نجات نجم ماجد؛ کارگردان عراقی:
هیچ نهادی، گروه‌های نمایشی عراق را در انتخاب موضوع و زبان محدود نمی‌کند/ جشنواره تئاتر خیابانی عراق ایده‌اش را از جشنواره مریوان گرفت
«نجات نجم ماجد» که از اقلیم کردستان عراق در چهلمین جشنواره تئاتر فجر حاضر شده بود، می‌گوید: هنرمندان اقلیم کردستان، هنرمندان مستقلی هستند که از جیب خودشان و به صورت شخصی برای اجرا خرج می‌کنند. ولی کسی مانع اجرای تئاتر در عراق نمی‌شود و از لحاظ موضوع و زبان گروه‌ها آزادی دارند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، «نجات نجم ماجد» که با نمایش «صندلی‌ها» نوشته اوژن یونسکو از اقلیم کردستان عراق در بخش ملل چهلمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر حاضر شده بود، فارغ‌التحصیل رشته تئاتر و دبیر جشنواره بین‌المللی تئاتر خیابانی کرکوک و همچنین عضو دائمی هیات مدیره جشنواره بین‌المللی تئاتر بغداد است. به بهانه این اجرا که اولین حضور او و گروهش در ایران محسوب می‌شد با این کارگردان و دراماتورژ گفتگو کرده‌ایم که مشروح آن را می‌توانید در ادامه بخوانید.
چطور با جشنواره تئاتر فجر آشنا شدید؟
من در جشنواره‌های مختلف، با هنرمندان ایرانی آشنا شده بودم و سال‌هاست که می‌دانستم جشنواره فجری که هر سال در ایران برگزار می‌شود، یک رویداد مهم بین‌المللی و شناخته شده است. امسال تصمیم گرفتم بر اساس فراخوان جشنواره فرم را پر کرده و کارم را به فجر بفرستم که خوشبختانه پذیرفته هم شدم. به اعتقاد من، جشنواره تئاتر فجر متفاوت‌تر از جشنواره‌های دیگر و بسیار مهم است. می‌دانم که هیات بازبینی کار ما را دیده و از میان آثار متقاضی دیگر پسندیده و دعوت کرده است. از کشور عراق و خصوصا از اقلیم کردستان مثل اربیل و سلیمانیه و بغداد هم چندین کار دیگر متقاضی حضور در جشنواره شده بودند. اما از میان تمام آن‌ها فقط دو نمایش از عراق در جشنواره پذیرفته شده است که یکی از آن‌ها «صندلی‌ها» و دیگری کار مشترکی از ایران و عراق است. نمایش «صندلی‌ها» که در جشنواره فجر اجرا کردیم یک تئاتر فیزیکال و قصه دو زوج است که دور از جامعه افتاده‌اند و بحث بیهودگی و پوچ‌گرایی را مطرح می‌کند. با گذشت دهه‌ها از نوشته شدن این متن و مرگ اوژن یونسکو نویسنده‌اش، هنوز در تمام جهان اجرا می‌شود که نشان می‌دهد برای هر عصر و هر زمانی می‌تواند حرفی تازه برای گفتن داشته باشد چون یک بحث فلسفی را برای زندگی مطرح می‌کند. البته برای اجرا من کمی متن را تغییر دادم و روی آن کار کردم. ضمن اینکه گروه ما آمیخته‌ای از تخصص و هنر است و آثارشان را بعد از اجرای عمومی در شهرهای عراق، در جشنواره‌های خارجی به خصوص در منطقه همچون ترکیه و اردن و تونس شرکت می‌دهیم و تاکنون جوایزی را هم در زمینه بهترین بازیگری و بهترین اثر کسب کرده‌ایم اما اولین بار است که در ایران به صحنه می‌رویم.
وضعیت تئاتر در عراق چطور است؟ دولت مرکزی چقدر از اقلیم کردستان حمایت می‌کند؛ یعنی در اختصاص کمک و حمایت در مقایسه با مناطق دیگر، تبعیضی قائل می‌شود؟
وضعیت تئاتر در عراق نسبت به کشورهای دیگر در حال پیشرفت است و دیروزش با امروزش فرق می‌کند. در کل، هنرمندان اقلیم کردستان، هنرمندان مستقلی هستند که از جیب خودشان و به صورت شخصی برای اجرا خرج می‌کنند. عراق دارای یک حکومت سیستمی و نظام‌مند است، وزارتخانه‌ای برای فرهنگ و هنر دارد و بیشتر از لحاظ مادی و مالی به هنرمندان دولتی می‌رسد. در اقلیم کردستان هم دستگاهی دولتی هست که کمک‌هایی به تئاتر می‌کند، ولی این کمک گسترده نیست و هنرمندان مستقل هستند، برای همین بیشتر از جیب خودشان خرج می‌کنند. ولی کسی مانع اجرای تئاتر در عراق نمی‌شود و از لحاظ موضوع و زبان گروه‌ها آزادی دارند. از لحاظ مالی و مادی هم همانطور که گفتم حکومت مرکزی در بغداد به گروه‌های دولتی بیشتر می‌رسد تا حکومت اقلیم کردستان، چون در کردستان گروه‌های نمایشی بیشتر حالت شخصی دارند. البته موسساتی خصوصی هم هستند که به آثار نمایشی کمک می‌کنند و اسپانسر می‌شوند؛ مثلاً امسال بنیاد انسان‌دوستی «مام» به ما کمک مادی کرد تا در جشنواره تئاتر فجر حضور پیدا کنیم.
استقبال مردم از تئاترها در عراق چطور است؟
در کل به علت موقعیت و اوضاع اقتصادی و سیاسی‌ای که در کشور عراق حاکم است و همچنین شیوع کرونا، بیننده‌های تئاتر از قشری خاص بوده و تماشاگر عادی خیلی کم است. اما در نهایت میزان استقبال از یک اثر نمایشی، بستگی دارد به گروهی که می‌خواهند آن را کار کنند. مثلاً گروه‌هایی که کمدی و طنز کار می‌کنند، مثل همه جای دنیا بیننده بیشتری دارند. اما در کنار این‌ها، کارهای خاص فلسفی و هنری هم بالاخره بیننده‌های خاص خودشان را دارند. ما نمایش «صندلی‌ها» را در سالن بزرگ هزار و دویست نفره کرکوک اجرا کردیم و کل صندلی‌هایش پر شد؛ یعنی برای یک شب اجرا ۱۲۰۰ تماشاگر داشتیم. اما کارهای دیگری هم در اقلیم کردستان روی صحنه رفته که فلسفی یا هنری بوده و بینندگان کمتری داشتند. فکر می‌کنم میزان استقبال مخاطبان از یک تئاتر هنری تا حدی هم وابسته به کار و کارگردان است. گروه‌هایی که کارگردان‌ها و بازیگران‌شان پیش مردم شناخته شده‌تر هستند، اجرا که می‌گذارند، مخاطبان بیشتری به سالن می‌روند و کارگردان‌هایی که کار اول و دوم‌شان است، گاهی وقت‌ها چون مردم آن‌ها را نمی‌شناسند، بینندگان کمتری دارند.
صحنه‌ای از نمایش «صندلی‌ها» به کارگردانی نجات نجم ماجد از کشور عراق/ تماشاخانه سنگلج
ارتباط‌تان با هنرمندان کردستان ایران چطور است؟ به دلیل هم‌زبان‌بودن ارتباطی با هم دارید؟
روابط خیلی خوبی داریم؛ بیشتر هنرمندان استان کردستان ایران را به خاطر روابط کاری و نمایشی که داریم می‌شناسیم و در جشنواره‌های همدیگر، شرکت می‌کنیم. در جشنواره‌هایی که برگزار کرده‌ایم هم از هنرمندان ایرانی کمک و هم ایده گرفتیم، خصوصا برای جشنواره تئاتر خیابانی که بین‌المللی هم هست و امسال هفتمین دوره‌اش دارد برگزار می‌شود و ایده اصلی‌اش را از جشنواره تئاتر خیابانی مریوان گرفتیم. از زمانی که انگلیسی‌ها آمدند و کرکوک را تصرف کردند، حدود ۱۰۰ سال می‌گذرد و از آن زمان تا امروز تئاتر سالنی و صحنه‌ای را داشته‌ایم اما ایده برپایی جشنواره تئاتر خیابانی به چند سال قبل و آشنایی‌مان با جشنواره مریوان برمی‌گردد.
برای اجرای نمایش در تئاتر فجر ایران دچار مشکل نشده‌اید؛ از لحاظ اعمال ممیزی و یا موارد دیگر؟
جشنواره خیلی خوب با ما برخورد کرد و مسئولانش خیلی خوب از ما استقبال کردند. آمدن به این‌جا تجربه بسیار خوبی برای ما بود و چیزی به اسم اذیت و آزار نداشتیم، ولی یک تفاوت‌های فرهنگی وجود دارد که می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. مثلا در عراق رابطه‌های دختر و پسر و زن و مرد آزادتر است و از لحاظ موضوع و زبان هم ما آزادانه‌تر کار می‌کنیم؛ اما متنی را که برای جشنواره فجر فرستاده بودیم در چندین نکته از نظر برگزار کنندگان مشکلاتی داشت که به ما گفتند باید این‌ها را رعایت کنید و مجبور شدیم چندین صحنه را تغییر دهیم اما ناراحتی و اعتراضی نداریم. چون ما فرهنگ ایران را دوست داریم و مقررات جشنواره ایجاب می‌کرد تغییراتی را بپذیریم و ما هم همه را رعایت کردیم و در نهایت از اجرا در جشنواره خیلی هم راضی هستیم.
هزینه‌های رفت و آمد برعهده خودتان بود یا جشنواره کمک هزینه‌ای را تقبل کرد؟
ما با هزینه‌های خودمان به ایران و جشنواره فجر آمدیم، که مبلغ زیادی هم بوده است. هرچند طبق صحبت‌هایی که شده بود، قرار بر این است که به گروه‌های نمایشی کمک مادی شود. شهر ما کرکوک زیر نظر حکومت اقلیم کردستان است و تا الان رسیدگی خاصی به تئاتر آن نشده؛ یک مرکز، یک موسسه، یک اداره یا یک جای خاصی که به تئاتر یا به هنرمندان کمک کنند، در این شهر نیست و گروه ما به صورت مستقل فعالیت می‌کند. همانطور که قبلاً خودمان هزینه‌های اجرا در کردستان، عراق یا کشورهای دیگر را پرداخت کردیم الان هم برای حضور در جشنواره تئاتر فجر بدون کمک دولتی آماده شده و به ایران آمدیم.
خبرنگار: سبا حیدرخانی
دبیر: زهرا حاج محمدی
