علوم انسانی در کشور ما بسیار غریب و مظلوم است/ فضای علوم انسانی در کشور باید زنده و با نشاط باشد

به گزارش خبرنگار ایلنا، حجت الاسلام رضا غلامی، رئیس شورای سیاست‌گذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی در ابتدای این نشست اظهار کرد: زمانی می‌توانیم به تحول بنیادین در علوم انسانی امیدوار بود که فضای علوم انسانی در کشور زنده و با نشاط باشد و رقابت برای نقد و نوآوری ملموس باشد. برای تحول بنیادین باید اشراف لازم از سوی استادان و محققان نسبت به نظریات جدید جهانی وجود داشته باشد و گفتگوهای آزاد علمی میان صاحبان نظرهای متفاوت چه در داخل و چه در سطح جهانی در حد بالایی برقرار باشد و ایده‌ها و نظریه‌های جدیدی را در عرصه علوم انسانی و به طور خاص اسلامی مطرح کنند.

رئیس شورای سیاست‌گذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی در ادامه تأکید کرد: واقعیتی که نمی‌توان آن را نادیده گرفت این است که سرمایه‌گذاری پژوهشی به ویژه در زمینه تحول در علوم انسانی بسیار اندک و اگر بگوییم صفر است اغراق نکردیم. من این سوال را از مسئولان می‌پرسم که سهم بودجه پژوهش در زمینه علوم انسانی از کل بودجه پژوهش کشور چقدر است؟ واقعیت این است که دانشگاه‌ها در حوزه مسائل پژوهشی و پیراپژوهشی بسیار تهی هستند. در عرصه علم فعالیت‌های پژوهشی ارزش و جایگاه خود را دارد ولی آنچه که بستر فعالیت‌های علمی را فراهم می‌کند فعالیت‌های پیراپژوهشی است. امروز گاهی صندوق حمایت از پژوهشگران یا حمایت معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور و بنیاد نخبگان از استعدادهای برتر و نخبگان علوم انسانی حمایت می‌شود، اما این حمایت‌ها به هیچ‌وجه کافی نیست. ما از همه انتظار نوآوری نداریم اما مطلوب این است که در جریان علوم انسانی بتوانیم نوآوری کنیم.

وی افزود: علوم انسانی در کشور ما بسیار غریب و مظلوم است و در طول این سال‌ها دولت‌های مختلف آمدند و رفتند و ممکن است شعار تحول هم داده باشند اما توقع جامعه اسلامی را هنوز برآورده نکرده‌اند. علوم انسانی در کشور ما دچار سیاست‌زدگی شده است و بعضی از جناح‌ها به دنبال استفاده ابزاری از دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی علوم انسانی به نفع خود هستند و به همین دلیل، نه تنها آزاداندیشی در دانشگاه‌ها کم شده است بلکه نگاه‌های امنیتی در دانشگاه‌ها رشد کرده است.

حجت‌الاسلام غلامی در ادامه گفت: تحول در علوم انسانی به تصمیماتی که برای ارتقاء علوم انسانی گرفته می‌شود، مرتبط است، خیلی از این تصمیمات، نه توسط متخصصان درجه یک این عرصه گرفته می‌شود و نه از پختگی کافی برخوردار است. این مطلب بارها و به درستی تکرار شده که مهندسین یا متخصصان علوم پایه با نهایت احترامی که برایشان قائل هستم، درک درست و عمیقی از علوم انسانی ندارند و معمولا رفتار تحقیرآمیز و مخربی با این علوم دارند.

وی افزود: روند اصلاح و تقویت آیین‌نامه ارتقا غلط است و باید آیین‌نامه ارتقا به صورت جدی متحول شود. این آیین نامه ناقدپرور و نوآورپرور نیست و علوم انسانی را به شدت سطحی و کم عمق کرده است. برخی از بزرگان مشهور فلسفه در دنیا، بعد از ۲۰ سال یا در مواردی بیشتر، مطالعه و تأمل عمیق، تازه توانستند یک نظریه تحول آفرین ارائه کنند. دانشمندان ما در علوم انسانی و اسلامی زمانی می‌توانند نوآوری کنند که با آن‌ها مانند کارمند ادارات رفتار نشود. با توجه به ارزیابی‌هایی که داریم و آن نقشه‌ای کهدوستان برای این مسیر در آینده در نظر داشتند در تلاش هستیم تا گام به گام به سمت نقطه مطلوب حرکت کنیم که البته مسیر علمی فراز و فرود دارد.

حجت الاسلام غلامی روند اصلاح و تقویت آیین نامه ارتقاء را نیز غلط دانست و گفت: بعضی مسئولان عمل‌گرای ما، نه فقط از علوم انسانی چیز چندانی نمی‌دانند، بلکه حاضر نیستند صورت مساله را عمیقاً درک کنند. ما اخیراً یک متن ۸۰ صفحه‌ای درباره نقد و ارزیابی آیین نامه ارتقاء برای مسئولین فرستادیم، اما آن مقام مسئولی که می‌خواست درباره آیین نامه یک کاری انجام دهد، به من گفت که من حتی یک جمله هم از این متن مفصل شما نتوانستم برای درج در آیین نامه پیدا کنم! من دوست داشتم به ایشان بگویم، ما نجار یا خیاط نیستیم. کار ما کار عمیق فکری است. اول آن ۸۰ صفحه را دقیق مطالعه کن و درباره محتوای آن تعمق کافی داشته باش تا تدریجاً متوجه بشوی اشکال کار کجاست، بعداً به طور طبیعی راه برای اصلاح آیین نامه باز خواهد شد.

وی اضافه کرد: بنده قبلا هم عرض کرده‌ام که ارتباط دستگاه‌های تصمیم ساز و تصمیم گیر با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی برای حل مسائل خودشان بسیار کم است یا مراجعات به آنان، بیشتر جنبه تشریفاتی و تزئینی دارد. این عدم مراجعه و نداشتن مساله جدی علمی به فقدان جریان پیدا کردن حکمرانی علمی در ایران برمی‌گردد. در طرف مقابل، دانشگاه‌ها هم انگیزه چندانی برای حل مبتکرانه مسائل کشور ندارند و این مشکل به فضای مرده و بی‌رمق علوم انسانی و کمبود انگیزه در دانشگاه بر می‌گردد.

رئیس شورای سیاست‌گذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی با اشاره به اینکه طی ۱۵ سال گذشته تلاش‌های زیادی برای تحول علوم انسانی انجام شده است، افزود: من حقیقتاً، عملکرد مجمع عالی علوم انسانی اسلامی با دست خالی چه در توسعه فکر علوم انسانی اسلامی و چه در گفتمان‌سازی در این ساحت را قابل دفاع می‌دانم، اما معتقدم مادامی که این رفتارها با تحول در علوم انسانی هست، حرکت تحولی جلو نخواهد رفت و در حد مقدمه چینی باقی خواهد ماند.

حجت الاسلام غلامی گفت: کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی به منزله یکی از توابع مجمع عالی علوم انسانی اسلامی و البته به عنوان یک کنگره غیر دولتی، تا الان بیش از ۷۰۰ مقاله علمی با داوری‌های سخت و دقیق در ۱۶ رشته اصلی علوم انسانی عرضه کرده است که کار کمی نیست. ما در کنار برپایی کنگره، متون علمی گوناگونی را منتشر کرده‌ایم که امروز از آن‌ها به عنوان متن آموزشی یا کمک آموزشی استفاده می‌شود و یک سال در حتی نمایشگاهی برگزار شد که کل کتاب‌ها را در این نمایشگاه عرضه کردیم.

وی ادامه داد: یکی از مزیت‌های فعالیت علمی کنگره علوم انسانی اسلامی، توجه جدی به نقد و تضارب آراء است، ما بر نقد و تضارب آراء سرمایه‌گذاری کردیم و آغوشمان را برای نقدهای عالمانه در حوزه نظریات علوم انسانی باز کردیم تا خودمان در این حوزه پیشگام باشیم.

رئیس شورای سیاست‌گذاری مجمع عالی علوم انسانی اسلامی درباره همکاری با محققان دنیای اسلام توسط کنگره علوم انسانی اسلامی گفت: ما موفق شدیم علاوه بر شناسایی محققان برجسته در زمینه علوم انسانی اسلامی در نقاط گوناگون دنیا، با برخی از آن‌ها رابطه علمی برقرار کنیم. پیش‌بینی من این است که کنگره هفتم از دوره ششم حرف‌های بهتری دارد.

در ادامه این نشست حجت الاسلام و المسلمین احمدحسین شریفی «رئیس دبیرخانه دائمی و دبیر علمی هفتمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی» گفت: سالیان است که در دنیای غرب و همچنین در ایران از مرگ علوم انسانی، روانشناسی، جامعه‌شناسی و اقتصاد سخن گفته می‌شود و مخصوصا در ایران عده‌ای به دلایل مختلفی از بی‌فایده بودن علوم انسانی میگویند. ما هم علوم انسانی رایج غربی که مبتنی بر انسان‌شناختی اُمانیسم و لیبرالیسم است را بی‌فایده می‌دانیم اما بشر نمیتواند بدون علوم انسانی جوامع را هدایت کند. علوم انسانی نرم‌افزار جامعه‌شناسی و تمدن است. اگر عده‌ای معتقدند علوم انسانی رایج مقفل است، مسخر، معطل و محتضر است، علوم انسانی مبتنی بر فکر لیبرالیستی و اُمانیستی است که چنین وضعیت را دارند.

وی در ادامه با ارائه آماری از عملکرد کنگره بین‌المللی علومی انسانی اسلامی گفت: کنگره توانسته در طول این ۱۴ سال شبکه‌ای از اندیشمندان، محققان و نویسندگان عرصه علوم انسانی شکل دهد. ما نزدیک ۳۳۰۰ اندیشمند و محقق را شناسایی کردیم و بیش از ۶۰ مرکز در دوره‌های مختلف در کشور با ما همکاری کردند و تولیدات علمی ما نزدیک به ۴۰۰۰ مقاله بوده که ۷۰۷ اثر پذیرفته و منتشر شده‌اند.

وی افزود: در کنگره هفتم ۵۱۰ عنوان مقاله دریافتی داشتیم که ۳۳۵ مقاله پذیرفته شده است. کنگره هفتم و مراسم ششمین جایزه جهانی علومی انسانی اسلامی ۲۲ آبان امسال در فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران افتتاح می‌شود و به مدت ۹ روز از ۲۳ آبان الی ۱ آذر در قم و تهران این کنگره برخواهد خواهد شد.

حجت الاسلام و المسلمین شریفی در پایان گفت: ۱۵ کمیسیون تخصصی سیاست‌گذاری عمومی و حکمرانی اسلامی، آینده‌پژوهی علوم انسانی، ارتباطات و جامعه‌شناسی اسلامی، علوم انسانی اسلامی در حوزه دفاعی - امنیتی، فلسفه و روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی، معماری و شهرسازی اسلامی، علوم سیاسی اسلامی، مدیریت تحول علوم انسانی، تمدن نوین اسلامی، قرآن و علوم انسانی، مدیریت اسلامی، فقه و حقوق اسلامی، تعلیم و تربیت اسلامی، روانشناسی اسلامی و اقتصاد اسلامی برای این دوره در نظر گرفته شده‌اند.