تفسیری نگران کننده از رویکرد انسانها به زیست بوم طبیعی وجود دارد

به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی فرهنگسرای اندیشه، محسن سلیمانی فاخر، نویسنده منتقد وسینما، با بیان این مطلب و با اشاره به اینکه فیلم «شیطان وجود ندارد» با سینمای مرسوم در جهان تفاوت شگرفی دارد، گفت: در ابتدای نشست، وی ادامه داد: اساسا طبیعت در دید انسانها بنا به نوع سبک زندگی دو نوع معنا و کارکرد می‌یاید، برای مردم شهرنشین زمینه‌ای تزیینی و تفریحی دارد، چنین انسانی دنبال استفاده گذارا و بی‌تعهد است، اما دسته دیگر که روستانشین و بکرنشین هستند دنبال زیستی ساده همراه با احترام به جایگاه طبیعت هستند. در فیلم می‌بینیم که نگرانی‌های مرم روستا کاملا منطقی و برخاسته از آگاهی است و در مقابل طبقه دارای قدرت و سرمایه، ضمن احمق فرض کردن روستا نشینان معتقدند که آن‌ها از آسایش و خوشبختی و پیشرفت گریزانند.

وی گفت: فیلم ضمن ارائه تفسیری نگران کننده درباره معایب و هزینه‌های پیشرفت و زیست مدرن، ورود بیگانگان به زیست بوم طبیعی را نوعی بی‌احترامی به طبیعت برمی شمارد و پایان درخشان فیلم هشدار می‌دهد که هر گاه تعادل زمین بهم بریزد خودش می‌تازد، فوران می‌کند و از خود دفاع می‌کند. ما در کشور خودمان هم، قهر طبیعت را در سیل‌هایی که نتیجه تجاوز به بستر رودها است، شاهدیم.

سلیمانی فاخر افزود: اشاره «ریوسوکی هاماگوچی» به اسکلت بچه گوزن، از سویی به قهرمان هشدار می‌دهد که در نگاهبانی طبیعت متزلزل نشود و با تاکید بر پرهای قرقاول از اتصال انسان به جهان هستی خبر می‌دهد، از راز عالم و حقیقت مطلقی حرف می‌زند که همان خیره شدن به ذات طبیعت است و تاکید بر حفاظت آن است، در جایی که «تاکومی» اندکی با مهاجمین خویشتنداری می‌کند، با قهر و مجازات طبیعت مواجه می‌شود.

وی با اشاره به اینکه فیلم ملاحظات اخلاقی ظریفی را عنوان می‌کند ابراز داشت: «شیطان وجود ندارد» بر اخلاق توسعه و پیشرفت، تمرکز موکدی دارد، اخلاقی که می‌خواهد انسان در مقابل زمین و آسمان شرمنده متجلی نکند. فیلم از تضادهایی چشم نواز و دیالکتیک همچون شهر و روستا، سکوت و صدا، قدرت و مردم، سرمایه وطبیعت، حیوان و انسان بهره می‌برد، صداهایی که در فیلم سکوت است و سکوت‌هایی که مملو از بیان و این پارادوکس‌ها در ذات انسانها هم متبلور است، قهرمانان معیوب، قربانیان همدست و شروران متزلزل!

این منتقد در پایان گفت: فیلم نگرش تعلیمی نسبت به طبیعت دارد و موقعیتی ظریف و آرام‌بخش از انسانیت را تصویر می‌کند، تصویری که به آیین «شینتوئیزم» ژاپنی تاکید دارد که مهمترین درونمایه آن، احترام به آسمان و زمین و آب است.

فیلم «شیطان وجود ندارد» یک ترم مطالعات توسعه و اخلاق مرتبط با آن است

مهدی سلطانی گرد فرامرزی، پژوهشگر مطالعات سینمایی در ادامه گفت: فیلم «شیطان وجود ندارد» درباره اخلاق توسعه و شاید به تعبیر بهتر، یک ترم مطالعات توسعه است و دیدن آن به همه افراد بالغ جامعه و به طور اخص سیاستمداران و مدیران جامعه توصیه می‌شود. فیلم درباره یک روستای ژاپنی در فاصله ۵۰-۶۰ کیلومتری توکیو است که یک شرکت خصوصی قرار است یک پروژه کمپ گردشگری در بالادست آن اجرا کند. اجرای این پروژه تبعات بسیار مهم برای طبیعت جنگلی منطقه و همچنین اجتماع محلی روستا دارد. این روستای ژاپنی در کنار جنگل و برخوردار از سطج بالای رفاه است؛ به طوری که خانه‌ها بسیار شیک مبلمان شده و روستاییان از بهترین ماشین‌ها استفاده می‌کنند. روستا اما آب لوله کشی ندارد و اهالی از آب چشمه موجود در پایین دست جنگل استفاده می‌کنند. پروژه کمپ گردشگری می‌تواند سلامت آب، جنگل و حیات وحش را به خطر بیندازد و از این رو شرکت سازنده درصدد جلب رضایت مردم روستا و مشارکت آن‌ها در این پروژه است. از این رو در یک سکانس طولانی فیلم شاهد جلسه‌ای هستیم که میان اهالی روستا با دو تن از کارمندان شرکت برای بررسی تبعات پروژه تشکیل شده است که سکانس محوری فیلم نیز هست. در سکانس شاهد روستاییانی هستیم که از سطح بالای دانش نسبت به محیط زیست و منطقه و حقوق اجتماعی برخوردار هستند که پهلو به پهلوی تحصیلات آکادمیک می‌زند.

وی تصریج کرد: اهالی روستا چنان مستدل و منطقی در باره پروژه موضع می‌گیرند که کارمند شرکت در گفتگو با رییس خود از تعبیر «آن‌ها ما را نابود کردند استفاده می‌کند». فیلم ریتم کندی دارد که‌اشاره به کندی طبیعت و تغییرات در آن است. فیلم با صحنه‌های زیبا از جنگل آغاز می‌شود و با نمایش روابط ناکومی با دخترش در جنگل و پرسش و پاسخهای آن‌ها درباره طبیعت جنگل و درختان ادامه می‌یابد. در این صحنه‌های اولیه در می‌یابیم که ناکومی و دخترش علاقه بی‌حد و حصری به جنگل و طبیعت دارند. این ریتم کند در تمام فیلم ادامه دارد و فقط در سکانس آخر ریتم تند می‌شود. جایی که ناکومی به شیوه جنگاوران سامورایی، با کارمند شرکت در دل طبیعت با کارمند شرکت درگیر می‌شود و تلاش می‌کند او را بکشد. به خاطر آسیبی که به خاطر آن‌ها از سوی گوزن زخمی جنگل به دخترش خورده است.

این محقق سینما افزود: فیلم روایتگر مناسبات مدرنیته و مدرنیزاسیون با سنتهای جامعه ژاپنی نیز هست. مدرنیته ژاپنی از دل جامعه ژاپنی و همنوایی و همراهی سنتهای جامعه ژاپن برآمده است. سنت و فرهنگ سنتی ژاپنی مخالف توسعه نیست، بلکه تقویت کننده و اصلاح کننده آن است. مردم روستا مخالف احداث کمپ و توسعه اقتصادی منطقه خود نیستند، اما دغدغه آن‌ها حفظ محیط زیست، سلامت آب روستا و امنیت حیات وحش است. دغدغه‌هایی که شرکت برای آنه پاسخ قانع کننده ندارد و از این رو درصدد تطمیع اهالی روستا از جمله ناکومی و پیشنهاد استخدام او برمی آید. فیلم، تبهکاری رییس شرکت ژاپنی را به خاطر سود نشان می‌دهد که برایش حفظ طبیعت هیچ اهمیتی ندارد. اما فرهنگ کار خود را می‌کند و حتی دو کارمند شرکت که مامور مذاکره با روستا هستند براساس همین طبیعت دوستی درصدد استعفا از شرکت برمی آیند.

سلطانی افزود: فیلم به خوبی شیوه اجرایی شدن پروژه‌های توسعه در ژاپن را نشان را نشان می‌دهد که در خلال مذاکره با ذینفعان اجتماع محلی صورت‌بندی می‌شوند و همین راز پایداری توسعه در کشور ژاپن است.

این نشست ۱۵مرداد ماه ساعت ۱۷ در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد و هر دو هفته یکبار در خدمت مشتاقان سینمای ناب است.