بازگشت فرم به موسیقی ایرانی موجب نوگرایی می‌شود

عیسی غفاری در گفتگو با خبرنگار ایلنا؛ درباره پیشینه فرم در موسیقی کلاسیک ایرانی، گفت: براساس تحقیقات و پژوهش‌های صورت گرفته، موسیقی فرمال مابه دوره تیموری برمی‌گردد. پس از این دوره و با روی کار آمدن شاه طهماسب، موسیقی به‌طور کلی از فرهنگ ایران حذف شد و سلطنت شاه طهماسب به سلطنت سیاه معروف است. نتیجه این اتفاق سیاسی، مذهبی این بود که موسیقی فاخر به تدریج لاغر و لاغرتر شود و در دوره قاجار به اوج خود برسد.

او ادامه داد: در زمان تیموری موسیقی ما مقامی بود و حالا موسیقی ما دستگاهی شده است اما من معتقدم همین ردیفی هم که داریم دارای فرم است. اینکه بخواهیم موسیقی دوره تیموری را بالا ببریم و موسیقی دستگاهی را بکوبیم به هیچ وجه راهکار درستی نیست. برخی این روزها قصد دارند تا با تخریب موسیقی دستگاهی، اجرای موسیقی فرمال دوره تیموری را رواج دهند. متاسفانه این تنها موسیقی فعلی ما را تخریب می‌کند. باید پذیرفت که چه بخواهیم و چه نخواهیم موسیقی فعلی ما دستگاهی است و از سوی دیگر اجرای موسیقی فرمال دوره عبدالقادر هم به طور دقیق قابل اجرا نیست.

غفاری درباره موسیقی دوره تیموری گفت: موسیقی این دوره دارای فرم مشخص است و به عقیده من در موسیقی فعلی نیز به راحتی می‌توانیم از فرم استفاده کنیم. راهکار درستی که می‌توان برای شرایط فعلی موسیقی درنظر گرفت، این است که ما این فضای فرمال را بر موسیقی مدال امروزمان استوار کنیم. راهکار علمی‌تر شدن موسیقی کلاسیک و سنتی ایران، تحقیر ردیف نیست بلکه باید این ردیف فرمال شود تا موسیقی بارورتری داشته باشیم.

وی افزود: نکته‌ای که درباره موسیقی دوره تیموری وجود دارد این است که اگر موسیقی موسیقی عبدالقادر امروز شنیده شود، مردم احساس می‌کنند که این موسیقی برای آذربایجان است زیرا با روی کار آمدن حکومت صفویه، این موسیقی در ایران شنیده نشد و موسیقی آذربایجان به این صدادهی رسید. به طور مثال ما بسیاری از فواصلی که آن دوران به کار گرفته می‌شد را امروز نداریم و برای گوش مردم ناآشناست. در این شرایط، سوءاستفاده از موسیقی ما شدت خواهد یافت زیرا ما حتی ساز تار را به راحتی از دست دادیم و این ساز را به نام آذربایجان ثبت کردند. این روزها موسیقی ما غریب است و هیچکس به از دست رفتن هویت فرهنگی ما توجه نمی‌کند.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه اهمیت دادن به موسیقی دستگاهی، دفاع از موقعیت جغرافیایی ماست؛ اظهار داشت: بازسازی کردن فواصل موسیقی دوره تیموری دردی از ما دوا نمی‌کند و ما باید از فرم آن موسیقی استفاده کنیم. فرم یکی از ابزار شکل‌گیری موسیقی است و باید از آن به‌عنوان یک قالب برای ساخت موسیقی استفاده شود. به عقیده من؛ بازگشت فرم به موسیقی سنتی ما کار پیچیده‌ای نیست البته کار آهنگساز کمی سخت‌تر می‌شود زیرا باید در یک چارچوب مشخص قطعه را بسازد اما قطعا ما توانایی چنین کاری را داریم. در موسیقی فرمال آهنگساز به چالش کشیده می‌شود و قطعا حاصل کارش نیز ساختاریافته‌تر خواهد بود.

او در پایان گفت: باتوجه به اینکه مدت‌هاست موسیقی ما فرمال نبوده است، همین فرمال کردن موسیقی، موجب نوگرایی خواهد شد و قطعا مخاطبان با ساختار تازه‌ای مواجه می‌شوند. ما در دنیایی زندگی میکنیم که زندگی مدرن، انسان‌ها را دچار بحران هویت کرده و اعتقاداتمان را دچار بحران کرده است. در این دنیا همه چیز بسیار سریع پیش می‌رود و طبیعی‌ست که موسیقی و هنر نیز باید با این جریان همراه باشند اما در پایان باز هم تاکید می‌کنم که نوگرایی و چنین عناوینی نباید با سرکوب موسیقی دستگاهی ما که هویت‌مان است صورت بگیرد. مطمئن باشید اگر غربی‌ها، دستمایه‌ای مثل ردیف را در اختیار داشتند، از کاهش کوه می‌ساختند اما متاسفانه چون تاریخ و فرهنگ ما همواره دچاره لغزش بوده است، ما نتوانستیم تا از این چشمه بی‌پایان درست استفاده کنیم.