در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد:
می‌خواهیم آناهیتای خفته را بیدار کنیم/ کاوش همچنان متوقف است
مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی معبد آناهیتای کنگاور از تلاش‌ها برای ایجاد تغییرات در این مجموعه خبر داد تا به واسطه آن بتوان گردشگران را جذب و به قولی آناهیتای خفته را از خواب بیدار کرد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در سال ۱۳۴۷ کاوش‌های باستان‌شناسی در معبد آناهیتا آغاز و تا سال ۱۳۵۶ ادامه یافت. پس از آن شاهد وقفه‌ای طولانی در کاوش‌ها بودیم و در سال‌های بعد نیز کاوش‌های جسته و گریخته‌ای انجام گرفت که باتوجه به وسعت ۵ هکتاری عرصه، پاسخگوی سوالات مطرح شده درباره این معبد نبود. اکنون حدود دو دهه است که کاوش‌های باستان‌شناسی در منطقه متوقف شده. معبد آناهیتا تنها تک بنای سنگی است و کاوش در آن اهمیت خاص خود را دارد و حتا می‌تواند بازتعریفی از این بنا ارائه دهد. با این وجود مرتضی گراوند (مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی معبد آناهیتای کنگاور) از عدم تحقق کاوش‌های باستان‌شناسی در این مجموعه خبر داد و گفت: به دلیل جابه‌جایی اعتبارات در سازمان برنامه و بودجه، بخش اعتبارات کاوش به بخش تجهیزات اخصاص یافت چراکه سطح اعتبارات پژوهش در استان بالا بود از این رو نتوانستیم امسال کاوش را انجام دهیم البته در تلاش هستیم تا با استفاده از اعتبارات ۱۴۰۲ بتوانیم کاوش‌ها را انجام دهیم. از این رو درحال حاضر اعتبارات را به سمت تجهیزات بردیم.
او تاکید کرد: اولویت اصلی ما در پایگاه، کاوش و مرمت معبد آناهیتاست و از این رو تمام تلاش بخش امور پایگاه‌ها و همچنین پژوهشگاه میراث و گردشگری، جذب اعتبارات برای انجام کاوش و البته مرمت این مجموعه است.
گراوند ادامه داد: توجه به بخش زیرساخت‌ها از جمله ضروریات پایگاه است از این رو با اعتباراتی که در اختیار داشتیم تمام دوربین‌های مدار بسته تجهیز شدند و دوربین‌های مدار بسته موزه نیز تکمیل شد. همچنین ساماندهی نخاله‌ها و خانه‌های موجود در ضلع شرقی را داشتیم که جمع آوری و ساماندهی شده است. همچنین انتقال گیت ورودی به ضلع جنوب غربی و ایجاد پارک موزه را در نظر داریم. تا شاید بتوانیم با این امور، آناهیتای خوابیده را بیدار کنیم.
او در توضیح ساماندهی محوطه پیرامون معبد آناهیتا و ساماندهی نخاله‌ها و خانه‌های تخریب شده، گفت: این خانه‌ها از اواخر دهه ۴۰ تاکنون به حال خود رها شده بودند. از این رو بیش از ۷ هزار متر مکعب از این محوطه پاکسازی شده و حدود ۵۰۰ متر مکعب دیگر باقی مانده تا ساماندهی این بخش تکمیل شود. با توجه به آنکه برخی نگرانی‌ها بابت استفاده از مواد و مصالح و ستون‌های معبد آناهیتا برای ساخت خانه‌های اطراف این مجموعه باستانی وجود دارد، طی ساماندهی این بخش از خانه‌های مخروبه، به مواردی بر نخوردیم که برایمان چالش برانگیز باشد. به نظر می‌رسد از همان زمان که حکومت‌های اسلامی بر سر کار می‌آیند و بخصوص در دوره صفویه، بخش شرقی تبدیل به مرکز اصلی شکل گیری شهر اصلی کنگاور می‌شود. درحال حاضر شواهدی از پراکنش و وجود ستون‌ها در این بستر مسکونی تخریب شده دیده نشده. به نظر می‌رسد در ضلع شمالی که امروزه با کمبود مصالح روبه رو هستیم، این احتمال وجود دارد که در جابه‌جایی شهر به سمت ضلع شمالی از این مصالح در ساخت خانه‌های آن بخش استفاده شده باشد.
مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی معبد آناهیتای کنگاور درخصوص وضعیت کلی این بنا گفت: بر اساس داده‌های گذشته و امروز، این بنا همچون گذشته است و خیلی دچار آسیب‌های جدی نشده اما اگر شرایط رها شدن این بنا در محیط بیرونی همچنان ادامه یابد قطعا به دلیل شرایط جوی بروز آسیب، غیر قابل انکار است. برف و باران، گرمایش و سرمایش و… طبیعا به سنگ‌ها آسیب می‌رساند و بناهایی که در محیط آزاد قرار دارند دچار هوازدگی می‌شوند و این امری طبیعی است. معبد آناهیتا نیز از این امر مستنثنی نیست. البته با استناد به تصاویری که در اخیار داریم به نظر می‌رسد این امر به کندی پیش می‌رود و آسیب جدی را شاهد نیستیم. سنگ‌های معبد آهکی رگه دار هستند و به راحتی دچار آسیب نمی‌شوند مگر آنکه با ضربه کنده شوند.
گراوند در خصوص وضعیت گردشگری و میزان بازدیدها از معبد آناهیتا نیز گفت: وضعیت گردشگری بد نیست و البته خوب هم نیست. خوب نیست چراکه مردم انتظار دارند، فکری به حال سنگ‌های رها شده بکنیم. جابه‌جایی سنگ‌ها را از ضلع جنوبی آغاز کرده‌ایم تا از سنگ‌های تلنبار شده روی هم، مزرعه سنگ درست کنیم و آن‌ها را چیدمان دهیم. استحکام بخشی این سنگ‌ها را در نظر داریم. حفاظت و مرمت آن‌ها نیز مد نظر است. البته هنوز به سنگ‌هایی که در امتداد دیوار هستند دست نزده‌ایم چراکه هنوز شرایطش را نداریم. البته با توجه به آنکه جرثقیل نداریم کمی کار با کندی پیش می‌رود. این درحالی است که وجود جرثقیل در مجموعه‌های اینچنینی از واجبات است چراکه عموما وزن سنگ‌ها و سرستون‌ها از ۴ تا ۲۵ تُن است و نیروی انسانی قادر به جابه جایی آن نیست.
او ادامه داد: به طور میانگین در طول سال بین ۲۵ تا ۳۰ هزار گردشگر داریم و خارجی‌ها نیز تا حدودی نسبت به این اثر شناخت دارند. چراکه پرونده ثبت موقف آن در سال ۲۰۰۷ به یونسکو ارسال شده. همچنین وجود گودین تپه در نزدیکی این معبد که در سطح جهانی شناخته شده است در گرایش گردشگران خارجی برای بازدید از این مجموعه بی‌تاثیر نیست.
تعیین حریم گودین تپه
به گفته گراوند در سال جاری تعیین حریم گودین تپه انجام خواهد شد تا خوانش آن انجام و کاوش‌ها صورت گیرد و به عنوان یک پایگاه همچون نوشیجان و تپه حسنلو معرفی شود چراکه این تپه‌ها هم دوره و هم افق هستند اما گودین تپه نادیده گرفته شده و سال‌هاست بعد از رفتن هیات کانادایی، به حال خودرها شده است.
او درخصوص حفاری‌های غیر مجاز در گودین تپه نیز گفت: متاسفانه همه جا شاهد حفاری‌های غیر مجاز هستیم و کرمانشاه نیز پهنه گسترده‌ای در غرب ایران است که با بیش از ۴ هزار اثر و پراکندگی آن‌ها که بیشتر آن‌ها نیز در زمین‌های کشاورزی و شخصی قرار دارند، دسترسی برای یگان حفاظت را دشوار می‌سازد. این مشکلی است که جامعه گرفتارش شده. از دیگر سو تولید بسیار زیاد دستگاه‌های گنج‌یاب و در دسترس بودن آن سبب شده تا عموم جامعه با تهیه این دستگاه‌ها به سمت گنج‌یابی بروند. البته که اتفاقی ناگوار است شاید بهترین راه افزایش نیروهای یگان حفاظت و در اختیار داشتن ابزار و وسایل لازم باشد. این موضوعی است که در کل کشور حاکم است و باید مورد بررسی قرار گیرد. ما در حد توانمان پایش‌های لازم را انجام می‌دهیم تامانع حفاری‌های غیر مجاز شویم. البته از حدود ۲۰۰ محوطه‌ای که در کنگاور وجود دارد برای حدود ۴۰ محوطه سند به نام میراث گرفتیم و حق مالکیت آنرا دریافت کرده‌ایم و اجازه تعرض مالکان را نمی‌دهیم. درخصوص سایر موارد نیز خانه‌های شخصی ساخته شده و نمی‌توانیم سند مالکیت آن‌ها را داشته باشیم و نمی‌توانیم هم ملک مردم را تخریب کنیم. در این میان دهیاری‌ها و شوراها به ما کمک می‌کنند و تقویت و آگاه‌سازی آن‌ها از حفظ میراث می‌تواند بازوی کمک کننده برای حفاظت بیشتر از آثار باشد.
