محمدرضا مالکی در گفت‌وگو با ایلنا مطرح کرد؛
«لانگ‌شات» ادای دین به هنروران سینماست/ اگر اعتراض داریم نباید از فرهنگ مایه بگذاریم/ «تحریم» ظلمی است که در حق تئاتر روا می‌داریم
محمدرضا مالکی که تئاتر «لانگ‌شات» را از بیست و هشت فروردین‌ماه در تئاتر شهر روی صحنه برده و ایفاگر نقش صمد در سریال «پوست شیر» نیز هست، ضمن توضیح درباره جزییات این نمایش گفت: معتقدم اگر قرار است کاری انجام دهیم یا اعتراضی کنیم باید در حیطه فعالیت و تخصص خودمان باشد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، محمدرضا مالکی، بازیگر و کارگردان که «لانگ شات» را در تالار سایه واقع در مجموعه تئاتر شهر روی صحنه دارد، با تحریم‌های مرسوم شده در میان هنرمندان رشته‌های مختلف و البته تئاتری‌ها مخالف است. او طی گفتگو با ایلنا گفت که یکی از دلایل روی صحنه بردن تئاترش؛ ابراز مخالفت با همین تحریم‌هاست چراکه تئاتر تعطیلی بردار نیست.
«لانگ شات» به نویسندگی و کارگردانی محمدرضا مالکی سال ۱۳۹۸ با نام «زندگی در لانگ شات یا مرگ در کلوزآپ» در تالار مولوی روی صحنه رفته است. «لانگ‌شات» که جواد خورشا بازنویسی آن را به عهده داشته، اثری تک بازیگر است که به زندگی یک هنرور سینما می‌پردازد. محمدرضا مالکی علاوه بر نویسندگی و کارگردانی تنها بازیگر آن است. از دیگر عوامل این اثر می‌توان به سینا ییلاق بیگی (طراح صحنه)، رضا خضرایی (طراح نور)، محمدحسن درباغی‌فرد (دستیار یک و برنامه‌ریز)، رویا ریخته‌گرها (منشی صحنه) و پرتو جلفایی (عکاس) اشاره کرد.
محمد مالکی که در سریال «پوست شیر» ساخته جمشید محمودی نقش صمد را ایفا کرده، در گفتگوی پیش‌رو ضمن توضیح درباره فعالیت‌های تئاتری‌اش، از بازخورد مخاطبان نسبت به نقشش در این سریال گفت.
شما در تئاتر «لانگ‌شات» به زندگی هنروران سینما پرداخته‌اید. شاید تا امروز خیلی کم به این دسته از افراد و دنیای ذهنی‌شان پرداخته شده. کمی درباره انتخاب این مضمون توضیح دهید.
ماجرای پرداختن به این موضوع برای من تاحدودی شخصی است. من به واسطه همه سال‌هایی که فعالیت هنری داشته‌ام به سراغ هنروران و زندگی آنها رفتم. دوره‌ای هم در پشت صحنه سینما فعالیت داشته‌ام و خب طی این روند دوستانی را می‌دیدم که با چه عشقی و با چه آرزوهایی سر پروژه‌ها حاضر می‌شوند. برخی از آنها اصلا دغدغه مالی نداشتند. اصلا قضیه درآمد و دستمزد برایشان مهم نبود و آنچه برایشان اهمیت بسیار داشت، سینما بود. این عشق سینما بود که آنها را وادار به هنروری می‌کرد تا به این واسطه در عرصه فعالیت حضور داشته باشند. در ادامه به این فکر کردم که روی این قشر از اهالی سینما اصطلاحا نور «فالو» بیندازم؛ تا به آنها ادای دینی کرده باشم. ادای دین من نه فقط به هنروران بلکه به آنهایی است که چند سطح بالاتر از هنروران قرار دارند و ایفاگر نقش‌های سوم، چهارم هستند و در پلان‌ها و سکانس‌های معدود و کوتاه مقابل دوربین می‌روند.
چرا هنروران و ایفاگران نقش‌های کوچک و بسیار کوتاه را در سینما مهم می‌دانید و سراغ این موضوع رفته‌اید؟
معتقدم سینما پازلی بزرگ است که همه فعالان آن، قطعاتش هستند. هنروران هم بخشی از این پازلند و اگر نباشند آن کلیتی که باید شکل بگیرد، کامل نخواهد شد. به نظرم در سینما همه یکسان هستند و در کل اهمیت و جایگاه بالاتری وجود ندارد. من همه را یکسان می‌دانم؛ چه بازیگری که ایفاگر نقش اول است و چه فردی که به عنوان هنرور مقابل دوربین می‌رود. قاعدتا اگر یک قطعه از پازل نباشد، کامل نخواهد شد؛ لذا جای هنروران را در سینما، کسی پر نخواهد کرد.
نام تنها کاراکتر تئاتر «لانگ‌شات» که خودتان نقشش را ایفا می‌کنید رضا مژده است. این فرد وجود خارجی دارد یا ساخته ذهن شماست؟
رضا مژده وجود خارجی ندارد و خیلی تخیلی به آن پرداختم و شخصیتش را خلق کردم.
سال نود و هشت یا نود و نه بود که نمایش «لانگ‌شات» را روی صحنه بردید. چه دلایلی باعث شد این لزوم را احساس کنید که آن را دوباره اجرا کنید؟ درباره تغییرات ایجاد شده هم کمی توضیح دهید.
باید بگویم تغییرات زیادی در اثر اتفاق نیفتاده است. اینکه دوباره دارم اثر را اجرا می‌برم دلیلش ضرورتی است که احساس می‌کردم. الان شرایط به گونه‌ای است که تئاتر نیاز به حمایت دارد. بله درست می‌‌گویید من «لانگ‌شات» را در دوران کرونا هم روی صحنه برده بودم. در آن مقطع یعنی سال ۱۳۹۸ هم شرایط بسیار بحرانی بود. من همیشه به دوستان می‌گویم و در مصاحبه‌ها هم بر آن تاکید کرده‌ام که تئاتر تنها سنگر ماست. ما نباید این سنگر را خالی کرده و رهایش کنیم. خیلی از بزرگان این عرصه، تئاتر را به دندان گرفته و تا به اینجا آورده‌اند. آنها زندگی‌شان را صرف تئاتر کرده‌اند، بنابراین ما نباید به راحتی این هنر را رها کنیم. بازهم تاکید می‌کنم که تنها سنگر ماست.
هنرمندان و البته مخاطبان چند ماهی تئاتر، سینما، موسیقی را تحریم کردند. حتی گالری‌ها هم به مدت چند ماه متمادی کاملا در کل کشور تعطیل بودند. همه اینها در حالی است که ماهیت هنر «انتقاد» است و اتفاقا در شرایط بحرانی است که هنر می‌تواند از قبل کارآمدتر باشد.
با حرفتان موافقم. بگذارید اینگونه بگویم؛ مثلا شما حساب کنید سانسور همیشه و همه جا وجود داشته و اینطور نیست که بگوییم در فلان مقطع هنر و تئاتر مورد سانسور قرار گرفته‌اند. خیر اینطور نیست و باید بگویم سانسور در همه مقاطع تاریخی به کار گرفته شده ا ست. آنچه تفاوت داشته شکل‌های سانسور است. الان بگوییم چون سانسور وجود دارد تحریمش می‌کنیم و دیگر به کار و فعالیت ادامه نمی‌دهیم!
حتی تئاتر نصر و حتی نمایش‌های لاله‌زاری نیز از قیچی سانسور در امان نمانده‌اند...
همینطور است. سانسور همیشه وجود داشته اما آرتیست همیشه یک قدم از سانسورچی است. این به چه معناست؟ به این معناست که ما باید کارمان را انجام دهیم. اگر جنبه سرگرم‌کننده تئاتر را کنار بگذاریم، این را باید در نظر داشته باشیم که ماهیت تئاتر در نقد کردن است. در دوره بدون مشکل و در شرایط اصطلاحا گل و بلبل تئاتر کار کردن راحت است و شاهکار محسوب نمی‌شود.
سال نود و هشت که «لانگ‌شات» را روی صحنه بردید مانند هفت، هشت ماه گذشته بازهم شرایط بحرانی بود. شما با شروع باز اجرای تئاترتان بازهم همان اثر را در شرایطی بحرانی روی صحنه خواهید برد.
قضیه کرونا طی آن دو سال چندماهی که کشور را در گرفته بود، قضیه مرگ و زندگی بود. در کلیت بحران ها هیچ فرقی نکرده‌اند و مشکل‌ساز هستند؛ اما اوضاع فعلی با وضعیتی که کرونا ایجاد کرده بود تفاوت دارد. در بحران فعلی شاهد نوعی خودخواستگی هستیم. این خودخواستگی و تمایل از سوی افراد خیلی خطرناک‌تر از بحران قبلی، یعنی کرونا است.
خودخواستگی واژه خوبی است که به کار بردید.
خودخواسته یعنی اینکه مثلا من می‌خواهم تئاتر را تعطیلش کنیم. من هم معترض هستم و نسبت به اوضاع انتقاد دارم. من می‌گویم قبول، اگر نمی‌خواهیم کاری کنیم و در زمینه تئاتر و دیگر هنرها و رویدادها فعالیتی نداشته باشیم، باید موارد اجتماعی دیگر را در جهت همین تحریم‌هایی که می‌گوییم، رعایت کنیم. مثلا باید همین سیم‌کارتی که در موبایل داریم را بیرون بیاوریم و دورش بینداریم. در مکان‌های عمومی هم حاضر نشویم. مثلا شهربازی نرویم و با مترو و وسایل نقلیه عمومی تردد نکنیم. اصلا منظور این نیست که این خدمات و ادوات متعلق به کسانی دیگر و قشری خاص است. همه اینها به ما تعلق دارند، منتهی اگر قرار است اعتراض را با تحریم نشان دهیم پس باید تمام خدمات اجتماعی شهری را تحریم کنیم. نه اینکه مثلا فقط تئاتر نبینیم یا تئاتر کار نکنیم. یا فقط سینما و کنسرت نرویم یا در این زمینه‌ها فعالیت نکنیم. اصلا آنهایی که چنین نظری دارند و می‌گویند تئاتر کار نکنید و هنر را تحریم نمایید، چرا خودشان سر کار می‌روند. قاعدتا نباید سر کار بروند چون از شرایط ناراضی هستند. شما حساب کنید اولین مقوله‌ای که در سبد خانواده‌ها مغفول واقع شده و حذف می‌شود «فرهنگ» است. حتی در اعتراضات هم از فرهنگ مایه گذاشتیم. اما قضیه این است که ما نباید گول بخوریم و باید به این موضوع توجه کنیم که برخی می‌خواهند ما را فریب دهند. این رویه یعنی مسیر اشتباه رفتن بر اساس آدرسی غلط!
شما در سریال «پوست شیر» ایفاگر نقش صمد هستید. از بازخوردهای موجود بگویید.
نقش منفی بازی کردن همیشه چالش‌هایی به همراه دارد، اما برای بازیگری که ایفاگر آن است، جذاب خواهد بود. حال هرچه اثر بیشتر مورد توجه قرار گیرد این چالش‌ها و لذت‌ها بیشتر خواهد بود.
در کل تا آنجا که می‌بینم و خودتان هم در جریان هستید از سریال «پوست شیر» خیلی استقبال شده و طیف گسترده‌ای از مخاطبان را دربرگرفته است. تصورم این است تا به امروز اثری با این گستره از مخاطبان نداشته‌ایم. حتی می‌دانم مخاطبان در روستاهای خیلی دور افتاده هم به دیدن این اثر می‌نشینند و خودم با این قضیه مستقیما مواجه شده‌ام. فردی از همان روستای دورافتاده از من سوال کرد که شما فلانی هستید! قاعدتا چنین آثاری که مورد اقبال مخاطبان قرار می‌گیرند بازیگران (بخصوص نقش‌های منفی) را با واکنش‌های متعدد و جالبی مواجه می‌کند. مثلا اینکه تعدادی از مخاطبان به من محبت دارند و در صفحه شخصی‌ام نظرات خود را اعلام می‌کنند. آنها به من لطف دارند و بابت بازی در نقش صمد و حضور در سریال «پوست شیر» از من تشکر می‌کنند که از آنها ممنونم. اما در این میان عده‌ای هستند که حرف‌های تندتری می‌زنند و فحش هم می‌دهند. این قضیه برایم ناراحت کننده نیست و اینطور در نظر می‌گیرم که این دسته از مخاطبان نقش صمد را باور کرده‌اند. فقط شاید نتوانند شخصیت محمدرضا مالکی را از صمد تفکیک کنند.
شما در سریال «مترجم» ساخته بهرام توکلی هم بازی کرده‌اید، از این اثر چه بازخوردهایی گرفتید؟
این اثر تا زمان انتشار این گفتگو به پایان می‌رسد و آخرین قسمت آن پخش خواهد شد. واقعیت این است که سریال «مترجم» اثری بسیار خاص و خیلی دیالوگ‌محور است. اینطور بگویم که «مترجم» طیف خاصی از مخاطبان را در بر می‌گیرد. این سریال مدل «پوست شیر» نیست که بگوییم.
از زمان اجرای تئاتر «لانگ‌شات» که از بیست و هفتم فروردین‌ماه آغاز می‌شود راضی هستید؟
به هرحال در هر موقعیتی فرد یا افرادی باید پیشقدم شوند و اصطلاحا جلو بیفتند. همیشه همین بوده است. یادم هست در دوره کرونا کسی حاضر نمی‌شد تئاتر کار کند و آن را روی صحنه ببرد. خیلی از هنرمندان در آن دوره فعالیت‌های‌شان را تعطیل کردند. واقعا هم حق داشتند چون ماجرای مرگ و زندگی بود. نمی‌توانیم به چنین افرادی خرده بگیریم و بگوییم چرا در آن دوره کار نکردید! من هم در دوره کرونا و هم در اوضاع فعلی برای کار و اجرا پیشقدم شده‌ام. البته اصلا منظورم تعریف از خود نیست و باید بگویم بیش از هرچیز نسبت به تئاتر احسای وظیفه می‌کنم. اصلا نیازی ندارم کسی از من تشکر کند یا مرا مورد تقدیر قرار دهد. خیر به هیچ‌وجه!
اگر ناگفته‌ای مانده، درباره‌اش توضیح دهید.
از شما بابت توجهتان ممنونم. اجراهای سال جدید تئاتر شهر از بیست و هفتم فروردین‌ماه شروع می‌شود و «لانگ‌شات» هم یکی از آنهاست امیداورم مورد توجه مخاطبان و دوست‌داران تئاتر قرار گیرد. و اینکه امیدوارم در سال جدید شاهد اوضاع بهتر و اتفاقات خوبی باشیم و چرخ فرهنگ و هنر مجددا به چرخش درآید. معتقدم اگر قرار است کاری انجام دهیم یا اعتراضی کنیم باید در حیطه فعالیت و تخصص خودمان باشد.
گفتگو: وحید خانه‌ساز
