دبیر جشنواره موسیقی نواحی ایران:
انتخاب محل برگزاری جشنواره با طرح «ساتراپی»/ جشنواره تنها مسیر تغذیه فرهنگ‌هاست
دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، طی گفتگویی درباره جزئیات این رویداد که قرار است در پنج منطقه و دو بخش برگزار شود، توضیحاتی داد.
به گزارش ایلنا، محمدعلی مراتی (دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران)، درباره جزئیات این رویداد موسیقایی که برای نخستین بار در پنج منطقه و دو بخش برگزار می‌شود، توضیحاتی ارائه کرد.
محمدعلی مرتی اعلام کرد: امسال مقرر شد که جشنواره‌ی شانزدهم موسیقی نواحی با هدف تعالی و بهینه‌تر شدن و همچنین استفاده از ظرفیت سایر استان‌ها و فراگیری آن در پنج منطقه برگزار شود.
برگزاری جشنواره در پنج منطقه اجتماعی
او افزود: روند انتخاب استان‌ها برای برگزاری جشنواره‌ی موسیقی نواحی تقریبا یک سال به طول انجامیده است. ما سعی کرده‌ایم که انتخاب محل برگزاری جشنواره با طرح «ساتراپی» وزارت کشور که ایران را به پنج منطقه‌ی اجتماعی تقسیم کرده است، هماهنگ باشیم.
او در ادامه توضیحاتش گفت: جزئیات این پنجم نطقه فرهنگی در رسانه‌ها اعلام شده اما اگر بخواهم بیشتر توضیح دهم، این جشنواره با حضور استان‌های تهران، قزوین، مازندران، خراسان شمالی، سمنان، گلستان، البرز، و قم با برگزاری در استان گلستان بعنوان منطقه اول، استان‌های اصفهان، فارس، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان با برگزاری در استان چهارمحال و بختیاری بعنوان منطقه دوم، استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان و گیلان با برگزاری در استان آذربایجان شرقی بعنوان منطقه سوم، استان‌های کرمانشاه، ایلام، لرستان، همدان، مرکزی و کردستان با برگزاری در استان کرمانشاه بعنوان منطقه چهارم، استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان، یزد، سیستان و بلوچستان و هرمزگان با برگزاری در استان کرمان بعنوان منطقه پنجم صورت خواهد پذیرفت.
جشنواره دیگر در یک استان برگزار نمیشود
او ادامه داد: در این طرح که در یک گسترۀ ملی به همت دفترموسیقی معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، توسط انجمن موسیقی ایران و با همکاری ادارات کل فرهنگ و ارشاد استان‌های سراسر کشور به صورت غیررقابتی برگزار خواهد شد، دیگر قرار نیست جشنواره صرفا در یک استان برگزار شود و برگزاری آن با توجه به هزینه‌هایی که اداره کل‌ها برای تقویت موسیقی منطقه‌شان تخصیص می‌دهند، به صورت گردشی صورت می‌گیرد و یک منطقه به عنوان نماینده انتخاب و از کمک استان‌های دیگر هم استفاده می‌شود. در این طرح همان طور که در بالا گفته شد، مسئول برگزاری منطقه‌ی یک استان گلستان، منطقه‌ی دو استان چهارمحال و بختیاری، منطقه‌ی سه استان آذربایجان شرقی، منطقه‌ی چهار استان کرمانشاه و منطقه‌ی پنجم استان کرمان است.
ادامه روند فرهنگی موسیقایی «ایران فرهنگی»
دبیر شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، درباره محور اصلی و تمرکز موضوعی جشنواره شانزدهم نیز توضیح داد: بنده از دوره چهاردهم که به عنوان دبیر حضور داشته ام، سعی کرده‌ام تا یک محتوای فرهنگی-موسیقایی را هر ساله به تصویب شورای محترم سیاست‌گذاری جشنواره برسانم و با همراهی و پشتیبانی آقای اله‌یاری (رئیس جشنواره) که همیشه حامی من بوده‌اند (و البته این طرح منطقه‌ای بدون کمک و راهنمایی ایشان انجام نمی‌شد ) ما امسال طرح «ایران فرهنگی» را با هدف وحدت در کثرت موسیقایی در نظر گرفتیم. واژه‌ی وحدت در کثرت که معادل unity diversity است و کلیدواژه‌ای در موسیقی‌شناسی اقوام در دنیا به شمار می‌رود. در کشورهای چندقومیتی مانند ایران هم که اقوام مختلف، جامعه‌ی ملی آن را تشکیل داده‌اند این وحدت در کثرت معنا پیدا می‌کند. هدف ما در این جشنواره این است که در مناطق مختلف ایران، به تنوع و کثرت موسیقایی در عین وحدتی که ما به آن «ایران» می‌گوییم توجه کنیم.
این موسیقیدان همچنین توضیح داد: در این طرح ممکن است این سوال پیش بیاید که این مناطق الزاماً به لحاظ اشتراکات فرهنگی طراحی نشده‌اند اما ما در موسیقی‌شناسی معاصر، موسیقی‌های مختلف این مناطق را در یک حوزه می‌بینیم. برای مثال در حوزه‌ی موسیقی خراسان شمالی، کردها، ترک‌ها و قومیت‌های دیگری را داریم که با همدیگر موسیقی «بخشی» و «عاشقی» را تشکیل می‌دهند. به نظر من وجود این اختلاف‌های موسیقایی و تنوع فرهنگی راه‌حل‌های خود این اقوام برای ساختن یک ملت بوده است.
مراتی گفت: در استان آذربایجان غربی هم کردها و ترک‌ها کنار همدیگر هستند و در موسیقی سازهای مشترکی هم با همدیگر دارند. مثلاسازی مثل بالابان که متعلق به ترک‌هاست، در موسیقی کردی هم با اسم متفاوتی وجود دارد. این موارد عناصر موسیقی‌شناسی معاصر هستند که ما به آن‌ها توجه کرده‌ایم و قرار نبوده که صرفا کردها یا ترک‌ها با هم قومی‌هایشان یک منطقه را تشکیل بدهند. این تنوع و کثرتی که این اقوام برای ساختن موسیقی‌شان به صورت اصیل دارند، چیزی بوده که ما به آن توجه داشته‌ایم.
برگزاری جشنواره در دو بخش منطقه‌ای و بین‌المللی
مراتی در بخش دیگری از سخنانش درباره جزئیات جشنواره شانزدهم موسیقی نواحی توضیح داد: جشنواره‌ی امسال که با پوست‌اندازی‌های مختلفی طراحی شده، از دو قسمت جشنواره‌ی منطقه‌ای نواحی ایران و جشنواره‌ی ملی- بین‌المللی تشکیل شده است. ما در بخش منطقه‌ای نواحی ایران، به تمام ظرفیت‌های موسیقی مناطق مختلف کشور توجه داریم و در بخش ملی - بین‌المللی به موسیقی یک منطقه‌ی واحد به نام ایران و تقابل آن با اقوام مختلف دنیا توجه کرده‌ایم.
او ادامه داد: در قسمت ملی بین‌المللی که احتمالا طبق پیش‌بینی ما در هفته‌ی وحدت مهرماه برگزار می‌شود، ما به کشورهای مختلفی نامه زده‌ایم و از آن‌ها دعوت کرده‌ایم تا گروه‌های موسیقی و نمایندگانشان را به جشنواره معرفی کنند.
توجه به تشابه سازها در مناطق و کشورها
وی افزود: در این جشنواره این ظرفیت وجود دارد که موسیقی اقوام مختلف که مانند زنجیر و حلقه‌های مختلف فرهنگی به هم ارتباط دارند، در کنار همدیگر شنیده شوند. برای مثال ما در موسیقی خراسان ساز دوتار را داریم و در قزاقستان ساز دمره را داریم که بسیار به دوتار شبیه است و سنت موسیقایی خراسان و قزاقستان شباهت بسیار زیادی به همدیگر دارند که می‌توانند در بخش ملی – بین‌المللی جشنواره، کنار همدیگر شنیده بشوند. نکته‌ی مهم این است که جشنواره موسیقی نواحی اصلا رقابتی نیست. به این دلیل که در جشنواره‌های نواحی نمیشود که ارزش موسیقی‌دانان مختلف را با هم مقایسه کرد.
بخش پژوهش امسال هم وجود دارد
او در پاسخ به این پرسش که امسال بخش پژوهش موسیقی در جشنواره داریم وجود دارد؟ گفت: بله؛ قطعا ما هرساله بخش پژوهش را داریم و آن را بخش موثر و مفیدی می‌دانیم. تابه‌حال هم مقاله‌های خوبی دریافت کرده‌ایم. در سال جاری هم در این پنج استانی که در جشنواره موسیقی نواحی شرکت دارند، بخش پژوهشی وجود دارد. درخصوص ادامه داشتن بخش پژوهش در جشنواره‌ی امسال، برای اولین بار سراغ استان قم و محقق قمی ارزشمندی که در موضوع نقاره‌نوازی مذهبی فعالیت می‌کند، رفته‌ایم. در مورد موسیقی تعزیه هم برای اولین بار امسال از استان قزوین گروه‌های تعزیه شرکت خواهند کرد و یک محقق هم در گروه تعزیه‌ی استان قزوین وجود دارد. بنابراین سعی کرده‌ایم که امسال آن بخش پژوهشی را که در سه روز جشنواره، صبح‌ها در هر منطقه برگزار می‌شود را مورد توجه قرار بدهیم.
بخش منطقه‌ای جشنواره‌ی موسیقی نواحی تیر برگزار می‌شود
مراتی درباره میزبانی تهران از جشنواره شانزدهم نیز در توضیحاتی گفت: همانطور که پیشتر گفتم، جشنواره‌ی امسال به دو بخش منطقه‌ای و ملی بین‌المللی تقسیم شده است. بخش منطقه‌ای جشنواره‌ی موسیقی نواحی که به نظرم بخش اساسی هویت ملی و هویت زبانی ایران است در تیرماه برگزار می‌شود که جزئیات زمانبندی و جدول اجراها هفته آینده از سوی ستاد خبری جشنواره اعلام خواهد شد و همچمین بخش ملی – بین‌المللی آن در تهران برگزار خواهد شد. انتخاب تهران برای برگزاری جشنواره‌ی موسیقی ملی – بین‌المللی این بوده که پایتخت از شرایط میزبانی و ظرفیت بالاتری برای برگزاری بخش دوم جشنواره برخوردار است.
توجه به بحث اسطوره سازی در جشنواره
او ادامه داد: یکی از اهداف برگزاری این جشنواره بحث اسطوره‌سازی در این رویداد است. در موسیقی نواحی پیشکسوتان و بزرگان فراوانی داریم که از لحاظ خصوصیات انسانی و موسیقایی اسطوره محسوب می‌شوند. با این اسطوره‌سازی امیدواریم بتوانیم قدمی در تغییر ذائقه‌ی موسیقایی نسل جوان برداریم. به عنوان مثال ما در گذشته هنرمندان بزرگی همچون حاج قربان سلیمانی و بزرگان دیگری را داشته‌ایم که نسل جوان با آن‌ها آشنایی کافی ندارند.
مراتی در ادامه توضیحاتش گفت: جشنواره امسال اما به این موضوعات توجه دارد و امیدواریم بتوانیم بزرگان موسیقی نواحی که شریف‌ترین و باکرامت‌ترین و در عین حال متواضع‌ترین شخصیت‌های فرهنگی کشور هستند را به نسل جوان معرفی کنیم. طبق تجربه بنده اگر نسل جوان با این اسطوره‌ها آشنا شوند، ارتباط خوبی با آن‌ها برقرار می‌کنند.
جشنواره تنها مسیر تغذیه فرهنگ‌هاست
مرآتی تاکید کرد: امروز ما با یک تسلسل نسلی مواجه هستیم و می‌خواهیم به نسل جوان بگوییم، موسیقی که در خانواده‌ها یا قومیت‌های مختلف وجود داشته در حال حاضر به چه شکلی ادامه پیدا کرده است. جشنواره‌ها تنها مسیر تغذیه‌ی این فرهنگ‌ها و معرفی آن‌ها هستند و نشان می‌دهند که این فرهنگ‌های موسیقایی مختلف در گذشته چگونه بوده‌اند و در حال حاضر در چه وضعیتی قرار دارند. این فرهنگ‌های موسیقایی امکان زنده نگه داشته شدن را دارند و وظیفه‌ی دولت‌ها هم همین امر زنده نگه داشتن فرهنگ‌هاست.
برگزاری اجراها در فضای باز از کیفیت صوتی برخوردار نیست
دبیر جشنواره در پاسخ به این پرسش که اجراها در سالن و یا در فضای باز برگزار می‌شوند نیز گفت: بر اساس تجربه‌ی بنده که در جشنواره‌های مختلف موسیقی در ایران و اروپا و افریقا حضور داشته‌ام، جشنواره‌های موسیقی که در فضاهای باز برگزار می‌شوند از کیفیت صوتی مناسبی برخوردار نیستند و بنده موافق برگزاری جشنواره در فضای باز نیستم. با توجه به سالن‌های مناسبی که در نقاط مختلف کشور وجود دارد، انتخاب برگزاری جشنواره در سالن‌های سرپوشیده قطعا کیفیت بهتری را به شنونده ارائه می‌دهد. حتی سازهای ایرانی مانند دوتار و کمانچه که از سیم‌های ظریفی برخوردارند و با توجه به آکوستیک این سازها، فضای باز شرایط مناسبی را برای شنید صوت این سازها فراهم نمی‌کند. مسئولان برگزاری جشنواره هم به مقوله کیفیت صدا توجه ویژه‌ای دارند.
تاکید بر وحدت در کثرت جشنواره‌ها
این اتنوموزیکولوگ اضافه کرد: با توجه به شعار وحدت در کثرت جشنواره، گروه‌های قومیتی مختلفی در جشنواره موسیقی نواحی شرکت می‌کنند. برای مثال قوم‌های کتولی، قزلباش، ترکمن، قزاق و دیگر قومیت‌ها در این جشنواره حضور خواهند داشت. در چیدمان هیئت انتخاب از افراد استان‌های مختلف استفاده شده و موسیقیدان‌های استان‌های مختلف به این امر کمک کرده‌اند. هدف ما این است که تمام اقوام با توجه به ظرفیت اجرای موسیقی‌شان در این جشنواره شرکت کنند. در عین حال که امسال جشنواره موسیقی نواحی به صورت منطقه‌ای برگزار می‌شود اما همچنان مسئله‌ی پررنگ بودن هر قومیت را در نظر گرفته‌ایم و می‌خواهیم هر قومی نماینده‌ی خودش را در جشنواره‌ی امسال داشته باشند و حضور اقوام مختلف فراتر از حضور اقوام در جشنواره‌ی سال گذشته باشد. در جشنواره‌ی موسیقی نواحی امسال به ویژگی‌هایی مثل اجرا، اصالت، نخبه بودن و ویژگی‌های هنری هر منطقه هم توجه کرده‌ایم و این موارد مطمئنا برای مخاطب رنگ‌آمیزی خیلی زیبایی را دارد.
او در پایان سخنانش نیز یادآور شد: در چیدمان مناطق ممکن است تفاوت‌ها دیدگاه‌های متفاوتی وجود داشته باشد و برخی می‌گویند قوم‌هایی که خیلی به هم نزدیک‌تر هستند که باید در یک گروه باشند اما باید گفت خود اقوام در طول سال‌های متمادی تصمیم گرفتند که بدون توجه به زبان ها، موسیقی مشترک ایجاد کنند.
