اساسنامه و کار تشکیلاتی خانه‌سینما باید اصلاح شود
کمال تبریزی؛ کارگردان و رئیس کانون کارگردانان؛ انتخابات اخیر خانه‌سینما را انتخاباتی کاملا دموکرات دانسته و از اقبال عمومی سینماگران نسبت به آن احساس رضایت دارد اگرچه نسبت به کم و کیف هیات‌مدیره نیز نقدهایی دارد.
کانون کارگردانان سینمای ایران و شورایعالی تهیه‌کنندگان سینما در انتخابات اخیر هیات مدیره خانه‌سینما نامزدهایی معرفی کردند اما هیچیک اما رای لازم برای ورود به هیات مدیره را کسب نکردند. برخی این موضوع را شکست بزرگی برای کانون این دو نهاد می‌دانند اما کمال تبریزی می‌گوید برای رفع مشکلاتی این‌چنین؛ باید اصلاحاتی در اساسنامه و شکل حضور اصناف در خانه سینما صورت بگیرد.
با او درباره انتخابات اخیر خانه‌سینما و هیات مدیره‌ی دوره سیزدهم و عملکرد مدیرعامل و هیات مدیره دوره‌ی دوازدهم گفتگو کردیم و او تمام مدت تاکید داشت سخنانش؛ نظرات شخصی اوست نه ناشی از جایگاه حقوقی‌اش در کانون کارگردانان.
گروهی معتقدند انتخابات خانه‌سینما باید به همین شکل برگزار شود و گروهی معتقدند باید افرادی به هیات مدیره راه یابند که وزن زیادی داشته باشند تا در چانه‌زنی‌ها موفق عمل کنند؟
خانه‌سینما یک انجمن صنفی‌ست و انتخابات آن هم باید به شکلی که تاکنون برگزار شده؛ برگزار شود و اینکه از چه صنفی؛ چه کسانی وارد هیات مدیره شوند؛ قطعا با رای اعضاست. طبیعتا باید براساس اساسنامه‌ای که وجود دارد؛ انتخابات انجام شود گرچه اساسنامه ایرادات زیادی دارد.
باید یادآور شوم که درباره انتخابات خانه سینما دو مسئله اساسی وجود دارد: در وهله اول؛ انتخاباتی است که صورت می‌گیرد و مهم این است که سالم برگزار شود و جنبه‌های سیاسی وارد آنها نشود بلکه فقط جنبه صنفی داشته باشد. حال اگر صنوف تبلیغاتی برای نمایندگان خودشان انجام دهند یا لابی‌هایی هم صورت بگیرد؛ طبیعی‌ست و اگر صحیح و سالم باشد؛ اشکالی ندارد. این روند در این دوره نیز کاملا مشهود بود و درنهایت انتخاباتی سالم برگزار شد.
مسئله بعد تصمیم‌گیری برای این است که چه کسی وارد هیات مدیره شود. اینکه در سال آینده سینما چه سمتی می‌رود و چه روشی برای توسعه و گسترش مناسباتی که بین خانه سینما و وزارت ارشاد است؛ در پیش گرفته می‌شود و چه کسانی باید باید چه کارهایی بکنند؛ همه به این تصمیم بستگی دارد.
در این دوره از انتخابات به هر دلیلی تصمیم گرفته شد به نمایندگان تهیه‌کنندگان و کارگردانان رای داده نشود و افرادی دیگری وارد این عرصه شوند. خود ما می‌گوییم این یک نقص است که نماینده‌ای از شورایعالی تهیه‌کنندگان و کارگردانان در هیات مدیره نباشد اما نمی‌توانیم خودمان را تحمیل کنیم. حدود ۳۰ صنف انتخابات برگزار کردند و خودشان تصمیم گرفتند که چه کسانی باید وارد هیات مدیره شوند. حال اینکه چقدر این هیات مدیره می‌تواند در تعامل با دیگران باشد؛ جای بحث و گفتگو دارد. تحلیل ما می‌گوید امسال باتوجه به شرایط موجود؛ باید حتما نماینده‌ی کارگردانان و تهیه‌کنندگان سینما در هیات مدیره می‌بود و امروز کمبود تهیه‌کننده و کارگردان در این هیات مدیره کاملا مشهود است اما در این شرایط هم کانون کارگردانان و هم شورایعالی باید تصمیم بگیرند که به مجموعه خانه سینما کمک کنند و نباید اینگونه باشد که چون در هیات مدیره نیستند؛ پس کاری به خانه سینما و هیات مدیره نداشته باشند زیرا امروز اکثریت صنوف از اتفاق و انتخابی که انجام شده؛ رضایت دارند. هیات مدیره‌ی انتخاب شده هم مورد رضایت همه است. این اتفاق می‌تواند تجربه خوبی باشد که همه صنوف در کار صنفی مشارکت کنند و در راس فعالیت حضور داشته باشند. همه صنوف باید وارد این چرخه تصمیم‌گیری شوند و قدرتشان افزایش پیدا کند و اینکه گفته می‌شود چنین انتخاباتی شکست بزرگی برای کانون کارگردانان یا تهیه‌کنندگان است؛ درست نیست.
گروهی معتقدند اشکال خانه سینما این است که می‌خواهد همه صنوف اعم از کارفرما یا کارگزار را یکجا جمع کند؟
به هر حال باید بپذیریم در سینما بخشی به‌عنوان کارگزار و بخشی به‌عنوان کارفرما وجود دارند و طبیعی‌ست که منافع این دو قشر در راستای همدیگر نیست هرچند با همدیگر کار می‌کنند اما برای حل مشکلات و اینکه حقوق خود را کسب کنیم باید درکنار هم بر سر یک میز گفتگو کنیم و تعادل را برقرار کنیم زیرا مسائلی مانند امنیت شغلی یکسر آن در دست تهیه‌کنندگان و کارگردان‌هاست و مربوط به توافقی است که بین این قشر و سایر صنوف انجام می‌شود. این تهیه‌کننده است که در استخدام افراد باید معیارهایی را درنظر بگیرد. مثلا فقط با اعضایی که عضو صنوف خانه سینما هستند؛ قرارداد کاری ببندد. معنی‌اش این است که باید نماینده آنها در جمع صنوف دیگر حضور داشته باشد و درباره چنین مسائلی گفتگو کند و به توافق برسد.
طبیعی است تهیه‌کننده در سینما به منافع خود می‌اندیشد همانند سایر صنوف که به منافع خود می‌اندیشند. برای اینکه ما بتوانیم منافع هر دو گروه را تامین کنیم باید فضایی را بوجود بیاوریم که همه گروه‌ها فکر کنند منافعشان در گروی حضور درکنار یکدیگر است و نباید صنفی تصور کند نقشی در خانه سینما ندارد زیرا منافعش تامین نمی‌شود. باید درکنار هم گفتگو کنیم و مسائل را قدم به قدم حل کنیم.
با این اوصاف آیا هیات مدیره فعلی می‌تواند موفق شود؟
هیات مدیره و خانه سینما زمانی به موفقیت می‌رسد که بتواند تعریف درستی برای همه صنوف و جامعه اصناف سینمایی داشته باشد و همه فکر کنند منافع آنها در گروی حضور در خانه است و یک تعلق خاطر به خانه داشته باشند. قرار است که خانه سینما به‌عنوان یک جامعه صنفی به دنبال گرفتن حقوق اعضای خود از مجموعه‌های دولتی همچون وزارت ارشاد باشد به همین دلیل جمع شدن همه صنوف در این خانه می‌تواند قدرت و انرژی آن را بیشتر کند. مواردی همچون بیمه بیکاری، امنیت شغلی، صندوق حمایت از سینماگران تعاونی مسکن ازجمله کارهایی است که خانه سینما می‌تواند پیگیری کند. مسائل معیشتی و رفاهی ازجمله اموری است که باید در گفتگو و مذاکره با دولت حل وفصل شود. حال اگر می‌خواهیم که این مسائل فارغ از بحث‌های سیاسی حل شود قطعا به حضور تهیه‌کنندگان و کارگردانان نیاز داریم. مثلا در بحث تامین اجتماعی این تهیه‌کننده است که در زمان ساخت فیلم افراد را استخدام و آنها را بیمه می‌کند به همین دلیل نقش تهیه‌کننده واضح است.
بنابراین شما معتقدید انتخابات خانه سینما درست بوده اما تحلیلی که پیرامون انتخاب افراد صورت گرفته؛ اشتباه است؟
تصور می‌کنم در انتخابات دوره اخیر تلاش شد یک ترکیب یکدست بوجود بیاید و افرادی باشند که کمترین اختلاف نظر را با هم داشته باشند. شاید یکی از دلایلی که نماینده تهیه‌کنندگان و کارگردان‌ها در هیات مدیره وجود ندارند؛ این است زیرا ظاهرا دیدگاه‌های این دو صنف نسبت با دیگر اعضا سنخیتی ندارد. این نگاه باعث بوجود آمدن تکصدایی می‌شود زیرا وقتی یک مجموعه‌ای مخالف نداشته باشد؛ میزان رشد آن هم کمتر می‌شود و پویایی و تلاشی که باید وجود داشته باشد، اتفاق نمی‌افتد. اگر ما همه دور یک میز بنشینیم و اختلاف نظری نداشته باشیم و حرفی برای گفتگو و بحث نداشته باشیم؛ قطعا نتایج تاثیرگذاری نیز نمی‌توانیم بدست بیاوریم درصورتیکه اگر چالشی بوجود بیاید و نظرات متفاوت مطرح شود و نگاه‌های مختلف گفته شود؛ علیرغم اختلاف نظر‌ها نتیجه‌ای که حاصل می‌شود؛ بسیار سازنده‌تر است.
گروهی اما معتقدند اگر چهره‌های خیلی شناخته شده در هیات مدیره باشند برای خانه سینما سودمند‌تر است مثلا در جریان پلمب خانه سینما در دولت دهم باوجود آنکه همه صنوف حمایت کردند اما نقش و حمایت چهر‌های سر‌شناس و شناخته شده بیشتر و اثرگذار‌تر بود؟
شکل هیات مدیره خانه سینما از منظر بیرونی و به‌اصطلاح ویترین اهمیت زیادی دارد. خیلی از اتفاقاتی که برای هر تشکیلاتی می‌افتد به دلیل افرادی‌ست که در راس آن مجموعه به عنوان برند حضور دارند. به همین دلیل من همیشه در تمام انتخابات و گفتگو‌ها تاکید داشتم که حتما یک بازیگر خوشنام و پیشکسوت سینمای ایران در هیات مدیره یا سایر بخش‌ها حضور داشته باشد. زیرا حضور چنین افرادی در گفتگو با سایر نهاد‌ها قدرت ما را افزایش می‌دهد. مثلا در مسئله جمع‌آوری کمک برای زلزله‌زدگان آذربایجان حضور این افراد کمک زیادی به ما کرد. با این‌حال معتقدم همه ما باید به هیات مدیره خانه سینما کمک کنیم زیرا این هیات امروز نماد خانه سینماست و کسانی که امروز در هیات مدیره خانه سینما نشسته‌اند؛ بازوهای اجرایی تمامی صنوف سینمایی هستند و این افراد هستند که در ساخت فیلم به کمک تهیه‌کنندگان و کارگردان‌ها می‌آیند و هرقدر بیشتر در آسایش باشند؛ می‌توانند بهترین کار‌ها را انجام دهند. البته هیات مدیره نیز باید با هوشمندی علاوه برانتخاب یک مدیرعامل خوب؛ از دیگران نیز به عنوان مشاور استفاده کند.
شاید یکی از دلایل رای نیاوردن نماینده کارگردان‌ها و تهیه‌کنندگان این است که این دو قشر در چانه‌زنی‌ها به مسائلی فرا‌تر از مسائل معیشتی توجه می‌کردند و بیشتر دنبال بحث‌هایی مانند نحوه سرمایه‌گذاری، فیلمسازی، سیاستگذاری، سوژه‌ها، سانسور، شورای پروانه ساخت و نمایش بوده‌اند و صنوف احساس کردند که این موارد بیشتر مسئله خود تهیه‌کنندگان و کارگردان‌هاست و به سایر صنوف ارتباطی ندارد همانطور که در زمان نمایش یک فیلم نیز نام کارگردان و تهیه‌کننده بیشتر مطرح می‌شود.
آیا نتایج انتخابات اخیر باعث نمی‌شود تهیه‌کنندگان و کارگردانان تشکلی جدا از خانه بوجود بیاورند؟
کارگردان‌ها و تهیه‌کنندگان می‌توانند تشکلی مستقل از دیگران را داشته باشند که بتوانند مسائل دیگر را پیگیری کنند. امروز مجموع صنوف در خانه سینما تبدیل به واحدهای مختلف مسکونی در یک آپارتمان شده که هر فردی منزل خود را جداگانه درست می‌کند اما در بسیاری از مطالبات مشترک هستند. تشکل‌های موازی که حوزه فعالیت‌شان در یکدیگر دخالت نداشته باشند؛ می‌توانند همدیگر را تقویت کنند به‌جای آنکه همدیگر را تضعیف کنند. تشکل‌های موازی در سینما مانند نیروی هوایی، زمینی و دریایی‌اند که نحوه ماموریت‌شان و نوع جنگیدنشان متفاوت است؛ اما یک ستاد کل و ستاد مشترک وجود دارد و این ستاد کل است که باید هماهنگی انجام دهد.
عملکرد گذشته هیات مدیره را چگونه می‌بینید؟
رفتار و عملکرد خوبی داشتند و شاید اگر محافظه کارانه‌تر رفتار می‌کردند امروز ما خانه سینمایی نداشتیم زیرا پایمردی هیات مدیره و حمایت اصناف از آنها باعث شد خانه سینما بماند. درواقع فشاری که از طرف ارشاد در دولت دهم به خانه سینمای می‌آمد برای اینکه خانه سینما و سینما تعطیل شود؛ خیلی سنگین و جدی و خطرناک بود و به راحتی می‌توانست اساس خانه سینما را از بین ببرد و آن را تبدیل به یک موسسه فرهنگی کند که اشکالات زیادی دارد. مثلا در موسسات فرهنگی یک هیات موسس وجود دارد که تا آخر هیات موسس هستند و آنها مدیرعامل را تعیین می‌کنند یا در هیات موسس ورثه جایگزین می‌شود لذا یکی از وظایف هیات مدیره فعلی این است که بدنبال رفع اشکالات و ایرادات قانونی برای خانه سینما باشد و بدنبال آن باشد که حتی قوانین لازم نوشته شود و بهترین محمل شورای انقلاب فرهنگی است. امروز اول اساسنامه باید اصلاح شود و بعد سعی کنند قوانینی نوشته شود که برای تقویت تشکیلات خانه سینما خیلی خوب باشد زیرا در دوره گذشته از لحاظ حقوقی خانه سینما روی آب بود و هیچ نقطه قانونی که بتوانیم روی آن تکیه کنیم؛ نداشتم به همین دلیل ّشمقدری و یارانش می‌توانستند این فشار را به ما بیاورند و دائم می‌گفتند که غیرقانونی است.