اپرای برفی در دمای منفی ۱۷/ کنسرتی که صداهای آن را ادوات و قطعات ماشین و هواپیما تولید می‌کند
فسیتوال سالانه سیدنی در سال ۲۰۲۳ میزبان اجرای اپرای مجلسی سیدنی است. تام رایت و مری فینتستر خواننده و آهنگساز با نگاهی مثبت به محیط زیست قطب جنوب و دمای چندین درجه زیر صفر، آن را شبیه‌سازی کرده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، همه کشورهای صاحب هنر و فرهنگ اصیل یا حتی نوظهور تلاش دارند سالانه رویدادهایی را با موضوعات مختلف هنری برگزار کنند و این رویه کم و بیش در آسیا، اروپا، آمریکا و استرالیا وجود دارد. در این میان استرالیا یا همان قاره اقیانویسه در زمینه برگزاری رویدادها و جشنواره‌های فرهنگی و هنری، کشوری فعال‌تر است.
فستیوال سیدنی و دیگر رویدادهای سالانه و معتبر استرالیا
جشنواره «بیگ دی اوت» با محوریت موسیقی، «رویال ایسترشو» یا مراسم سلطنتی عید پاک، «دو سالانه سیدنی» با محوریت هنر معاصر تنها برخی از رویدادهای فرهنگی استرالیا هستند. یکی دیگر از رویدادهای سالانه که در این کشور برگزار می‌شود فستیوال سیدنی است که از سال ۱۹۷۷، هر سال در ژانویه به مدت سه هفته برگزار می‌شود. این رویداد امسال هم برگزار شده و بخش‌هایی از آن در حال برگزاری است.
گفتنی است در این جشنواره بیش از هشتاد عنوان برنامه فرهنگی و هنری اجرا می‌شود و برپایی نمایشگاه‌های هنرهای معاصر و هنرهای تجسمی، اجرای موسیقی، نمایش و سیرک از دیگر برنامه‌های آن است. این اهمیت «گاردین» را بر آن داشته تا درباره بخشی جالب از این رویداد با اعضای اصلی آن به گفتگو بپردازد.
اپرای مجلسی سیدنی که در معماری هم نمونه‌ای ویژه است
اجرا در یک سالن منحصر به فرد
یکی از بخش‌های مهم فستیوال سیدنی امسال، اثری عجیب و غریب است که در سالن اپرای مجلسی سیدنی (معتبرترین و زیباترین سالن استرالیا) روی صحنه رفته است. باید گفت سالن اپرای مجلسی شهر سیدنی یکی از شاهکارهای معماری جهان است که طی نیم قرن خوانندگان و نوازندگان معتبری را روی صحنه خود دیده است.
اجرایی سپید و سرد با صدای شکستن یخ‌ها
اپرای مجلسی سیدنی میزبان ارکستری بوده که به اجرای اپرا در فضایی شبیه‌سازی شده پرداخته است. این ارکستر علاوه بر برخی سازها با ادواتی اجرا می‌شود که صدای شکستن یخ‌ها و یخچال‌های عظیم قطب جنوب را تداعی می‌کنند.
این در حالی است که بشر قرن‌ها مجذوب سفر به قطب جنوب بوده و تلاش کرده به این ایده جامه عمل بپوشاند و به سفری «خشن» و دشوار تن دهد. در این میان هنرمندان تلاش‌شان این بوده تا این منطقه از کره زمین را تخیل و تجسم کنند. کاوشگران برای فتح آن تلاش کرده‌اند و دانشمندان و دوستداران محیط زیست نیز برای رسیدن به این هدف همواره در تلاش بوده و هستند. همه اینها از اپرای قطب جنوب ایده‌ای خلاقانه و جالب توجه می‌سازد.
برای پرداختن به این چالش خلاقانه است که یک ارکستر استرالیایی چنین پروژه‌ای را کلید زده و آن را به مرحله اجرا رسانده است. نویسنده بخش نمایشی این اپرا تام رایت است و مری فینتستر آهنگسازی آن را به عهده داشته است.
تام رایت (درباره کلیت اجرای اپرای موسوم به یخی، به «گاردین» گفته است: این اتفاق جذابیتی است که نمی‌توان در مقابلش مخالف کرد و غلبه کردن به چنین وسوسه‌ای بسیار بعید است. باید بگویم این پروژه، یکی از دو اثر درباره قاره بزرگ سفید یا همان قطب جنوب است.
پنج خواننده اپرای یخی در فضایی شبیه‌سازی شده سرد و مه‌آلود
اپرایی برای قطب جنوب و حفظ آن
گفتنی است در خلال همین اجرای اپرای مجلسی سیدنی است که صداها و آمبیانس‌ها و افکت‌های قطب جنوبِ خالی از انسان، برای مخاطبان تداعی می‌شود. این اپرا با توجه به فضای قطب جنوب و اهمیت اقلیمی و زیست محیطی آن تلاش دارد مخاطبان را با ماهیت قطب جنوب مواجه کند و به طور شاید غیر مستقیم آنها را با بحران‌های در رابطه با آن مواجه سازد.
رایت می‌گوید: قطب جنوب، قطب شمال و هر قاره دیگر مال ما و متعلق به ما نیست. قطب جنوب به نوعی نشان‌دهنده محدودیت‌های دانش و غرور ما است. من این ایده را دوست دارم، به این دلیل که مانند ورود به یک باغ ممنوعه است. قطب مکانی است که انگار نباید از آن بهره برداری کنیم.
یوجین اوگتی نوازنده پرکاشن و سازهای کوبه‌ای و الکترونیکی (سمت چپ)/ او می‌گوید نمی‌خواسته در اپرا ساز استفاده کند
شیوه اجرای اپرای مجلسی سیدنی چگونه است؟
رایت و مری فینستر درباره چگونگی اجرا و نحوه هم‌سان‌سازی فضای سالن با قطب جنوب اینگونه توضیح داده‌اند. رایت می‌گوید: در اجرا، مخاطبان هم به لحاظ صوتی و هم به لحاظ درجه دما با فضایی چون قطب جنوب مواجه می‌شوند. مری فینستر هم می‌گوید: در این اپرا که آن را «نیروی قطبی» نام نهاده‌ایم، مخاطبان به صورت صوتی و حرارتی به قطب جنوب امروزی سفر می‌کنند.
یوجین اوگتی (نوازنده پرکاشن و مدیر هنری پروژه) طی توضیحات بیشتر در اینباره گفت: ما هوای سالن اجرا را تا هفده درجه سانتی‌گراد سرد می‌کنیم که تقریبا دمای داخل ایستگاه پایه قطب جنوب است. در ادامه اجازه می‌دهیم دما حین اجرا به مرور گرم شود تا مخاطبان احساس ناراحتی نکنند. این اتفاق توسط ماشینی رخ می‌دهد که ما آن را برای فشرده و کم و زیاد کردن دمای هوا ساخته‌ایم.
او درادامه می‌گوید: فضای اجرای اپرای مجلسی سیدنی مملو از صداهای ذوب شدن یخ‌های دائمی و شکست یخ‌های بزرگ و کوچک، همچنین خرد شدن یخچال‌های طبیعی خواهد بود.
البته اجرای اپرای مجلسی سیدنی محدود به این ابداعات و نوآوری‌ها نیست و برای فضاسازی بهتر؛ درست‌تر و نزدیک‌تر به واقعیت سالنی با طراحی خاص در نظر گرفته شده است. در واقع تماشاگران پیش از اجرا وارد یک سازه بادی می‌شوند. آنها اجرا کنندگان را در حال یک گفتگوی صوتی تماشا می‌کنند.
استفاده از قطعات آهنی ماشین‌افزارها به جای ساز!
اوگتی (مدیر هنری اجرای ارکستر قطب جنوب) می‌گوید: ما از همان ابتدا که تصمیم به چنین اجرایی گرفتیم نمی‌خواستیم از آلات موسیقی معمولی استفاده کنیم و هدف‌مان به کار گیری ادوات دیگری بود تا به این ترتیب از قطب جنوب و اجرا در آن فضاسازی و شبیه‌سازی بهتری داشته باشیم. این را هم بگویم که صداهای حاصل شده از ادوات ما می‌توانند ناآشنا و حتی گاه ناراحت‌کننده باشند.
در نهایت باید گفت در اپرای شبیه‌سازی شده اینطور نبوده که از هیچ ساز موسیقایی استفاده نشده باشد. سازهای کوبه‌ای و زهی کلاسیک، همچنین پیانو ادواتی هستند که توسط ارکستر نواخته می‌شوند. آنچه که یوجین اوگتی درباره آن توضیح داده مربوط به سازهایی است که در شبیه‌سازی قطب جنوب کمک کننده بوده‌اند. ادوات ساخته شده از قطعات ماشین‌های صنعتی در بخش موسیقی الکترونیک اثر مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
یکی از ادواتی که روی صحنه اپرای یخی یا همان «نیروی قطبی» نواخته می‌شود/ این وسیله از قطعات آهنی موتور ماشین‌ها و دیگر وسائل ساخته شده
او در اینباره طی توضیحات بیشتر گفت: با وجود اینکه صداهای حاصل از ادوات غیرسازی ما قابل تشخیص هستند، اما گاه صداهایی حاصل می‌شود که قابل شناسایی نیستند و برای مخاطبان نا آشنایند. در قطب موارد تعجب‌برانگیزی وجود دارد و ما تلاش‌مان این است آنها ار شبیه‌سازی کنیم. حتی گاه یخ متحرک می‌تواند موجودی زنده تلقی شود! صداهای قابل تشخیص ما هم از ادواتی چون قطعات هواپیماهای حمل و نقل، ژنراتورهای دیزلی و قطعات ماشین ابزارها و کامیون‌هاست.
نمایی از سالن اپرای مجلسی سیدنی و اجرای ارکستر/ ارکستر سازی، نوازندگان و رهبر در پایین استیج مستقر هستند
پیام ما دوری کردن آدم‌ها از قطب جنوب است
اوگتی در ادامه نگاه فرامتنی به پروژه مذکور داشته است. او می‌گوید: همه اینها بخشی از تجربه زیست در قطب جنوب است. تصورم این است که چنین اتفاقی پیام مهمی دارد؛ اینکه ما نمی‌توانیم بدون تاثیرات فیزیکی تجربه زندگی و اجرا در چنین فضایی را داشته باشیم. گویا اینگونه است که هرچه می‌خوایم به قطب جنوب نزدیک شویم به مثابه این است که فقط اثر انگشت بیشتری روی آن گذاشته‌ایم و این یعنی رد پای بشر بر زمین منطقه‌ای بکر که خیلی هم قابل دسترس نیست! از طرفی این قطب جنوب مکانی اسرارآمیز و اسطوره‌ای است که شاید آخرین مرز جاه‌طلبی‌ها و امپراطوری‌ها باشد.
مدیر پروژه اجرای یخی درباره قصه اثر هم توضیحاتی داده است. او می‌گوید: داستان با کشف و توصیف یک قاره بزرگ جنوبی توسط یک نقشه‌نویس باستانی شروع می‌شود. آن شخص دو دانشمند را برای سوار شدن بر کشتی متقاعد می‌کند. هر کدام از این افراد برای تمایل به سفر ناشناخته سه دلیل برای خود دارند که هیچ‌کدام واقعی و صادقانه نیستند.
او توضیح می‌دهد: داستان اپرای ما، داستان غرور است. ماجرا ماجرای سفر روح انسان است که با یخ و برف و نور خیرکننده‌ای که در حال افول و به پایان رسیدن است، پوشانده شده است.
یوجین اوگتی با اشاره به اینکه قطب جنوب فضایی به تمام معنا حماسی دارد، گفت: برای اجرا یک «ال‌ای دی» به ارتفاع ۹ متر طراحی و نصب شده که حفره‌ای پنجره مانند در آن ایجاد شده است. این سازه، فضایی مانند آکواریوم را تداعی می‌کند و بازیگران مانند ماهی در آن ایفای نقش می‌کنند. پنج خواننده داریم که در داخل آن جعبه مه‌آلود به اجرا می‌پردازند.
تیزری از اپرای «یخی»/منتشر شده در سایت رسمی فستیوال سیدنی ۲۰۲۳
اوگتی در ادامه گفت: در کل اپرای یخی ما برای اجرا کنندگان بسیار چالش برانگیز است. قاعدتا و به طور معمول ما در همان فضای ایجاد شده آکوستیک با مخاطب می‌خوانیم و همراه هستیم، حال شما حساب کنید اجرای کل اثر در یک ظرف آکواریوم شکل و پر مه چقدر کارعجیبی است. ما می‌دانستیم طراحی صحنه‌مان انتزاعی است و واقع‌گرایانه نیست و به مشکلات واقف بودیم.
او تاکید می‌کند که همه چیز بر اساس دید کامل تماشاگران تنظیم و طراحی شده و مشکلی در این زمینه وجود ندارد. یعنی تماشاگر هر کجا بنشیند به صحنه و تمام اتفاقات آن اشراف دارد. در این میان طراحی‌های دیگری هم برای فضاسازی‌های بهتر وجود دارد که تعداشان کم نیست و هرکدام ویژگی‌هایی را به کار می‌افزایند.. مثلا اینکه گاهی اوقات سالن پر از ابر و نورهای رنگی می‌شود تا مخاطب خودش را بهتر در فضایی قطب مانند تصور کند.
تام رایت، کارگردان و یکی از خوانندگان اپرای یخی می‌گوید یکی از پیام‌های اثر ما این است؛ مکان‌هایی هست که نباید واردشان شویم
اجرایی یخی مبتنی بر فقدان انسان‌ها
در ادامه رایت گفته‌های اوگتی را اینگونه کامل می‌کند: ما تلاش می‌کنیم به واسطه کارهایی که انجام داده‌ایم منظره‌ای عظیم و تخیلی ایجاد کنیم. قاعدتا ما در اجرا شخصیت‌هایی داریم و طرح‌هایی هم برای اجرای آنها در قالب یک اپرا ایجاد کرده‌ایم اما این دنیای عظیم دریایی ساخته شده مبتنی بر سرزمینی یخی بدون انسان! درست است که ما روی بعد زیست محیطی ماجرا و ارائه هشدارهایی در رابطه با سلامت زمین کار می‌کنیم اما با این حال بعید است که انسان در آینده به قطب جنوب نرود و بر آن تاثیر نگذارد؛ اما با این حال ما به عنوان هنرمند رسالت خود را مدنظر قرار می‌دهیم و برای انجامش تلاش می‌کنیم.
یک نتیجه هشدارآمیز!
رایت بر اساس تحقیقاتی که درباره وضعیت قطب جنوب و اوضاع گردشگری آن داشته به نتیجه‌ای هشدارآمیز رسیده است. او می‌گوید: طبق گزارش انجمن بین‌المللی مجریان تور قطب جنوب، گردشگری این بخش از زمین در حال رونق است که اتفاق خوبی نیست. طی این پیش‌بینی انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۰۰۰۰۰ گردشگر سوار بر کشتی‌های تفریحی، از سواحل قطب جنوب بازدید کنند.
تام رایت هشدار می‌دهد که رقم پیش‌بینی شده مذکور دو برابر تعداد قبل از همه‌گیری کرونا است.
قطب جنوب فراتر از «گردشگری» و «معدن»
رایت می‌گوید: من با یک دانشمند در بخش قطب جنوب در «هوبارت» صحبت کردم و او گفت بهترین کاری که جهان می‌تواند با قطب جنوب انجام دهد این است که از آن خارج شود. همه زباله‌های‌اش را جمع کنند و خارج شوند و آن قاره یخی را به حال خود رها کند. بر همین اساس فکر می‌کنم یکی از پیام‌های اپرای ما همین قضیه باشد؛ اینکه در این کره خاکی سرزمین‌هایی وجود دارد که نباید به آنها وارد شویم. قطب جنوب هم به مثابه سیاره‌ای است که فراتر از گردشگردی و معدن باید به آن نگریست. قطب جنوب چیزی فراتر از این چیزهاست و آرام بخش و ابدی است.
گفتنی است اپرای مجلسی سیدنی تا همین چند روز گذشته به اجرای یخی خود در فضایی شبیه‌سازی شده پرداخته است.
