چاپِ دومِ دفترِ دومِ «استنباط حکم اخلاقی از متون دینی و ادله لفظی»

به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دفتر دوم کتاب «استنباط حکم اخلاقی از متون دینی و ادله لفظی (بررسی چند چالش مهم در اصول لفظی فقه الاخلاق)» اثر محمد عالم‌زاده نوری است که در پژوهشکده اخلاق و معنویت پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۳۸۲ صفحه به چاپ دوم رسید.

اهتمام اصلی این اثر فهم روشمند گزاره‌های اخلاقی در متون دینی است. البته این بحث به سطح گزاره‌های خاص و موارد جزئی کشیده نمی‌شود و فهم یک آیه یا حدیث مشخص مد نظر نیست، بلکه امور عامی که در تفسیر گزاره‌های اخلاقی مصادیق پرشمار و کاربرد فراوان دارند، بحث و بررسی شده‌اند؛ بنابراین این نوشتار اصالتاً یک اثر اصولی است که درصدد بیان برخی از «مباحث الفاظ فقه اخلاق» است.

این کتاب، به روش اصولیان در تدوین مباحث الفاظ و به صورت استقرایی، مسائل شایع و پرکاربردی را که در فهم مفاد آیات و مدلول روایات اخلاقی موثر است، کشف و بررسی کرده است تا از این رهگذر امکان استنباط روشمند آموزه‌های اخلاقی از منابع دین بیشتر فراهم آید.

این کتاب در ۷ فصل (فصل هفتم تا سیزدهم) تألیف شده است؛ فصل هفتم با عنوان «تنوع اسلوب بیان ارزش‌های اخلاقی» شامل بیان صریح در قالب اصلی، بیان شبه صریح، امر یا نهی و بیان وجوب یا حرمت بوده، اظهار شگفتی از یک عمل یا صفت، بیان خوشنودی یا ناخشنودی خدا و اولیای او و بیان افعال و صفات کمالی پروردگار را شرح داده و بیان سیره و عمل پیشوایان معصوم (ع) و الگوها، بیان آثار مطلوب یا تبعات نامطلوب و بیان مقتضیات ایمان، تقوا و بندگی و مقابلات آن‌ها را بررسی می‌کند.

فصل هشتم با عنوان «ابهام در سور قضایای عام یا مطلق اخلاقی» جزئی شمردن قضیه، انصراف به فرد اکمل و حمل بر اقتضا، نه علیت تامه را تبیین کرده و تخصیص یا تقیید در مقام جمع و حمل بر مراتب تشکیکی معنا را به رشته تحریر درآورده است.

«مفاد تعلیل در گزاره اخلاقی معلّل» عنوان نهمین فصل از کتاب حاضر است که در آن الفاظ تعلیل، انواع تعلیل (تعلیل در غیر گزاره اخلاقی، تعلیل در گزاره اخلاقی و شبه تعلیل در گزاره اخلاقی) و چرایی بیان تحلیل در قرآن و حدیث بررسی شده است.

فصل دهم با عنوان «نقل معنا و اختلاف نقل» به بیان عوامل نقل معنا، نقل معنا در قرآن و ادله نقلیه جواز نقل معنا پرداخته و ادله مخالف، دامنه نقل معنا و آثار نقل معنا در فهم حدیث و استنباط حکم اخلاقی (پدید آمدن آسیب‌های متعدد، گردآوری روایت مشابه و هم خانواده، توجه نکردن به احادیث مکرر و ممکن نبودن استناد به جزئیات معنا) را مورد تاکید قرار داده است.

نویسنده در فصل یازدهم به عنوان «مفاد اسلوب حصر (قصر)» به بررسی تعریف و اقسام حصر، ادوات و شیوه‌های حصر و راه حل‌ها (تهی ساختن از معنای حصر، دلالت بر کمال، کشف مصادیق مخفی و تصحیف یا نقل مضمون) می‌پردازد.

فصل دوازدهم با عنوان «مبالغه و گزافه آرایی در گزاره‌های اخلاقی» به تبیین تعریف مبالغه، انواع مبالغه و چالش در استعمال مبالغه پرداخته، تفاوت مبالغه و دروغ، قرض و فایده مبالغه و مبالغه در قرآن و حدیث را تشریح کرده و شیوه‌های مبالغه (مبالغه صرفی، پی در پی آوردن صفات و ادعای نقش آفرینی ویژه و استثنایی) و موارد مبالغه (مبالغه در بیان کمیت، مبالغه در تعظیم و تجلیل و مبالغه در تحقیر نفس در برابر خدا) را به نگارش درآورده است.

«حجیت دلیل نقلی در اثبات گزاره اخلاقی» عنوان سیزدهمین و آخرین فصل از کتاب مذکور است که در آن اصل‌عدم اعتبار ظن، مبانی در باب حجیت روایات و قراین اطمینان بخش به خبر واحد یا قراین افزایش دهنده احتمال معرفتی خبر واحد به رشته تحریر درآمده است.

علاقمندان برای خرید اینترنتی این کتاب می‌توانند به نشانی اینترنتیhttp://shop.isca.ac.ir/ مراجعه کنند.