درونمایه فیلم اصلی ترین معیار شناخت فیلم دینی است

به گزارش ایلنا، مهدی حمیدی پارسا، رئیس مؤسسه آموزش عالی هنر و اندیشه اسلامی در ادامه مجموعه نشست های پنجمین جشنواره بین المللی فیلم دینی اشراق به تبیین «مؤلفه های بنیادین در نگارش فیلمنامه دینی» پرداخت و در تعریف فیلم دینی گفت: به طور کلی می توان از سه زاویه به بررسی این موضوع پرداخت. این سه زاویه شامل بررسی از جهت فرم، موضوع یا درون مایه می باشد.

وی اظهار کرد: دینی دانستن فیلم از جهت فرم مردود است. زیرا اشارات خاصی در منابع دینی که بتوان از آن ها فرم مشخصی را برای تولید آثار سینمایی استخراج کرد، وجود ندارد. فیلمی که موضوع آن دینی است هم الزاماً به معنای فیلمی دینی نیست.

حمیدی پارسا درون مایه و مضمون فیلم را اصلی ترین معیار شناخت فیلم دینی برشمرد و گفت: درون مایه شامل دیدگاهی است که پس از مشاهده فیلم برای مخاطب ایجاد می شود. در واقع مضمون فیلم آن چیزی است که از فیلم گرفته می شود. این مضمون می تواند دینی باشد یا غیردینی. پس بهترین گزینه و معیار برای شناخت فیلم دینی، درون مایه فیلم است.  

وی بیان داشت: در زمینه شناخت فیلم دینی می بایست مفهوم دراماتورژی را هم بشناسیم. دراماتورژی واژه ای است با دو قرن سابقه که در ابتدا توسط یک فیلسوف ادبیات و نمایشنامه نویسی مطرح شد.

رئیس مؤسسه آموزش عالی هنر و اندیشه اسلامی با تأکید بر اینکه دراماتورژی به معنای توانایی برقرار کردن نظمی معنادار و فراگیر میان رویدادهاست، تصریح کرد: این تعریف از دراماتورژی در دانشنامه دراماتورژی آمده که انتشارات راتلیج آن را منتشر کرده است. یعنی در یک اثر دراماتیک یک سری اتفاقات برای شخصیت داستان پیش می آید که این وقایع با در کنار هم قرار گرفتنشان یک معنا و مفهوم را به مخاطب القا می کند.

وی گفت: در درام چینش وقایع پیرنگ را ایجاد می کند. ساختار در درام به معنای شیوه ارائه پیرنگ است و شیوه ارائه پیرنگ به معنای فرم فیلم می باشد.

حمیدی پارسا اظهار کرد: مضمون و درون مایه فیلم به ما می گوید که پیرنگ را به چه صورت ایجاد کنیم، وقایع را به چه شکل کنار هم بچینیم و کدام اتفاقات را پررنگ و کدامیک را کمرنگ نشان دهیم.

وی دراماتورژی دینی را شکلی از دراماتورژی خواند و افزود: این شکل از دراماتورژی محور و موضوع خودش را یک مضمون و درون مایه دینی قرار می دهد. این مضمون دامنه گسترده ای دارد و می تواند، تاریخ دین، شخصیت های دینی، آیین ها، اصول عقاید، معارف، جامعه دینی و رویکردهای مختلف به دین باشد. برای انتقال هر درون مایه ای نیاز داریم مصادیقی که محسوس کننده آن هستند را بیابیم و فیلم را با کمک گرفتن از آن ها تولید کنیم.

رئیس مؤسسه آموزش عالی هنر و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه چون فرم دینی وجود ندارد، می بایست از فرم های موجود برای ارائه یک مضمون دینی استفاده کرد، گفت: از آنجا که برخی می گویند که در فیلم معنایی وجود ندارد جز آنچه از فرم فهمیده می شود؛ پس بر این اساس فرم همه چیز فیلم است و البته این نظر دارای مناقشات متعددی می باشد.

وی دراماتورژی دین را دارای عرصه های متنوعی دانست و گفت: گاهی اوقات شخصیت های دینی، پرسش های دینی، جامعه دیندار، آموزه های دینی همچون توحید، عدالت، نبوت و فضایل اخلاقی می توانند عرصه های دراماتورژی دین باشند و گاهی اوقات گفت و گوی با دین در این جایگاه قرار گیرد.

حمیدی پارسا در پرداخت به تاریخ دین به عنوان یکی از عرصه های دراماتورژی دین تصریح کرد: فیلم هایی همچون محمد رسول الله(ص) و مصائب مسیح آنچه در مورد زندگی این دو پیامبر وجود داشته است به تصویر کشیده می شود، اما یک ویژگی خاص از این شخصیت های بزرگ دینی مورد توجه بیشتر واقع شده است. در فیلم محمد رسول الله(ص) رحمة للعالمین بودن و مهربانی های پیامبر اکرم(ص) از همان دوران کودکی مورد توجه و تبیین می باشد.

وی افزود: باید دانست که در روایت تاریخ دین لازم است متناسب با شرایط و مسائل روز به تولید فیلم پرداخته شود تا بتواند مسئله ای از جامعه امروز را حل کند. در این حالت یک اثر سینمایی توان اثرگذاری را خواهد داشت.

رئیس مؤسسه آموزش عالی هنر و اندیشه اسلامی ادامه داد: در دراماتورژی شخصیت های دینی در مورد هریک از آن ها یک مفهومی قابل توجه است. مثلاً در مورد حضرت علی(ع) عدالت ایشان بسیار مورد توجه بوده و ایشان مصداقی در تاریخ است که حامل چنین مفهومی می باشد.

وی مفاهیم برگرفته از شخصیت های دینی را قابل تعمیم به شخصیت های داستان های امروزی دانست و عنوان داشت: در سینمای هالیوود در برخی از فیلم ها ویژگی اخلاقی حضرت مسیح(ع) را در قالب رفتارهای افرادی امروز بازسازی کرده و به تصویر می کشند. یکی از این فیلم ها توسط مل گیبسون ساخته شد که در آن سربازی را روایت می کند که فردی مؤمن است و تحت تأثیر عیسای مقدس می گوید که حاضر نیستم هیچ انسانی را بکشم. او به عنوان یک امدادگر به جنگ می رود و ده ها نفر را نجات می دهد. این شخصیت یادآور مفاهیم انتزاع شده از حضرت مسیح(ع) را به تصویر می کشد.  

حمیدی پارسا یادآور شد: فیلم های دینی می بایست بتوانند به پرسش های دینی مردم پاسخ دهند. پرسش هایی در خصوص وجود خداوند و ویژگی های او، عدالت در جهان وجود و سایر پرسش های این چنینی را سینمای دینی باید بتواند جوابگو باشد.  

وی در پایان خاطرنشان کرد: پرداختن به جامعه دینمدار نیز یکی دیگر از عرصه های دراماتورژی دین است که در این عرصه به طور مثال می توان با به تصویر کشیدن گفت و گوهای بین دو عالم از دو مذهب مختلف جامعه دین دار و اندیشه های آنان را به مخاطبین خود معرفی کرد.

لازم به ذکر است اختتامیه پنجمین جشنواره بین المللی فیلم دینی اشراق در بیستم دی ماه سال جاری برگزار خواهد شد و علاقه مندان می توانند آثار خود را تا دهم آبان به دبیرخانه جشنواره به نشانی https://eshragh.ir/film ارسال کنند.