جذب سرمایه؛ مورفینی برای انجمن سینمای جوان
تنها در دوره صانعی‌مقدم و آفریده (بین سال‌های ۷۶ تا ۸۴) فیلم کوتاه به صورت حرفه‌ای تولید می‌شد و نگاه حرفه‌ای به این حوزه وجود داشت. از مهرداد اسکویی تا محسن امیریوسفی و محمد شیروانی؛ نسل طلایی آن دوران هستند.
به گزارش خبرنگار ایلنا؛ «انجمن سینمای جوان» در ایران با این هدف که نیروهای خلاق و با استعداد جوان را در سراسر کشور شناسایی و پرورش دهد؛ تشکیل شد. تاریخچه تاسیس آن هم به قبل از انقلاب و به سال ۵۳ برمی‌گردد. پس از انقلاب نیز به منظور معرفی نیروهای جدید و هم‌فکر با فضای جدید کشور کار خود را در سال ۶۴ از سر گرفت. از آنجا که بنیاد سینمایی فارابی که در سال ۶۲ تاسیس شده بود؛ بیشتر با فیلمسازان قبل از انقلاب همکاری داشت جای خالی افکار نو و جریان تازه نفس در فضای سینمای کشور احساس می‌شد. در این راستا بخشی از وظایف انجمن سینمای جوان برای برگزاری دوره‌های یک ساله در رشته‌های فیلم‌سازی، کارگردانی، فیلم‌نامه‌نویسی، تصوریربرداری، تدوین تعریف شد که نیروهای متخصص آموزش دهد. بخشی دیگرهم به برگزاره جشنواره‌های منطقه‌ای و جشنواره فیلم کوتاه.
انجمن که تا امروز ۱۰ مدیرعامل را به خود دیده و تعداد دفاترش را در سراسر کشور به ۵۹ عدد رسانده؛ هر ساله ۴ جشنواره منطقه‌ای و جشنواره فیلم کوتاه تهران را برگزار می‌کند. اما مشخص نیست که سالانه چه میزان بودجه در اختیار انجمن قرار می‌گیرد و از این میزان چه مقدار به تولید فیلم کوتاه و چه میزان به برگزاری جشنواره اختصاص پیدا می‌کند. پیگیری‌های ایلنا هم در این‌باره با این جواب که "بودجه یک موضوع محرمانه است"؛ بی‌پاسخ ماند. اما به گواه فیلمسازان فیلم کوتاه حمایت حرفه‌ای از اینگونه فیلم‌سازی در اکثر دوره‌های مدیریتی مغفول مانده و نمایش؛ نسبت به تولید پررنگ‌تر بوده است. اگر فرض را بر این بگذاریم که دلیل این عدم حمایت از تولید فیلم کوتاه کمبود بودجه است؛ به هیچ عنوان دلیل قابل توجیهی نیست زیرا باید جذب سرمایه برای تولید فیلم کوتاه یکی از اهداف مهم کسی باشد که بر صندلی مدیریت انجمن سینمای جوان تکیه می‌زند.
انجمن طی این سال‌ها بیشترین توانش را صرف نمایش فیلم و برگزاری جشنواره‌ها کرده. رویه‌ای که از سال‌جاری با انتقال وظیفه ساخت فیلم کوتاه حرفه‌ای از مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به انجمن سینمای جوان باید تغییر کند. این نکته صحیح که انجمن از تولید سالانه ۲۰۰۰ فیلم در دفاترش دم می‌زند اما به گواه خود فیلمسازان فیلم کوتاه درصد بالایی از این فیلم‌ها توسط هزینه‌های شخصی تولید شده که باز نام انجمن سینمای جوان را یدک می‌کشند. درنهایت این عدم حمایت از تولید فیلم‌های کوتاه سبب برگزاری جشنواره‌هایی با کیفیت پایین و نمایش فیلم‌هایی خالی از شاخصه‌های حرفه‌ای شده است.
ابتدا تولید فیلم کوتاه؛ دوم نمایش
مرتضی جذاب؛ عضو انجمن فیلم کوتاه (ایسفا) مهم‌ترین مشکل انجمن سینمای جوان را نداشتن ردیف بودجه مشخص و به تبع آن ناتوانی در داشتن یک برنامه‌ریزی منسجم می‌داند و به ایلنا می‌گوید: در اکثر دوره‌ها اگر پولی به انجمن داده شد فیلم‌هایی هم تولید شد و اگر پولی نبود اکثر مدیران به جای چاره‌اندیشی پشت میز خود نشستند و دست روی دست گذاشتند. انجمن همیشه تهی از یک برنامه مدون و طولانی که حاوی نقشه راه برای فیلم کوتاه باشد؛ بوده. همیشه به‌صورت هیات امنایی و هیاتی اداره شده؛ به همین دلیل کار‌ها در انجمن سرانجامی نداشته است.
او درباره برگزاری جشنواره‌ها نیز انتقاداتی را مطرح می‌کند: جشنواره‌های منطقه‌ای و جشنواره فیلم کوتاه تهران برای انجمن ویترینی محسوب می‌شود که پشت آن چیزی وجود ندارد. جالب‌تر این است؛ در مواقعی که برای تولید فیلم پولی نیست؛ اما بودجه برگزاری جشنواره‌ها به هر نحو و از هر محلی تامین می‌شود. البته ما در کل مخالف جشنواره‌ها نیستیم. جشنواره‌های منطقه‌ای به دیده شدن فیلم‌ها کمک می‌کند. جشنواره فیلم کوتاه تهران برای نمایش فیلم‌ها ظرفیت محدودی دارد و جشنواره‌های منطقه‌ای به دلیل کمک به دیده شدن فیلم‌ها برای فیلمسازان نقش مشوقی دارد. اما نکته حائز اهمیت اینکه ابتدا باید به تولید و سپس نمایش توجه شود. از آنجا که حمایت آن‌چنانی از تولید فیلم‌های حرفه‌ای در حوزه فیلم کوتاه نمی‌شود؛ درنتیجه در جشنواره‌ها هم نیز یک جریان حرفه‌ای وجود ندارد. هرساله باید بودجه‌ای برای جشنواره‌ها و بودجه‌ای نیز برای تولید فیلم‌های کوتاه کنار گذاشته شوند و پول به هر دو حوزه تزریق شود.
انجمن آمارسازی می‌کند
جذاب؛ آمار تولید سالانه ۲۰۰۰ فیلم کوتاه را که از سوی انجمن مطرح می‌شود را دارای شبهه می‌داند: در مواردی که سینمای جوان تنها یک دوربین در اختیار فیلم‌ساز می‌گذارد و فیلم با هزینه‌های شخصی تولید شده؛ انجمن فیلم را به نام خود تمام می‌کند و به این شکل آمار تولید فیلم کوتاه خود را بالا می‌برد. دراصل انجمن به دلیل بودجه ناکافی فیلم کوتاه حرفه‌ای تولید نمی‌کند.
عضو انجمن فیلم کوتاه بر این اعتقاد است که تنها در دوره صانعی‌مقدم و آفریده (بین سال‌های ۷۶ تا ۸۴) فیلم کوتاه به صورت حرفه‌ای تولید می‌شد و نگاه حرفه‌ای به این حوزه وجود داشت. از مهرداد اسکویی تا محسن امیریوسفی و محمد شیروانی؛ نسل طلایی آن دوران هستند.
او با مرور دوره‌های مختلف مدیریت انجمن سینمای جوان می‌گوید: در دوره مدیرعاملی صانعی‌مقدم یک سلسله مراتب، طبقه‌بندی و درجه کیفی وجود داشت که فیلمسازان از دوره آماتور تا حرفه‌ای پله‌پله درجه ترقی را طی می‌کردند. آثار در سطح کیفی‌های هم سطح و براساس قطع فیلم‌های. ۳۲ VHS، ۸. ۱۶ با یکدیگر قیاس می‌شدند. در دوره مدیریت اقدامی مدیریت منظمی وجود نداشت و در آن دوران مشکلات حاشیه‌ای بسیاری گریبان‌گیر سینمای جوان شده بود. به دلیل عدم وجود دغدغه فیلم‌سازی و اداره شدن کار‌ها به‌صورت تیمی فیلم کوتاه افت شدیدی در آن سال‌ها کرد.
این فیلم‌ساز فیلم کوتاه؛ دوره مدیرعاملی آفریده را برای تولید فیلم کوتاه یک دوره طلائی می‌داند؛ به این دلیل که نگاه مدیریتی صحیح و حرفه‌ای در آن مقطع زمان حاکم بود. اعتقاد آفریده بر این اصل استوار بود که فیلم‌ساز در تجربه کردن و ساختن فیلم یاد می‌گیرد. یکی دیگر از ویژگی‌های مثبت آفریده جذب پول برای تولید فیلم کوتاه بود. او با تولید فیلم‌های موضوعی مانند فرش، نفت و... از شهرداری، وزارت‌خانه‌ها، سازمان فرش ایران و ارگان‌های مختلف؛ جذب پول می‌کرد. اصلی‌ترین وظیفه‌ای که در اکثر دوره‌های مدیریتی مغفول مانده. بیژن میرباقری و مجید برزگر، علی‌محمد قاسمی و مصطفی آل‌احمد از فیلم‌سازانی بودند که دوره شکوفایی، رشد و اوج کارشان در زمان آفریده بود.
مدیریت باکیده آغاز افول جریان فیلم کوتاه
جذاب؛ دوره مدیرعاملی باکیده را که مقارن بود با دوره اول ریاست جمهوری احمدی‌نژاد آغاز افول جریان فیلم کوتاه در کشور می‌داند: در این دوره نگاه حرفه‌ای به تولید فیلم کوتاه وجود نداشت و انجمن با یک نگاه سطحی مدیریت کار می‌کرد. تنها پول کمی در اختیار فیلمسازان قرار می‌گرفت که خروجی آن تولید فیلم‌هایی بی‌کیفیت بود. حتی در آن زمان زمزمه‌های جمع شدن انجمن سینمای جوان به گوش می‌رسید. معدود فیلم‌سازانی هم که در آن دوره رشد کردند با هزینه‌های شخصی خود فیلم می‌ساختند.
او بر این اعتقاد است که؛ در دوره مدیریت بعدی قهری بین سینمای جوان و فیلمسازان بوجود آمد و دلیل این قهر عدم همکاری میرزاخانی با فیلمسازان بود. در این زمان نگاه مدیرعامل سینمای جوان به فیلم کوتاه یک نگاه غیرحرفه‌ای و تلویزیونی بود که کمکی به رشد فیلمسازان نمی‌کرد. همچنین دخالت‌ها در فیلم‌سازی و تغییر در فیلم‌نامه‌ها به نهایت رسید. میرزاخانی بیشتر از اینکه به فکر ارتقای جریان فیلم کوتاه باشد بر تجمل‌گرایی تمرکز داشت و در آن زمان هزینه‌های گزافی را خرج تخریب ساختمان انجمن سینمای جوان و جابجایی آن کرد که تنها به مدیریت خودش کمک می‌کرد و تاثیری روی جریان فیلم کوتاه نداشت.
این فیلم‌ساز از همکاری ایل‌بیگی با صنف فیلم کوتاه ابراز رضایت می‌کند و واگذاری تصویب فیلم‌نامه و تولید فیلم به شوراهایی که از جنس فیلم کوتاه بودند را جزء‌اتفاقات خوب این دوران می‌داند. در این دوران تلاش‌هایی برای نمایش فیلم کوتاه در فرهنگسرا‌ها انجام شد که البته نتوانست شکل اجرایی پیدا کند.
جذاب؛ بر این اعتقاد است که دوره مدیرعاملی فرید فرخنده‌کیش هم می‌تواند به دوران طلائی انجمن سینمای جوان تبدیل شود و نسبت به انتخاب او یک نگاه مثبت بین فیلمسازان فیلم کوتاه وجود دارد. البته تاکنون از برنامه‌ها و سیاست‌ها او اطلاعی در دست نیست که چه افقی برای انجمن دارد اما آنچه که بیشتر از همه چیز باید در نگاه مدیریت وجود داشته باشد؛ جذب سرمایه برای تولید فیلم کوتاه حرفه‌ای است.
این فیلم‌ساز فیلم کوتاه با نگاهی انتقادی به ابلاغیه سال گذشته که براساس آن وظیفه تولید فیلم کوتاه حرفه‌ای از مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به انجمن سینمای جوان سپرده شد؛ می‌گوید: این انتقال تنها به‌صورت اسمی صورت گرفته و این نگرانی وجود دارد که تنها برای از سربازکنی بوده باشد. تا زمانی که یک برنامه‌ریزی و بودجه مشخص برای تولید فیلم کوتاه نداشته باشیم؛ فیلم کوتاه بدون متولی حرفه‌ای خواهد ماند. آنچنان که در حال حاضر نیز اینگونه است.
براساس آنچه در بالا آمد؛ چیزی که در وظایف انجمن سینمای جوان باید نقش پررنگ‌تری داشته باشد؛ حمایت از تولید است. اما برگزاری "جشنواره" گویا برای مدیران از اهمیت بیشتری برخوردار است. جشنواره‌ای که در آن فیلم باکیفیت و حرفه‌ای نمایش داده نشود؛ در نهایت کمک آن‌چنانی به جریان فیلم‌سازی کشور نخواهد کرد. از آنجا که از سال گذشته وظیفه تولید فیلم کوتاه حرفه‌ای هم به دوش انجمن سینمای جوان سپرده شده؛ امسال حمایت از فیلم کوتاه از سوی انجمن نیاز به همتی مضاعف دارد. همت مضاعف به معنای اختصاص بودجه بیشتر به تولید فیلم حرفه‌ای کوتاه است؛ اما نه بودجه دولتی بلکه تاکید روی تعامل با سازمان‌ها و جذب سرمایه است که درنهایت تمام این تلاش‌ها فیلم کوتاه را از حاشیه به متن سینما سوق دهد. کاری که تا حدودی در زمان دوره مدیریتی آفریده بر آن تاکید می‌شد.
محمد آفریده که از سال ۸۰ تا ۸۴ مدیرعامل انجمن سینمای جوان بوده و پیش از آن نیز در سال‌های ۷۶ تا ۷۹ به عنوان مدیرتولید در این انجمن فعالیت داشته است به ایلنا می‌گوید: ما در آن زمان تمام ظرفیت خود را به‌کار گرفتیم که این گوهر درخشان دیده شود. در سینما یک نگاه سنتی وجود دارد که تنها روی سینمای اکران و تجاری تاکید می‌شود در‌صورتی‌که حیات سینما منوط به راه افتادن موج بالنده فیلم کوتاه است.
او با تاکید بر این مطلب که جزیره‌ای کار کردن راه به جایی ندارد؛ گفت: مهم‌ترین اصل این است که مدیریت انجمن نباید به بودجه بسنده کند و با یک مدیریت فعال‌تر از طریق مشارکت با سازمان‌ها و برگزاری جلسات متعدد با ارگان‌ها باید راه تعامل را باز کرده و باز تزریق سرمایه؛ در فیلمسازان این نسل که نسبت به نسل‌های گذشته منفعل عمل می‌کنند؛ ایجاد انگیزه کند. از زاویه‌ای دیگر همان‌گونه که از نام انجمن پیداست؛ انجمن باید محفلی باشد برای جمع شدن فیلمسازان دور هم و تبادل اطلاعات و تجربیات. اما چند سالی است که این مهم مفهوم خود را از دست داده و به این دلیل انجمن از هدف اصلی خود که نزدیک کردن فیلمسازان به یکدیگر است فاصله گرفته.
آفریده ادامه می‌دهد: طی این سی سال ۱۵۰ هزار نفر در انجمن سینمای جوان آموزش دیدند و نسلی تاثیرگذار و جریان‌ساز به سینمای کشور معرفی شد. پس از فرازونشیب‌های به وجود آمده در سال‌های گذشته؛ امروز ساختار انجمن نیاز به بازنگری و نگاهی نو پیدا کرده. باتوجه به پیشرفت‌های حاصل شده در تکنولوژی‌ها برای فیلم‌سازی، آموزش و در دسترس بودن امکانات برای علاقه‌مندان فیلم‌سازی انجمن نیز باید متحول و به‌روز شود و خود را با نیازهای نسل جوان امروز و شرایط روز هماهنگ کند.
مدیرعامل پیشین انجمن سینمای جوان بر این اعتقاد است که؛ انجمن باید تکیه‌گاه و مامنی برای همه فیلمسازان فیلم کوتاه باشد و از نظر فرهنگی جوانان را حمایت کند. فضایی به وجود آورد که در آن تجربیات روز دنیا بین فیلمسازان منتقل شود. فضای انجمن در ابتدا اینگونه بود؛ اما در این اواخر فضای همکاری و تعامل در انجمن کمرنگ شده و بیش از هرچیز فضای بوروکراسی بر آن حاکم شده. آنچه می‌تواند انجمن را تاثیرگذار کند؛ نزدیک شدن این محفل به ریشه‌هایش که همان یکی شدن و در قالب یک خانواده در آمدن است. این اتفاق درنهایت موجب رونق گرفتن فضای تولید هم خواهد شد.
او ادامه می‌دهد: البته با انتخاب مدیریت جدید که سابقه همکاری را با انجمن داشته؛ این امیدواری ایجاد شده که انجمن به ریشه‌های تعاملی خود بازگردد و اعتماد از دست رفته را نیز به فیلمسازان بازگرداند.
آفریده بر این موضوع تاکید دارد که آینده سینما منوط به حمایت از فیلم مستند، تجربی، کوتاه و انیمیشن است و اگر خواهان ارتقای فرهنگ کشور هستیم باید حداکثر سرمایه‌گذاری را در این سینما بکنیم. در این راستا انجمن سینمای جوان باید از فضاهای رسمی سینمای حرفه‌ای دور شود و خانه امنی برای برآورده کردن نیاز‌ها و تعلقات اعضای خود شود. هر میزان که آینده سینما بیمه شود؛ مملکت و نظام هم بیمه خواهد شد.
جشنواره؛ آخرین حلقه یک مجموعه فعالیت است
او درباره برگزاری جشنواره‌ها نیز بر این اعتقاد است که جشنواره باید آخرین حلقه یک مجموعه فعالیت باشد نه یک اصل و فرهنگ. ابتدا باید تولید رونق گیرد و جشنواره محلی برای نمایش گلچین‌های تولید شده باشد. جشنواره فی‌نفسه خوب است. زمانی‌که پشت آن یک مدیریت فرهنگی باشد، تاثیرش در سفره فیلمسازان دیده شود، دبیرخانه دائمی داشته باشد، به یک مهمانی سه روزه با پول بیت‌المال محدود نشود. درصورت این اتفاقات نیاز به برگزاری جشنواره‌های بیشتر هم است در غیر این‌صورت برگزاری دو جشنواره هم در سال کافی ست.
عضو اتاق فکر شبکه مستند درباره نمایش فیلم‌های کوتاه انجمن از این شبکه گفت: یکی از حلقه‌های مفقود مانده در فیلم کوتاه، مستند و انیمیشن؛ نمایش این آثار برای عموم است. تلویزیون می‌تواند در این راستا کمک‌رسان باشد و موجب درخشش و نشاط فرهنگی شود. با جلساتی که با آقای تاجیک(مدیر شبکه مستند) و آقای فرخنده کیش داشتیم قرار شده که سالانه ۱۰۰ فیلم کوتاه از طرف شبکه مستند جهت تولید و پخش حمایت شود. همچنین این شبکه در جشنواره فیلم کوتاه حضور فعال داشته باشد. تمام توافقات انجام شده و زمان اجرای آن بستگی به آماده شدن سازوکارهای اجرایی دارد.
اصغر فرهادی، رضا میرکریمی، امیر شهاب رضویان و شهرام مکری؛ فیلمسازان صاحب سبک از انجمنی‌های قدیمی هستند. این خروجی نشان دهنده وجود یک پتانسیل بالقوه در انجمن سینمای جوان برای ارتقای سطح سینمای کشور است که برای بالفعل شدن نیاز به یک مدیریت با اندیشه‌ای قوی و متفکر دارد. بستری که به گواه بسیاری از اهل فن هم‌اکنون پس از سال‌ها در انجمن فراهم شده است.
گزارش: شانلی عبادیان