مستند سازی یعنی خلق، عشق و رهایی

به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی گروه سینمایی هنر و تجربه در ابتدای این نشست، سودابه بیضایی کارگردان فیلم در رابطه با جذابیت سوژه و دلیل انتخاب آن گفت: من دوستی داشتم که مرا به خانه استاد طاهر یارویسی که از مقام نوازان تنبور مطرح آن منطقه هستند دعوت کرد و ما برای دیدن ایشان و اینکه شاید بشود از زندگیشان یک بیوگرافی بسازیم به آنجا رفتیم. اما وقتی آنجا رفتم به این نتیجه رسیدم که ساخت یک بیوگرافی بدین شکل که بخواهم دوربینی بکارم و با ایشان سوال و جواب کنم از نظر روند ساختاری برایم جالب و جذاب نخواهد بود. در این سفر متوجه شدم که دختر خانمی به نام پگاه از تهران می‌آیند و نزد استاد تنبور آموزش می‌بینند و در انجام امور و کارها به استاد و همسر استاد کمک می‌کنند و اینجا بود که مسئله برای من جالب شد بنابراین به تهران بازگشتم پگاه را دیدم و در واقع این فیلم به ارتباط پگاه و استاد طاهر یارویسی مربوط است و در کنارش به بیوگرافی استاد نیز پرداخته می‌شود.

سودابه بیضایی در مورد چرایی نزدیک نشدن به سوژه گفت: من اگر بخواهم واقعیت را دستکاری کنم دیگر آن، واقعیت و حقیقت کاراکتر و سوژه نیست که جلوی دوربین می‌آید بلکه چیزی است که من می‌خواهم از آن‌ها ببینم و می‌خواستم فیلم به حقیقتی که هست نزدیک‌تر باشد و در این مسیر اصلاً خود سانسوری نکردم.

سودابه بیضایی با اشاره به اینکه ساخت این مستند دو سال طول کشیده است افزود:

لذت ساخت این مستند برای من در مسیری است که طی کردم و پروسه و مسیر ساخت برای من بسیار جالب‌تر از محصول است. من دوست داشتم که به وجه هنری کار استاد بپردازیم.

سودابه بیضایی در مورد تفاوت جایگاه بازیگری و مستندسازی برای خودش گفت: در مستندسازی بیشتر به من خوش می‌گذرد چون وقتی بازیگر هستیم باید یک زندگی روتین و خیلی برنامه‌ریزی شده داشته باشیم اما من دوست دارم دوربینم را بردارم، به سفر بروم و فیلم بسازم و این احساس رهایی که در مستندسازی دارم برایم بسیار جذاب است و اینکه می‌توانم از دریچه جهان خودم یک موضوع را نشان دهم. در واقع بازیگر جزئی از خلق یک اثر است اما وقتی پشت دوربین هستید تمام جهان ذهنتان را می‌توانید به تصویر بکشید

وی با اشاره به اینکه مخاطبان خارجی استقبال خوبی از نمایش این فیلم در جشنوراه‌های مختلف کردند و واکنش‌ها مثبت بوده افزود: اگر بخواهم با تجربه امروزم این فیلم را بسازم قاعدتاً فیلم دیگری خواهد شد چون در آن زمان با تجربه آن موقع که ۷ سال از آن می‌گذرد فیلم را ساختم و طبیعتاً آدمی و دریچه نگاهش تغییر می‌کند. من حسرتی از بابت اینکه کاش کار دیگری کرده بودم ندارم چون احساس می‌کنم آن کاری که باید را انجام داده‌ام و آنقدری که باید تلاش کرده‌ام و چیزی پشت سرم باقی نگذاشته‌ام که برایم ایکاش شود. زمانی که انسان تلاشش را انجام می‌دهد دیگر حسرتی برایش باقی نمی‌ماند.

محمدرضا لطفی منتقد و کارگردان جوان سینما نیز در این نشست با اشاره به اینکه فیلم مستند سه نقطه یا سه ضلع دارد که شامل فیلمساز، اتفاق و سوژه است گفت: بهترین شکل مستند سینمایی این است که این سه نقطه یا سه ضلع در یک راستا و در یک مسیر حرکت کنند و این اتفاقی است که به نظرم در «آواز باد» افتاده است اما در این شکل از مستندسازی، فیلسماز نمی‌تواند به سوژه خیلی نزدیک شود و این مسئله عامدانه است چرا که اگر شما ورود بیش از اندازه به سوژه پیدا کنید در واقع در اتفاق و سوژه دخالت کرده‌اید.

وی با اشاره به اینکه اولین و مهمترین گام در ساخت یک مستند تولید یک فیلم خوب است گفت: برای فیلم‌سازی که عاشق حرفه‌اش است و اثرش را بابودجه شخصی خودش می‌سازد نه پول دولت و ارگان خاصی، اساساً فکر کردن به اینکه قرار است چه کنیم یا اثر کجا قرار است نمایش داده شود بسیار بی‌معنی است به همین دلیل است که بر خلاف سینمای داستانی و حرفه‌ای امروز در فیلمهای مستند و کوتاه همچنان این وجه آرتیست بودن وجود دارد و دست فیلمساز برای خلاقیت نشان دادن و بروز آن وجه آرتیستی‌اش بازتر است.

لطفی با اشاره به اینکه فیلم نشان می‌دهد که حال انسان معاصر خوب نیست افزود: یکی از ویژگی‌های این فیلم همین است که برای مخاطب نیز همان سوال‌هایی که خانم بیضایی در ابتدا داشتند بوجود می‌آید و در انت‌ها به جواب نمی‌رسد و این نرسیدن به این علت است که خود شخصیت هم به جواب نرسیده و اساساً نمی‌داند که چرا حالش خوب است و این دقیقاً یکی از مشکل‌هایی است که انسان معاصر دارد او نمی‌داند که چرا حالش خوب و یا بد است و دچار سرگشتگی است. بنابراین من فکر می‌کنم که این قابلیت تعمیم دادن به جهان مدرنی که ما امروز در آن زندگی می‌کنیم نیز در این اثر وجود دارد

هنگامه صفایی‌پور مجری طرح فیلم نیز در مورد تجربه همکاری با سودابه بیضایی گفت: آواز باد تجربه خوبی بود. مستندسازی پر از چالش است و مستند ساز باید عاشق باشید چون توجیه مالی وحمایت مالی به آن معنا وجود ندارد و زمانی که می‌گذارید فقط عشق می‌خواهد که خانم بیضایی داشت.