‌طور مثال صداوسیما یکی از ناقضان آشکار حق نشر در ایران است و بسیاری از هنرمندان از پخش غیرقانونی و بدون اجازه‌ی آثارشان در شبکه‌های تلویزیونی این رسانه همواره شکایت داشته و دارند گرچه هیچگاه این مسئله به‌صورت جدی پیگیری نشد. در این شرایط به نظر می‌رسد مردم و اهالی موسیقی به حال خود رها شدند تا خود راهکاری برای این داد و ستد فرهنگی بیندیشند.
راهحل؟
برای حل بحران دانلود غیرقانونی موسیقی در دنیا راهکارهای بسیاری داده شده. درنهایت هرچند هریک از این راهکارها و اقدامات توانسته تا حدی مشکلات موجود را برطرف کند اما هیچکدام موجب دگرگونی شرایط بیمارگونه‌ای که شاهد آن هستیم؛ نشده است.
در سالهای ابتدایی قرن بیست و یکم، کمپانی Apple با معرفی iPod و پس از آن فروشگاه موسیقی iTunes امید جدیدی را برای کسب درآمد در دل ناشران موسیقی زنده کرد و توانست رونق نسبی به بازار موسیقی ببخشد.
در ایران نیز ، سایت بیپ‌تونز تنها سایتی‌ست که امکان دانلود و خرید موسیقی را به مخاطبان می‌دهد اما این سایت تاکنون نتوانسته به ناشران موسیقی کمک قابل‌توجهی بکند. البته به تدریج پای راهکارهای دیگری نیز به میان آمد که به صورت غیرمستقیم امکان درآمدزایی برای هنرمندان موسیقی را فراهم کرد. هرچند هرکدام به‌نوعی مورد بحث و انتقاد بسیار قرار گرفته‌اند.
سرویس Spotify ، در حال حاضر در حدود ۶۰ میلیون کاربر دارد. ۷۵% از این کاربران حاضر نیستند پولی بپردازند و تنها از لایه‌ی رایگانِ این سرویس استفاده می‌کنند و در عوض مجبورند به تبلیغات صوتی و تصویری این سرویس تن بدهند. الباقی کاربران هم ماهانه ۱۰ دلار پرداخت می‌کنند و به‌صورت نامحدود به آرشیو ۲۰ میلیون قطعهای این سرویس دسترسی پیدا می‌کنند. صاحبان آثار موسیقی به همان نسبت که آثارشان در این سرویس شنیده می‌شود، در درآمد حاصل شریک هستند.
سرویس Pandora که در حقیقت یک رادیو اینترنتی است؛ درحال حاضر در حدود ۱۰۰ میلیون کاربر ماهانه دارد. در این سرویس که کاملاً رایگان است، کاربران می‌توانند کانالهای موسیقی مورد علاقهشان را انتخاب و گوش کنند. تجربۀ کاربر در این سرویس مشابه رادیو است؛ یعنی حق انتخاب قطعه‌ی دلخواه خود را ندارند و مجبورند به تبلیغات صوتی که بین آثار پخش می‌شوند؛ گوش کنند. به این ترتیب بخشی از درآمد حاصل از تبلیغات به صاحبان آثار موسیقی می‌رسد.
Google نیز در سرویس YouTube امکان شنیدن رایگان آثار موسیقی را فراهم کرده و در عوض کاربران باید تعدادی از تبلیغات ویدئویی را ببینند و درآمد صاحبان آثار موسیقی هم از همین تبلیغاتی است که در ابتدای آثارشان پخش می‌شود.
شرکت Apple به تازگی سرویس موسیقی Beats Music را خریداری کرده و قصد دارد آن را از نو بازطراحی کند و برای این کار هم Trent Renzor سرپرست گروه Nine Inch Nails را استخدام کرده است. Apple معتقد است که ایجاد یک لایه رایگان برای دسترسی به موسیقی بیمعنی است و کاربران باید برای استفاده از این سرویس ماهانه مبلغی در حدود ۱۰ دلار یا بیشتر بپردازند.
جدیدترین سرویس موسیقی که توسط تعدادی از هنرمندان موسیقی راهاندازی شده، سرویس TIDAL است. این سرویس را Jay-Z رپر معروف با همکاری تعدادی از چهرههای سرشناس موسیقی مانند Madonna، Rihanna، گروه Daft Punk و ... با شعار حمایت از حقوق هنرمندان راهاندازی کرده است. در این سرویس نیز لایه رایگانی وجود ندارد و کاربران برای دسترسی به آرشیو با کیفیت ۳۲۰ باید ماهانه ۱۰ دلار و برای دسترسی به آرشیو با کیفیت Lossless باید ماهانه ۲۰ دلار بپردازند.
کمپین "من از موسیقی حمایت می‌کنم"
کمپین حمایت از موسیقی در قدم اول می‌خواهد درباره‌ی حقوق تولیدکنندگان اثر به مخاطبان موسیقی تذکر بدهد. ارزشی که مخاطبان برای موسیقی قائل می‌شوند، با بهتر شدن کیفیت آثار ارتباط مستقیم دارد. چشم‌انداز کمپین ایجاد فضایی برای ارائه‌ی مستمر ایده‌ها و راه‌حل‌هایی برای ارتقای کیفی موسیقی، شناخته شدن استعدادها و از بین بردن موانع و سختی‌ها در راه موسیقی‌ست.
کمپین مستقل «من از موسیقی حمایت می‌کنم» از تابستان ۹۳ پایه‌ریزی شد و در جریان «هفته موسیقی تهران» که شهریورماه امسال با اجرای هنرمندان و گروه‌های سرشناسی چون «کامکارها»، «همایون شجریان»، «علیرضا قربانی»، «گروه شمس»، «گروه پالت» و... در عمارت مسعودیه تهران برگزار شد، بیانیه‌های این کمپین را هنرمندانی چون سحر دولتشاهی، مهناز افشار، باران کوثری، حامد بهداد و... خواندند.
پس از شش ماه کار تحقیقاتی و رایزنی با هنرمندان، دست‌اندرکاران و مسئولین موسیقی، در بیستم بهمن‌ماه امسال با انتشار نامه‌ای از «کیهان کلهر» (آهنگ‌ساز و نوازنده کمانچه)، این کمپین به‌صورت رسمی آغاز به کار کرد تا گامی عملی در جهت حمایت از هنرمندان موسیقی باشد.
کلهر در بخشی از این نامه آورده است: «برای اینکه موسیقی قدرت و قوت بگیرد، در راه بهبود و پیشرفتی واقعی، مستقل باشد و بتواند روی پای خودش بایستد، نخستین قدم این است که چرخه‌ی مالیِ سالم و کارآمد در موسیقی کشور فراهم شود. شرایطی که هنرمند بتواند از حرفه‌اش ارتزاق کند. دست‌یابی به چنین هدفی به نگاه مخاطبان و عموم مردم به کالای فرهنگی وابسته است. باید فرهنگِ «به رسمیت شناختنِ حقوقِ صاحبانِ آثار» و فهمِ پیوندی که بین رشدِ موسیقی با اقتصاد آن وجود دارد، بین عموم مخاطبان جا بیفتد.»
هدف کمپین حمایت از موسیقی ایجاد فضایی برای گفتگو و رسیدن به پیشنهادها و راهکارهای عملی برای ارتقای سطح موسیقی تولید داخل است.
اعضای این کمپین بیشتر از مسائل تکنیکی، بهتر شدن کیفیت موسیقی را وابسته به ارتباط بین اهالی موسیقی، مخاطبان و تولیدکنندگان می‌دانند و معتقدند هر قدمی که برای پیشرفت موسیقی برداشته شود، احتمالاً باید از چنین مسیری بگذرد.
با وجود حمایت هنرمندان و خانه موسیقی از کمپین "من از موسیقی حمایت می‌کنم"، متاسفانه تاکنون این کمپین ناشناس مانده و تنها 1600 نفر به عضویت آن درآمدند. باتوجه به اینکه تاکنون راهحل مشخصی برای برون‌رفت از شرایط بحرانی نشر و خرید موسیقی ارائه نشده؛ این کمپین تا حدودی امکان بحث و تبادل نظر برای رسیدن به راه‌حلی مشترک را به مردم و هنرمندان می‌دهد.
علاقمندان می‌توانند با مراجعه به سایت www.isupportmusic.ir به کمپین" من از موسیقی حمایت می‌کنم" بپیوندند.