درگیر کلیشه‌های سینمای جنگ نشدیم

به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی فرهنگسرای ارسباران، ششصد و سیزدهمین نشست باشگاه فیلم تهران با نمایش و نقد فیلم سینمایی «آسمان غرب» ساخته محمد عسگری یکشنبه ۹ اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ با حضور محمد عسگری نویسنده و کارگردان، میثم مولائی تدوین و کورش جاهد کارشناس مجری در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.

در آغاز نشست کورش جاهد درباره فیلم «آسمان غرب» اظهار کرد: فیلمبرداری و تدوین این فیلم جای بحث زیادی دارد، چرا که زحمت زیادی برای تولید چنین فیلم‌هایی کشیده می‌شود. تدوین فیلم به ویژه در سکانس‌های پایانی شگفت‌انگیز بود. ساخت فیلم‌هایی مانند «آسمان غرب» دغدغه و انگیزه بالایی می‌خواهد و دغدغه‌مند بودن سازندگان این فیلم کاملا در آن نمود دارد. اشاره به کودکی شهید شیرودی و نگاه این کودک به سنجاقک‌ها که شباهت‌هایی هم به هلی‌کوپتر و هواپیما دارند، از جمله سکانس‌های جذاب فیلم بود.

محمد عسگری نویسنده و کارگردان فیلم «آسمان غرب» با ابراز خرسندی از برپایی نشست نمایش و نقد این فیلم گفت: ابتدا قرار نبود من این فیلم را بسازم و برای پروژه دیگری با تهیه‌کننده صحبت کرده بودم که دو سال به طول می‌انجامید. اما گفتند یک فیلمنامه داریم که یک سال و نیم است معلق مانده و می‌توان امکان ساخت آن را فراهم کرد. در نهایت پژوهش‌های کتابخانه‌ای و میدانی را آغاز کردیم و فیلمنامه نوشته‌شده را با زاویه نگاه خودم از ابتدا نوشتم.

وی اضافه کرد: مهم‌ترین چالشی که مرا به ساخت این فیلم ترغیب کرد، کارگردانی در آسمان بود. کار روی زمین کمی مشخص‌تر و ملموس‌تر است، اما دکوپاژ در آسمان اصلا قابل پیش‌بینی نیست و کاملا جهان تازه‌ای است.

عسگری درباره نوع روایت «آسمان غرب» عنوان کرد: خیلی از فیلم‌ها شرح حال یک قهرمان واقعی را از کودکی تا انت‌ها روایت می‌کنند و این به نظرم غلط است، چرا که فرصت کافی برای تماشای مقاطع مختلف زندگی شخصیت وجود ندارد و به سرعت باید به مقاطع بعدی برویم. ما اصلا قرار نبود پرتره شهید شیرودی را بسازیم، از ابتدا می‌خواستیم یک روایت از چند روز نخست جنگ را به تصویر بکشیم که از قضا علی‌اکبر شیرودی قهرمان اصلی آن است. تم مضمونی اصلی ما غیرت بود که این غیرت به حوزه‌های گوناگونی مانند غیرت به وطن، مردم، خاک، دین، ناموس و… تسری پیدا می‌کند.

وی با اشاره به دوری از کلیشه‌های سینمای دفاع مقدس گفت: اینکه یک فیلم بیگ‌پروداکشن را تا این حد دیوانه‌وار و متفاوت بسازیم، تصمیم سخت و چالش‌برانگیزی بود و در نتیجه چنین رویکردی، فیلم موافقان و مخالفان صد درصدی دارد. اما به هر حال نمی‌خواستیم درگیر کلیشه‌هایی شویم که در این سال‌ها به وفور دیده‌ایم و به ویژه در تله‌فیلم‌ها و برخی آثار سینمایی مشاهده می‌شود. یک تصویر غیرواقعی از فرماندهان جنگ ارائه داده‌اند که کار سختی برای شکستن این کلیشه‌ها داشتیم. حتی با نهادهای سفارش‌دهنده هم بحث و گفت‌وگوهایی در گرفت. مثلا می‌گفتند شخصیت همسر شیرودی نباید به او اعتراض کند.

در ادامه یکی از مخاطبان پرسشی درباره تغییرات فیلم نسبت به نسخه جشنواره مطرح کرد که عسگری در پاسخ توضیح داد: جشنواره فجر کمی تخصصی‌تر است و مخاطب خاص خودش را دارد. برای اکران تصمیم گرفتیم کمی به سمت سلیقه عامه مخاطبان سینما حرکت کنیم و نسخه کوتاه‌تری تهیه کردیم. دلیل دیگر این موضوع، عجله‌ای که بود در رساندن فیلم به جشنواره داشتیم. اولین نسخه‌ای که به اکران خانه جشنواره تحویل دادیم، نیم ساعت با تاخیر رسید. یعنی زمان کافی برای تدوین سر فرصت نداشتیم. سومین دلیل، ۱۵ مورد ممیزی بود که به فیلم تحمیل شد.

عسگری در پاسخ به پرسش یکی از مخاطبان درباره نمایش ندادن شهادت علی‌اکبر شیرودی گفت: من می‌خواستم قصه پیروزی را روایت کنم و کلیشه‌ای عمل نکنم که قهرمان حتما در پایان فیلم شهید شود. نمی‌گویم شهادت پیروزی نیست، ولی قصدم این بود که قهرمان فیلم تا پایان زنده بماند و شجاعتش در همه لحظات فیلم در دیگران تکثیر شود.

در ادامه میثم مولائی تدوینگر فیلم «آسمان غرب» درباره نوع تدوین این فیلم گفت: هر فیلمی مدل تدوین خودش را می‌طلبد و اینطور نیست که یک شیوه ثابت داشته باشیم. شکل تدوین «آسمان غرب» قائم به فرد نبوده و در جلسات طراحی با آقای عسگری کارگردان و آقای برازنده مدیر فیلمبرداری، به این نتیجه رسیدیم که کارهایی را که قبلا کرده‌ایم در این فیلم انجام ندهیم و با صحنه‌های جنگی مواجهه تازه‌ای داشته باشیم.

وی افزود: من پیش از این فیلم‌های جنگی مانند «تنگه ابوقریب» و «غریب» را تدوین کرده بودم، ولی تصمیم گرفتم با نگاه تازه، متفاوت و دیوانه‌وار با این فیلم مواجه شوم. دکوپاژ کارگردان و نوع فیلمبرداری هم از اساس با همین تصمیم سه نفره طراحی و اجرا شد. درباره تدوین «آسمان غرب» بازخوردهای متفاوت و صفر و صدی گرفتیم، برخی اصلا ارتباط برقرار نکردند و برخی هم آن را پسندیدند.

مولائی نیز به دلایل تغییر فیلم نسبت به نسخه جشنواره اشاره کرد و گفت: زمانی که تدوین فیلم تمام می‌شود، حداقل باید هفت هشت روز بگذرد و بعد فیلم را کامل ببینیم تا نکات و ایرادها مشخص شود. معمولا در جشنواره فجر چنین فرصتی برای عوامل وجود ندارد.

وی ادامه داد: نکته دیگر این است که متاسفانه فضای نقد فیلم در دو سه سال اخیر کیفیت پایین‌تری نسبت به گذشته پیدا کرده و کاملا مضمون‌گرا شده است. ارتباط بسیاری از منتقدان با سینمای امروز جهان قطع است و انگار اصلا فیلم‌ها و سریال‌های روز را نمی‌بینند. بخشی از تغییراتی که در فیلم اعمال کردیم، حاصل سلیقه کسانی بود که نظراتشان روی تصمیم‌گیران دولتی و سرمایه‌گذاران تاثیر دارد و ما مجبور به حذف برخی سکانس‌ها شدیم.

مولائی در پایان گفت: فکر می‌کنم باید کمی تحملمان را در مورد فرم‌های جدید بالا ببریم. برای ما هم کار سختی نبود که یک فیلم جنگی با تمام کلیشه‌های دهه ۶۰ بسازیم.