کتابِ «بیست مقاله قزوینی» در کتابخانه ملی بررسی شد

به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، دومین نشست از مجموعه نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن» با حضور نجفقلی حبیبی (عضو هیات امنای سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران)، سیدصادق سجادی (پژوهشگر تاریخ و متون) و بهرام پروین گنابادی (پژوهشگر زبان و ادب فارسی) با حضور جمعی از پژوهشگران و دانشجویان رشته‌های ادبیات و تاریخ برپا شد. 

غلامرضا امیرخانی (مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران و دبیر این نشستِ تخصصی) با بیان اهداف برگزاری سلسله نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن»، گفت: هدف از برگزاری نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن»، معرفی و بررسی کتاب‌هایی است که در یکصد سال اخیر توسط نویسندگان ایرانی تالیف و در ایران به چاپ رسیده است. 

وی با اشاره به قالب آثاری که در مجموع این نشست‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد، گفت: بر اساس برنامه ریزی انجام شده قرار است کتاب‌هایی با موضوعات مختلف به غیر از ادبیاتِ داستانی، رمان و نمایشنامه در این نشست‌ها بررسی شود و البته کتاب‌های مربوط به نقد ادبی نیز شامل مجموعه این نشست‌ها می‌شوند. 

مشاور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران اظهار داشت: نخستین نشست از سلسله نشست‌های «معرفی صد کتاب ماندگار قرن» در سی و یکمین دوره هفته کتاب برگزار شد که به معرفی دو کتاب «تاریخ پیامبر اسلام»، اثرمحمدابراهیم آیتی و «نثر طوبی؛ دایره‌المعارف لغات قرآن کریم» اثرعلامه ابوالحسن شعرانی اختصاص داشت. 

امیرخانی گفت: در این نشست کتابِ «بیست مقاله قزوینی» از مجموعه پژوهش‌های علامه محمد قزوینی از منظر تاریخی و ادبی توسط سید صادق سجادی پژوهشگر تاریخ و متون و بهرام پروین گنابادی پژوهشگر زبان و ادب فارسیبررسی خواهد شد. 

دقت قزوینی در تحقیق موضوعات و بیان نقل قول‌ها مثال زدنی است

سید صادق سجادی (پژوهشگر تاریخ و متون) در آغاز صحبت‌های خود علامه محمد قزوینی را فردی دقیق در پژوهش متون تاریخی معرفی کرد و گفت: کتابِ «بیست مقاله قزوینی» مشتمل بر مقاله‌های ادبی و تاریخی است که این مجموعه مقاله‌ها از جهت توجه و دقت بسیار بالای قزوینی در تحقیق موضوعات به خصوص بیان نقل قول‌ها مثال زدنی است. 

وی ادامه داد: آنچه در کتابِ «بیست مقاله قزوینی» که به همت ابراهیم‌پور داوود و عباس اقبال آشتیانی گردآوری شده، مربوط به تاریخ معاصر است. که علاوه بر نگاه علامه قزوینی مباحث ادبی، شیوه پرداخت، نگارش و روایت‌های تاریخی او نیز قابل توجه است. قزوینی در توجه به تاریخ روش جالبی در نظر گرفته و به شیوه داستان در داستان موضوعات را در مقاله‌های تاریخی با یکدیگر تطبیق داده است که این نوع شیوه در آن زمانه خود بدیع بوده و تازگی خود را نیز تا عصر امروز حفظ کرده است. 

مولف کتاب تاریخ برمکیان با اشاره به تاریخ بیهق در مجموعه مقاله‌های علامه قزوینی گفت: از مجموعه نوشته‌های این نویسنده فرهیخته آنچه بیش از هر عنوانی مورد توجه‌ام قرار گرفته است؛ توجه محمد قزوینی به تاریخ بیهق و متعلقات آن است همچنین انتقادهایی که قزوینی از ورود زبان فرنگی مانند زبان فرانوسوی و آلمانی به زبان اصیل فارسی وارد کرده است؛ مهم و آموختنی است. اصطلاحاتی که در ادبیات ژورنالیستی به خصوص در روزنامه نگاری و تلویزیون رایج شده و تا کنون نیز ادامه دارد. 

وی ادامه داد: شیوه جستجو و تحقیق علامه قزوینی منحصر به فرد بوده است. زیرا او در انجامِ تحقیقات، خود را محدود به چارچوب نظری و عملی در روش تحقیق نمی‌کرد و در حین بررسی و تحقیق منابع، به موضوعات فرعی برمی خوردکه از هریک از آن‌ها مقاله‌های مستقل تحقیقی می‌نوشت و منتشر می‌کرد. 

سجادی عنوان کرد: آنچه قزوینی به شکل مبسوط به آن پرداخته، تاریخ بیهق است. او در ابتدا به سرزمین بیهق یا سبزوار کنونی و دانشمندانی که از این سرزمینِ تاریخی برخواسته اند؛ اشاره کرده است و در ادامه مباحث دیگری را مورد تحقیق و مباحثه قرار داده است. قزوینی در بخشی از آن اشاره می‌کند که ابوالحسن بیهقی با خیام ملاقات کرده است و همانطور که اشاره کردم شرح این دیدار و وقایع تاریخی را به صورت داستان در داستان روایت کرده که شیوه‌ای بسیار جذاب و خواندنی است. 

وی در پایان صحبت‌های خود تاکید کرد: شیوه نوین علامه قزوینی در تحقیقات تاریخی برای محققان و به خصوص دانشجویان تاریخ بسیار آموزنده و کاربردی است. 

انتخاب کتابِ «بیست مقاله قزوینی» برای این نشست هوشمندانه بود

بهرام پروین گنابادی (پژوهشگر زبان و ادب فارسی) در ادامه این نشستِ تخصصی، کتابِ «بیست مقاله قزوینی» را از جهت ویژگی‌های ادبی مورد بررسی قرار داد. 

وی در آغاز صحبت‌های خود انتخاب این کتاب را برای دومین نشست از سلسله نشست‌های «صد کتاب ماندگار قرن»، انتخابی هوشمندانه ارزیابی کرد و گفت: متاسفانه عموم در مقوله کتابخوانی به کتاب‌های مجموعه مقالات توجه نمی‌کنیم در حالی که مقاله‌نویسی از مهمترین منابع در روزگاری است که در آن زندگی می‌کنیم و به نوعی تاریخ ساز است. و کتابِ «بیست مقاله قزوینی» که نزدیک به یکصد سال از نگارش این مقاله‌ها می‌گذرد؛ از این جهت حائز اهمیت است. 

وی ادامه داد: مقاله‌های علامه قزوینی جزو نخستین نوشته‌ها در حوزه مقاله‌نویسی در ایران است. در واقع مقاله‌نویسی نوعی از نوشته متعلق به دوران مدرن و یا همان تجدد است که به دلیل بدیع بودن در نگارش نوعی نوشته ادبی در دنیای تجدد به شمار می‌آید و همچنان در دنیای مدرن کاربرد دارد. 

این استاد زبان و ادب فارسیدانشگاه آزاد اسلامی با بیان این مطلب که تجدد به معنای سلسله تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بر مبنای انسان گرایی است؛ گفت: علامه قزوینی در دوره‌ای زندگی کرده که فردگرایی اهمیت داشته است و مقاله‌نویسی هم مقوله‌ای فرد محور است که از صافی ذهن یک فرد می‌گذرد و بیانگر دیدگاه نویسنده نسبت به موضوعات مختلف است. در واقع مقاله‌نویسی از مقوله گفت و شنود خارج و مبتنی بر چشم مداری می‌شود. 

وی اظهار داشت: مسئله دیگری که در شیوه مقاله‌نویسی بر نوع نگارش نویسنده تاثیر می‌گذارد ایجاز است. ایجاز جوهره نویسنده است زیرا بی‌کم و کاست و به دور از پرداخت به حواشی مستقیم سر اصل مطلب می‌رود و موجز سخن می‌گوید که این مهم یک امتیاز محسوب می‌شود و علامه قزوینی تمام این ویژگی‌های نوشتاری را داشت. 

علامه قزوینی نماد دقت و روشمندی در تحقیق است

بهرام پروین گنابادی با اشاره به این مطلب که علامه قزوینی نماد دقت و روشمندی در تحقیق است؛ گفت: یکی از شیوه‌های درست و اصیل در مقاله‌نویسی ذکر منبع با همه جزئیات به دور از برداشت نویسنده است که قزوینی در مقاله‌نویسی خود این ویژگی را دارا بود. زیرا او هرگز برداشت از متون را در مقاله‌های خود عنوان نمی‌کرد بلکه عین متن و نقل قول را می‌نوشت که این مهم حاکی از دقت بالای او است. بر همین اساس معتقد هستم اگر نویسنده و یا محققی می‌خواهد سیر تطور مقاله‌نویسی و نقد ادبی را در ایران بررسی کند باید به این مجموعه مقاله‌ها رجوع کند. 

وی ادامه داد: یکی از جلوه‌های تجدد طرح دیدگاه‌های تجددگرایانه در روزنامه‌های کاوه و ایرانشهر بوده است که علامه قزوینی در این دو نشریه قلم زده است. بیان دیدگاه او درباره جمالزاده و قصه «یکی بود یکی نبود» و نوشتن درباره شیوه نگارش این داستان‌نویس از جمله نوشته‌های او در این مجله‌ها است. البته او در عرصه سیاست از فهم بالایی برخوردار است و این فهم درنامه‌هایی که به تقی زاده می‌نوشت و نظراتی که ارائه می‌کرده نمایان است منت‌ها چون قزوینی انسانی بسیار تخصص گرا بوده هرگز به عرصه سیاست ورود نکرده است. 

بهرام پروین گنابادی پژوهشگر زبان و ادب فارسیدر پایان خاطرنشان کرد: علما و عرفای قدیم نوشتن زندگینامه را از جلوه‌های غرور و خودخواهی می‌دانستند و اغلب زندگینامه‌ها توسط شاگردان ایشان نوشته می‌شد. اما خودنوشت از مظاهر دنیای مدرن است و علامه قزوینی در کتابِ «بیست مقاله قزوینی»، زندگی نوشتِ خود را به رشته تحریر در آورده است که چنین شیوه نگارش در زمان حیات وی تامل برانگیز است و نشان می‌دهد که او تجدد را به خوبی درک کرده است. 

در پایان این نشست، جلسه پرسش و پاسخ و ارائه دیدگاه، بین حاضرین و اساتید حاضر برپا شد.