سال ۱۳۵۷ اوج ساخت آثار موسیقایی قوی با امکانات ضعیف+صوت
در دورانی که انقلاب اسلامی ایران به پیروزی رسید، موسیقی مانند دیگر هنرها وضعیت بلاتکلیفی داشت؛ اما با این حال موزیسین ها بیکار ننشستند و آثاری امیدبخش را با موضوع انقلاب و تحولات ایجاد شده اجتماعی و سیاسی تولید ارائه کردند. امروز به چنین آثاری انگیزشی می‌گویند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، بسیار می‌شنویم که از بدو پیروزی انقلاب اسلامی تا دهه هفتاد موسیقی نداشته‌ایم و پس از تعیین سیاست‌ها و چهارچوب‌های مشخص فرهنگی و هنری بوده که موسیقی به مقوله‌ای جدی تبدیل شده. البته این چند کلمه گویای اوضاع پر فراز و نشیب گذشته نیست و به هرحال دشواری‌ها و موانع بسیاری وجود داشته که به مدد تلاش هنرمندان و همیاری مسئولان وقت مرتفع شده‌اند. یکی از موانع بزرگی که قرار گرفتن موسیقی در مسیر مشخص و درست را به تاخیر انداخت، جنگ هشت‌ساله ایران و عراق بود. پس از این واقعه تاریخی و ملی است که موسیقی به مرور جای خود را در میان هنرهای دیگر پیدا می‌کند. اما اینکه بگوییم در بحبوحه انقلاب اسلامی و روزها، ماه‌ها و سالهای پس از آن موسیقی نداشته‌ایم اغراق محض است چراکه در همان روزهای پایانی سقوط رژیم پهلوی بود که برخی از موزیسین‌های مطرح آثاری را در دفاع از مردم و انقلاب اسلامی تولید و ارائه کردند که در روزهای اول پیروزی انقلاب از رسانه‌های معدود آن زمان پخش شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی هم موزیسین‌ها بیکار ننشستند و آثاری را در توصیف واقعه انقلاب مردمی تولید و منتشر کردند. در واقع می‌توان گفت بخشی از شور و شعف مردم آن دوران با موسیقی کامل می‌شد و بر همین اساس است که حال پس از چهل و اندی سال آن آثار که معمولا با کمترین امکانات ساخته شدند هنوز خاطره‌ساز و نوستالژیک هستند. این موضوع را هم باید یادآور شد که آثار مذکور بنا به تعاریف امروزی در دسته آثار امیدبخش و انگیزشی قرار می‌گیرند.
طی آن دوران پر التهاب آثار متعددی توسط خوانندگان و نوازندگان و آهنگسازان تولید و ارائه شد که حال نامی از اغلب آنها نیست و تنها برخی در ذهن و قلب مخاطب جای خود را تثبیت کرده‌اند. در میان این افراد هنرمندانی چون اسفندیار منفرزاده به چشم می‌خورد.
اگر بنا به نام بردن از آثار تولید شده در روزهای ابتدایی انقلاب باشد با لیستی بلند بالا مواجه خواهیم بود؛ لذا این گزارش صرفا به چند اثری می‌پردازد که عموم مردم با آنها خاطرات بیشتری دارند.
اثری که دور از پایتخت و با کمترین امکانات ساخته شد
سرود یا قطعه «بهمن خونین جاویدان» یکی معروفترین و قوی‌ترین سرودهای انقلابی است که در اواخر دهه پرالتهاب پنجاه با کمترین امکانات ساخته و ارائه شده است. این اثر نه در بحبوحه پیروزی انقلاب بلکه در در دومین سالروز گرامیداشت این رویداد تاریخی ساخته و منتشر شد اما با این حال همچنان مورد توجه و تداعی‌گر روزهای ابتدایی پیروزی انقلاب است.
این سرود در سال ۱۳۵۸ توسط صداوسیمای مرکز فارس شیراز تولید شد. ترانه این اثر سروده محمدحسین همافر است و حمید بهبود آهنگسازی آن را به عهده داشته و تعدادی از جوانان علاقمند به خوانندگی و موسیقی آن را اجرا کرده‌اند.
فریدون آسرایی قبلا درباره این قطعه یا سرود درباره آن اینگونه گفته است: «بهمن خونین جاویدان» را مردم ماندگارش کردند. سرودی که حتی وقتی در خارج از کشور هم آن را می‌شنویم، به خوبی اتفاقات و حوادث آن دوران تاریخی به ذهن هر شنونده‌ای می‌آورد.»
مهاجرت محمدعلی ابرآویز برای پیوستن به انقلاب
سرود «بوی گل سوسن و یاسمن آید» سرنوشت جالبی دارد از این جهت که شاعر آن محمدعلی ابرآویز برای به سرانجام رساندن آن تا ایران فرسنگ‌ها طی مسیر می‌کند.
این شاعر و آهنگساز که برای تحصیل در رشته رفتارشناسی به آلمان و سپس کانادا رفته بود، در تابستان سال ۱۳۵۷ در حین سفر به انگلیس برای ثبت اختراعش، از طریق تلویزیون از اخبار انقلاب ایران مطلع می‌شود و خود را به ایران می‌رساند. او پس از بازگشت به ایران در بحبوحه انقلاب با مشورت گرفتن از رهبر انقلاب، شهید دکتر بهشتی و برخی دیگر تصمیم گرفت بضاعت هنری خود را در پیشبرد اهداف انقلاب به خدمت بگیرد و حاصل این تلاش ۱۸ سرود است که «بوی گل و یاسمن آید» یکی از آن‌هاست. «معمار طرح حرم»، «الله اکبر»، «سمفونی میدان شهدا»، «آمدن موعود»، «الله الله» و «خمینی‌ای امام» دیگر آثار انقلابی هستند که توسط محمدعلی ابرآویز ساخته و ارائه شده‌اند.
ابرآویز که تولید و ارائه آثار انقلابی را از سال چهل و دو آغاز کرده بود، پس از بازگشت به ایران، اعضای گروه سرود خود را با همفکری شهید مفتح و آیت‌الله طالقانی از جوانانی که در مجالس آنها شرکت داشتند، انتخاب و فعالیت خود را شروع کرد. او در اوج روزهای حکومت نظامی رژیم طاغوت با هزینه شخصی خود استودیوی موسیقی اجاره کرد و اعضای گروه سرود را در آنجا گردهم آورد و به شکل مخفیانه و به دور از چشم نیروهای اطلاعاتی و نظامی رژیم، به تولید و ساخت سرودهای انقلاب پرداخت.
ابرآویز که در مهرماه سال نود و دو دارفانی را وداع گفت، در بیان خاطراتش طی گفتگو با رسانه‌ها گفته است: قطعه «بوی گل و سوسن و یاسمن آید» یا همان «دیو چو بیرون رود» را قبل از آمدن امام به تهران ساختم. در واقع زمانی که ایشان در عراق بودند و حتی زودتر از اینکه سر و صداها با نوشتن اخبار در مطبوعات بلند شود، به ما خبر رسید که امام علاقمند هستند که به وطن برگردند، شما کاری می‌توانید بکنید که این تبعید بشکند و دولت مجبور به حضور ایشان در ایران شود؟»
او درباره نحوه ساخت سرود «بوی گل سوسن و یاسمن آید» گفته است: ما برای ضبط، در استودیو مخفیانه کار می‌کردیم، به طوری که شب‌ها ساعت ۳۰:۱۹ که حکومت نظامی شروع می‌شد، ما به این استودیو می‌رفتیم و ۳۰:۷ صبح بیرون می‌آمدیم. در این مدت همه نوازنده‌ها و خواننده‌ها، پابرهنه وارد استودیو می‌شدند تا جای پای کسی روی زمین نباشد. » زنده‌یاد ابرآویز ضبط سمفونی ۱۲ دقیقه‌ای میدان شهدا را از برترین آثارش می‌داند.
اثری که منفرزاده آن را ماندگار کرد
«بهاران خجسته باد» یکی از قطعات یا سرودهای انقلابی و انگیزشی آن دوران است که پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ و سقوط نظام شاهنشاهی، در گرامیداشت سالروز کشته شدن خسرو گلسرخی و کرامت الله دانشیان به دست رژیم پهلوی از رادیو و تلویزیون پخش شد و همچنان هم گاه آن را از این رسانه‌ها می‌شنویم.
شعر این اثر سروده عبدالله بهزادی است و جالب اینکه آن را در همدردی با همسر انقلابی جانباخته کنگویی «پاتریسلومومبا» در سال ۱۳۳۹ نوشته است. در روزهای ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی کرامت دانشیان، بخشی از شعر را تبدیل به سرود کرد و اسفندیار منفردزاده آن را با کمک دوستان و همکاران خود در آستانه پیروزی انقلاب۱۳۵۷به اجرا درآورد. منفردزاده این آهنگ را تمام رویاها و آرزوهای کرامت دانشیان می‌داند.
اثری امیدبخش و نوستالژیک برای نسل‌های قبل
آهنگ رسالت محمد (الله الله) که به آهنگ «الله الله تو پناهی بر ضعیفان یا الله» نیز به شهرت رسیده از سرودهای انقلابی مشهوری است که از اوایل انقلاب هر سال در ایام دهه فجر از صداوسیمای جمهوری اسلامی پخش می‌شود. این اثر موسیقایی برای بسیاری از پدران و مادران خاطرات سال پنجاه و هفت و روزهای منتهی به انقلاب را زنده می‌کند.
شعر این اثر سروده مسعود هوشمند است و نسخه اصلی آن به خوانندگی علی هاتفی منتشر شده است. علی درخشان هم آهنگساز و تنظیم کننده آن است. این اثر بعدها توسط حمید غلامعلی (خواننده پاپ مطرح دهه هفتاد) بازخوانی شده است. ماجرا از این قرار بود که عوامل تولید شعر «الله الله تو پناهی بر ضعیفان یا الله» را به رادیو می‌برند و تصویب آن را می‌گیرند. این اتفاق زمانی رخ داده که پخش موسیقی پاپ از رادیو و تلویزیون منع شده بود! درحالیکه اثر مذکور در دسته آثار پاپ و مردمی قرار می‌گیرد. شنیدن این قطعه زیبا همچنان مورد توجه مخاطبان و آن‌هایی است که مرارت روزهای انقلاب را به چشم دیده‌اند.
سرودی که برای خوانش آن چهارصد نفر تست صدا دادند
یکی دیگر از آثار ماندگار روزهای انقلاب سرود «خمینی ای امام» است. شاعر این اثر حمید سبزواری است و حمید شاهنگان آهنگسازی آن را به عهده داشته. حمید سبزواری آثار متعددی سروده اما این اثر برای خود او هم از بقیه‌اش اشعارش گرامی‌تر است. این اثر برای اولین بار زمانی اجرا شد که امام خمینی در فرودگاه مهرآباد از هواپیما پیاده شد؛ یعنی دوازدهم بهمن ماه سال هزار و سیصد و پنجاه و هفت.
سبزواری درباره زمان سرودن این اثر گفته: وقتی قرار شد امام (ره) به ایران بیایند، با خود گفتم وقتی می‌آید، خوب است شعری داشته باشم که در فرودگاه بخوانم، بنابراین سه شعر؛ «خوش آمدی امام ما» و «خمینی‌ای امام» و «برخیزید‌ای شهیدان راه خدا» را برای آن روز سرودم که «خمینی‌ای امام» انتخاب شد. بنا به گفته شاعر این اثر قبلا ضبط شده بوده اما برای پخش و اجرا در فرودگاه آن را مجددا ضبط می‌کنند.
زنده‌یاد حمید سبزواری که خرداد ماه سال نود و پنج چهره در نقاب خاک کشید، از این اثر که آن را پیش از پیروزی انقلاب (هنگامی که امام خمینی از نجف به پاریس می‌رود) سروده خاطرات جالبی دارد و آنها را جسته گریخته طی سالهای حیاتش بیان کرده است. آنچه جالب توجه به نظر می‌رسد این است که برای تشکیل گروه از چهارصد نفر تست گرفته می‌شود و در نهایت پنجاه نفر انتخاب می‌شوند و همین افراد هستند که اثر نهایی را می‌خوانند و در فرودگاه مهرآباد پخش می‌شود.
حمید سبزواری درباره چگونگی سرایش شعر «خمینی‌ای امام» گفته آن زمان که صحبت‌های رهبر انقلاب روی نوارکاست ضبط می‌شده معمولا یک طرف نوارها خالی می‌مانده و به پیشنهاد دوستانش اثری توسط او سروده شده و اینگونه است که سرود «خمینی‌ای امام» همراه سخنرانی‌های او تکثیر می‌شود.
اثری از آقای بازیگر
می‌توان گفت قطعه ایران ایران خاطره انگیزترین اثر انقلابی دهه پنجاه است. این اثر با صدای رضا رویگری بارها از شبکه‌های مختلف تلویزیونی و رادیویی کشور پخش شده است. با وجود پخش مکرر این اثر طی چهل و اندی سال گذشته اما همچنان زیبا و شنیدنی است. شاعر آن افشین سرفراز است و فریدون خشنود آهنگسازی آن را به عهده داشته است. زمانی که رضا رویگری آن را خواند، بازیگری مطرح نبود.
