آخرین بازمانده نسل بخشی‌های شمال خراسان:
بخشی بودن هدیه خداوند به هنرمندان خراسان است/ «دوتار» بدون بخشی بی‌معناست
حسین ولینژاد آخرین بازمانده بخشی‌های شیروان و خراسان شمالی را می‌توان تنها راوی موسیقی دیارش از نسل‌های اصیل گذشته دانست. او می‌گوید: نسل‌های جدید از بخشی‌گری فقط دوتار نوازی‌اش را مد نظر دارند و روایات بکر گذشته را از بر نیستند و آنها را که بسیار زیبا هم هستند، اجرا نمی‌کنند. این اتفاق گویای این است که متاسفانه بخشی‌گری هنری رو به فراموشی است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، یکی از وجوهی که موسیقی نواحی ایران را منحصر به فرد کرده وجود افسانه‌ها و آیین‌های روایی است. اتفاقا بخش جذاب ماجرا برای مخاطبان عام و تاحدودی غریبه با موسیقی اصیل همین روایت‌های عاشقانه، حماسی و عرفانی است که امروز مانند گذشته مورد توجه نیست. اغراق نیست اگر بگوییم اگر موسیقی روایی مناطق مختلف هنوز زنده است و روایت می‌شود تنها به مدد وجود استادان و پیشکسوتان نسل‌های گذشته است. به طور مثال این بخشی‌های پیشکسوت هستند که موسیقی روایی و عرفانی خراسان بزرگ را زنده نگه داشته‌اند. اگر موسیقی اصیل و مردمی گیلان هنوز زنده است دلیلش حیات داشتن دو، سه هنرمند پیشکسوت است. و این عاشیق‌های سالخورده آذربایجان و مناطق شمال غرب کشور هستند که همچنان افسانه‌های جذاب و مردمی و شناسنامه‌دار صدها سال قبل را، همچنان بدون تحریف و بر اساس لحن و زبان خودشان روایت می‌کنند.
بخشی حسین ولینژاد، اهل شیروان یکی از شهرهای بزرگ استان خراسان شمالی را می‌توان یکی از معدود بخشی‌هایی دانست که بر اشعار عرفانی و موسیقی روایی دیارش اشراف دارد. او مانند برخی از استادان مناطق دیگر تلاش دارد راوی صادق فرهنگ موسیقایی زادگاه و خاستگاهش باشد. او با حضور در پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی که امسال در گرگان برگزار شد با همراهی محمد علی‌آبادی و شایان علیزاده مقام‌های «نوایی»، «شاخ‌عطایی» و «هرایی» را اجرا کرد. این اتفاق بهانه‌ای شد تا خبرنگار ایلنا با او به گفتگو بنشیند.
باید به دوتار اهمیت دهیم
بخشی حسین ولی نژاد که او را با نام حسین بخشی می‌شناسند در پاسخ به این سوال که به کدام منطقه خراسان بزرگ تعلق دارد، گفت: من اهل خراسان شمالی و شهر شیروان هستم که آن را بزرگترین شهر استان می‌دانند.
ولی نژاد که او را آخرین نسل از بخشی‌های گذشته خطه خراسان شمالی می‌دانند و اجرایش در جشنواره را با صلوت بر محمد (ص) آغاز کرد و به مدح ایشان پرداخت، افزود: همانطور که حال اغلب هنردوستان و هنرمندان و مخاطبان می‌دانند دوتار ساز اصلی ماست و می‌توان گفت موسیقی‌مان هم عرفانی است. به نظرم باید بیش از گذشته به ساز دوتار و موسیقی خطه خراسان شمالی بها داده شود.
این هنرمند پیشکسوت درباره تعریف مرسومی که از بخشی‌های شمال شرق کشور وجود دارد، گفت: کلا بخشی‌ها در سطح استان خراسان پراکنده هستند و هر کدام بر اساس موسیقی‌شان و جزییاتی که دارد فعالیت می‌کنند. اما خب متاسفانه تعداد بخشی‌ها از گذشته بسیار کمتر است، و باید برای این اتفاق تدابیری بیاندیشیم.
بخشی‌گری هدیه خداوند است
او در ادامه توضیحاتش گفت: اغلب بخشی‌های خطه خراسان در شمال این استان زندگی می‌کنند و بیشتر در منطقه شیروان متمرکز هستند.
حسین ولی نژاد درباره وجهه مردمی و عامیانه بخشی‌های خراسان هم اینگونه گفت: معمولا بخشی واژه‌ای است که مردم برای هنرمند انتخاب می‌کنند. کلا بخشی‌گری هدیه‌ای از جانب خداوند است و هنرمندان و مردم خراسان هم چنین نظری دارند. اینکه فردی عمر خود را به بخشی‌گری بگذراند موهبتی است.
ولی نژاد گفت: تصور چنین است که موسیقی نواحی در مناطق مورد توجه نیست، اما در رابطه با موسیقی منطقه خودمان به جرات می‌گویم که بر تعداد نوازندگان افزوده شده و می‌توان گفت امروزه در هر خانه‌ای یک دوتار وجود دارد که نوازنده‌ای دارد. در گذشته اینطور نبود و نسبت به الان نوازندگان کمی داشتیم. این موضوع خوشحال‌کننده‌ای است که بخشی از موسیقی نواحی ایران و خطه خراسان گسترش پیدا کرده است. حتی مردم نیز نسبت به قبل در رابطه با موسیقی آگاهی بیشتری دارند که آن را اتفاق خوبی می‌دانم.
هر پرده دوتار خراسان شمالی بیش از صد مقام دارد
این نوازنده و راوی مقامات دوتار خراسان شمالی با تاکید بر اینکه مقام‌های دوتار منطقه‌اش اغلب عرفانی و حماسی هستند، درباره خصوصیات حرفه‌ای و شغلی بخشی‌ها هم گفت: بخشی‌ها باید به سه زبان ترکی، فارسی و کرمانجی به روایت مقام‌ها و آهنگ‌ها بپردازند.
او درباره نوع پرده‌بندی دوتار شمال خراسان نیز اینگونه توضیح داد: دوتار منطقه ما دوازده پرده دارد و هنوز هم همینطور است و نوازنده های امروزی هم بر اساس همان قواعد گذشته دوتار می‌زنند. هر کدام از آن دوازده پرده هم دارای بیش از صد و بیست مقام بوده‌اند و به همان سه زبانی که گفتم روایت می‌شوند.
بخشی حسین ولی نژاد در ادامه درباره اهمیت روایتگری در موسیقی شیروان و شمال خراسان گفت: داستان‌سرایی و روایتگری بخش اصلی موسیقی ماست که متاسفانه امروزی‌ها به آن روایات و درک و خوانش آنها، مانند نسل‌های قبلی توجه ندارند. یعنی می‌توان گفت نسل‌های جدید از بخشی‌گری فقط دوتار نوازی‌اش را مد نظر دارند و روایات بکر گذشته را از بر نیستند و آنها را که بسیار زیبا هم هستند، اجرا نمی‌کنند. این اتفاق گویای این است که متاسفانه بخشی‌گری هنری رو به فراموشی است.
هزاران بیت حفظ کرده‌ام
این نوازنده و خواننده در پاسخ به این سوال که خودش حدود چند بیت از روایات و مقام‌های با کلام را از بر است، اینگونه توضیح داد: من حدود بیست و پنج دفتر دارم که هر کدام از آنها حدودا هزار صفحه‌اند! من این اشعار و روایات را همچنان از برم و اجرای‌شان می‌کنم. اما همانطور که گفتم این روحیه در نسل‌های پس از ما وجود ندارد.
ولی نژاد در ادامه گفت: گره این مشکلات به دست مسئولان در ارشاد باز خواهد شد. اینکه همه اتفاقات محدود به جشنواره هاست، خوب نیست و مسئولان مربوطه در ارشاد و دیگر قسمت‌ها باید بیش از قبل از بخشی‌ها حمایت کنند چراکه این هنر رو به فراموشی است.
او بیان کرد: اینکه صرفا موسیقی‌مان را برای عده‌ای خاص و محدود اجرا کنیم نیز باعث گسترش موسیقی و فرهنگ و هنر مناطق نخواهد شد. بهتر است که جز جشنواره‌ها نیز به بخشی‌ها بها داده شود تا آنها بتوانند هنرشان را به مخاطبان بیشتری معرفی کنند. یا مثلا اینکه می‌توانیم به جای تمرکز روی جشنواره برای مخاطبانی از اقشار دیگر هم اجراهاای داشته باشیم. مثلا دانشگاه‌ها بستر مناسبی برای این کار هستند. آگاهی بخشی در هنر باعث ماندگاری آن خواهد شد.
اگر بخشی‌ها نباشند دوتار نخواهد بود
ولی نژاد درباره فعالیت‌های هنری داخلی و بین المللی‌اش هم توضیحاتی داد.: او گفت: موسیقی بخش مهمی از زندگی من است و به همین دلیل همواره مشغول کار و فعالیت هستم. طی این سال‌ها در بیش از دو هزار جشنواره ایرانی و خارجی حضور یافته‌ام. سال قبل هم در همایش بخشی‌ها که در ازبکستان برگزار شد موفق به دریافت چهار تندیس شدم.
او در ادامه اذعان داشت: به نظرم چنین حضورهایی بیش از آنکه به نفع هنرمند باشد به نفع موسیقی نواحی ماست. چند دوره هم در جشنواره موسیقی جوان به عنوان داور حضور داشته‌ام و تاکیدم این بوده که بخشی با دوتارش اصالت دارد. اگر بخشی‌ها نباشند دوتار وجود نخواهد داشت.
ولی نژاد که در پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی گرگان هم به اجرای برنامه پرداخته، درباره تجربه حضورش در این رویداد طی سال‌های اخیر گفت: این پنجمین دوره است که در جشنواره موسیقی نواحی ایران شرکت می‌کنم.
جشنواره‌ها به گسترش فرهنگ می‌انجامند
حسین بخشی در ادامه درباره اهمیت وجودی جشنواره‌هایی با موضوع و محوریت موسیقی نواحی مختلف ایران گفت: مطمئنا گرد هم آمدن هنرمندان موسیقی نواحی مختلف به معرفی موسیقی‌های اصیل می‌انجامد. اصولا هر رویداد این چنینی و هر اتفاقی به گسترش فرهنگ و هنر و موسیقی بی‌انجامد مفید و موثر است. هنرمندان ارزشمند و کاربلدی در جشنواره موسیقی نواحی و رویدادهای مشابه شرکت می‌کنند و واقعا برای من افتخاری است که در کنار آنها چند روزی را سپری کنم.
بخشی حسین ولی نژاد در پایان گفت: امیدوارم مسئولان نیز با حمایت از هنرمندان موسیقی نواحی در کنار آنها از موسیقی اصیل و راویتگر حمایت کنند.
