در نشست «کوروش هخامنشی از افسانه تا واقعیت» بررسی شد
کوروش در بستر زمان و مکان/کوروش هخامنشی در اسناد و نوشته‌های بابلی/کوروش پارسی از نگاه عبرانیان
نخستین پنل تخصصی نشست «کوروش هخامنشی از افسانه تا واقعیت» در پرتو اسناد و مدارک تاریخی و پژوهش‌های باستان‌شناسی به ریاست مصطفی ده‌پهلوان و مهرداد ملک‌زاده برگزار و در آن موضوعات «کوروش در بستر زمان و مکان»، «کوروش هخامنشی در اسناد و نوشته‌های بابلی» و «کوروش پارسی از نگاه عبرانیان» توسط متخصصان به بحث نهاده شد.
به گزارش ایلنا به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، ژاله آموزگار (پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی) در نشست «کوروش هخامنشی از افسانه تا واقعیت» به تشریح موضوع «کوروش هخامنشی از افسانه تا واقعیت» پرداخت و تصریح‌کرد: در تاریخ باورهای و اندیشه‌های جهان شخصیت‌ها و بزرگانی هستند که آنان را نمی‌توان زاده روز، ماه، سال و جایگاه خاصی دانست گرچه از دل تاریخ بیرون می‌آیند و زمینی هستند ولی کم کم به دلایلی فرا تاریخی می‌شوند و فرامکانی و مردم آرمان‌های سرخورده خود را در وجود آن‌ها به تجلی در می‌آورند بنظر من کوروش به تدریج در اذهان ایرانیان چنین جایگاهی یافته است.
او افزود: بجز اینکه کلا دوره هخامنشی در حافظه تاریخی و روایی ایرانیان همیشه جایگاه برجسته‌ای داشته است ولی کوروش در رأس محبوب‌ترین و نام آورترین شاهان این سلسله قرار دارد در حالیکه کشورداری داریوش، قانون‌مندی و روش‌مندی حکومت او که همیشه الگویی برای اداره کشورها بوده است نتوانسته چنین جایگاهی را برای او فراهم آورد.
آموزگار اظهارکرد: کوروش از هیبت یک زمامدار به درآمده اوج گرفته و به نمادی پدرانه تبدیل شده است، بن‌مایه دیگری که در زندگینامه کوروش جلب توجه می‌کند دور شدن از تشریفات درباری و بزرگ شدن در محیط مردمی است. او در تاریخ‌های غرب بصورت فرمانروای بزرگی معرفی می‌شود و مورخان همه او را ستوده‌اند و او را سخی، نیکوکار و سرور قانون‌گذار دانسته‌اند.
او افزود: این را هم فراموش نکنیم که دورانی که خونریزی و اصرار در تحمیل باورها شیوه فاتحان بوده، کوروش بنا به شهادت‌های تاریخی از خونریزی پرهیز کرده و با اسیران خوش‌رفتار بوده و باورهایش را به محکومان تحمیل نکرده است.
این پژوهشگر فرهنگ و زبان‌های باستانی اظهارکرد: در استوانه کوروش که به نوعی فتح‌نامه بابل است تاریخ و اسطوره به هم آمیخته است، گروهی آن را به نوعی منشور حقوق بشر خوانده‌اند، در حالیکه در آن مستقیما سخنی از حقوق بشر به‌میان نمی‌آید، شاید دلیل آن است که کهن‌ترین سند کتبی از دادگستری و مراعات حقوق دیگران است و نشانه تسامح و تساهل نسبت به دگر اندیشان در آن دیده می‌شود.
او گفت: همانطور که می‌دانیم در مطالب استوانه کوروش تاریخ با اسطوره در هم می‌آمیزد و مسائل فراسویی با دنیای ملموس هم‌نشینی می‌کند. فتح بابل رویدادی تاریخی است اما نقش مردوک پررنگ‌تر از تاریخ است چون اوست که مشروعیت سلطنت زمینی را با دنیای فراسویی ازتباط می‌دهد.
آموزگار افزود: در این لوح آمده است که مردوک می‌گوید که در بازگشت مردمان سومر و اکد را همچون اجساد بی‌روح یافت و به جستجوی شاهی دادگر پرداخت و کوروش را یافت و او را برای زمامداری برگزید و در کنار او گام برداشت تا همه فرمان بردارش شوند کوروش را یاری کرد که بدون خونریزی بر بابل مسلط شود و خدایان گریخته را بازگرداند و عدل را بگستراند.
او تصریح‌کرد: رفتار کوروش مردوک خدای بزرگ را شاد می‌کند و او فرمانروایی کورش و پسرش را مشروعیت می‌بخشد، این چنین می‌شود که کوروش تاریخی تبدیل به کوروشی می‌شود که با کیخسرو در شاهنامه فردوسی همسانی می‌یابد و همچنان که کیخسرو در داستانهای اساطیری شاهی آرمانی است، کوروش نیز در پهنه روایت‌های تاریخی به زمامداری آرمانی ورای زمان و مکان تبدیل می‌شود.
درادامه این نشست شاهرخ رزمجو (عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، باستان‌شناس و متخصص دورۀ هخامنشی) موضوع «کوروش هخامنشی در اسناد و نوشته‌های بابلی» را به بحث نهاد و گفت: کوروش تنها استوانه کوروش را ندارد، اسناد دیگری نیز وجود دارد که شاید کمتر شناخته شده‌اند و بهتر است آن‌ها را هم بشناسیم.
او گفت: کوروش پادشاه یک پادشاهی کوچک در فارس یا پارس باستان به مرکزیت انشان بود که با تصرف متصرفات ماد توانست قلمرو خود را تا آناتولی گسترش داده و با امپراطوری بابل نو که در آن زمان در دست نبونعید بود همسایه شود.
این متخصص دورۀ هخامنشی اظهارکرد: کوروش در ۵۳۹ پیش از میلاد بابل را فتح کرد و تاریخ را تغییر داد بنحوی که بسیاری از مورخان تاریخ را به قبل و بعد از کوروش تقسیم‌بند کرده‌اند زیرا تصرف بابل یک ابر شهر جهان باستان با مرکزیت بزرگ ثروت و قدرت تجاری گسترده و فرهنگ پیشرو بسیار با اهمیت بوده است.
او در ادامه با اشاره به کشف استوانه کوروش در کاوش‌های باستان‌شناسی توسط هرمزد رسام در تپه جمجمه کنار یکی از دیوارهای دفاعی بابل گفت: پیش از این کشف تنها دو منبع شامل منابع عهد عتیق و منابع کلاسیک یونانی و رومی برای شناخت کوروش وجود داشت و بعد از کشف استوانه محققان متوجه شدند با اسنادی مواجه‌اند که کوروش در آن‌ها بصورت مستقیم و با زبان خودش صحبت می‌کند، ۱۹سطر نخست این استوانه را کاهنان بابلی نوشته‌اند و از سطر بیستم به بعد خود کوروش سخن می‌گوید.
این استاد دانشگاه افزود: ساخت استوانه بعنوان کتیبه پی‌بنا در میان رودان مرسوم بوده بنحوی که استوانه حاوی اطلاعات بنا را بصورت توپر و توخالی ساخته و آن را در پی بنا جای می‌دادند و این استوانه آن اطلاعات را مانند یک کپسول زمان حفظ می‌کرده، که استوانه کوروش از نوع توپر آن است.
او در ادامه با اشاره به اینکه ۲ مدل متن در مورد کوروش وجود دارد گفت: نخست متن‌هایی که درباره کوروش سخن می‌گویند مانند استوانه کوروش، رویدادنامه نبونعید، روایت منظوم، پیشگویی دودمانی و آجر نوشته‌های اور و اوروک و دوم مجموعه وسیعی از گل نوشته‌های اقتصادی، حقوقی، قراردادها، متن‌های دینی، ستاره‌شناسی و رصدی و… که عنوان کوروش به عنوان شاه بابل شاه جهان در آن‌ها ذکر شده است.
رزمجو در پایان خاطرنشان‌کرد: ما در این حوزه تنها با یک متن روبرو نیستیم و با صدها شواهد نوشتاری تنها در منطقه میان رودان مواجهیم که اطلاعات بسیاری از فتح بابل و جهان آن روزگار و خود کوروش را در اختیار ما قرار می‌دهد.
در ادامه کامیار عبدی (عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی) به تشریح موضوع «کوروش پارسی از نگاه عبرانیان» پرداخت و گفت: با توجه به وقایع حال حاضر خاورمیانه باید میان عبرانیان، یهودیان، صهیونیست‌ها و کشور اسرائیل امروزی تمایز قائل شویم، در این بحث در مورد دوره‌هایی صحبت می‌کنیم که هنوز وارد مرحله ایدئولوژی صهیونیست نشدیم و بایک قومیت و مذهب سروکار داریم که به یک شخصیت تاریخی ایران می‌پردازد.
او افزود: عبرانیان از اقوام بین‌النهرین باستان بوده‌اند که اکثریت آن‌ها در یک نقطه‌ای از زمان به مذهب یهودیت گرویدند.
عبدی با اشاره به ایده فرهنگی و تاریخی یهودیان که معتقدند هر چند وقت یکبار خودشان را در دام یا تله‌ای گرفتار می‌کنند به امید ناجی که آن‌ها را از مهلکه رهایی بخشد افزود: نخستین منجی که آن‌ها را از بندگی در مصر نجات داد و خارج کرد حضرت موسی (ع)، دومین آن حضرت داوود (ع) که حکومتشان را برقرار کرد و در نهایت سومین ناجی کوروش بود.
عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: کوروش در فرهنگ عبرانیان و یهودیان بسیار مهم است به نحوی که در شهر اورشلیم یک خیابان به نام کوروش نامگذاری شده است.
او تصریح‌کرد: کوروش، در کنار او داریوش و خشایار شاه و… در فرهنگ عبرانیان و یهودیان جایگاه ویژه‌ای دارند و این به عهده پژوهشگران است که افرادی با گرایش ایرانی را در میان آن‌ها شناسایی کنند تا از داخل در برابر دولت اسرائیل که گرایش تندروی صهیونیست دارد مراقب مواضع ایران و ایران تاریخی باشند.
