آخرین نشست پژوهشی جشنواره موسیقی نواحی برگزار شد/ همنشینی پژوهشگران موسیقی نواحی ایران با موضوع «مقام»

به گزارش ایلنا، آخرین نشست پژوهشی جشنواره موسیقی نواحی ایران با موضوع «ترمینولوژی (واژه شناسی) در موسیقی اقوام ایران و ارتباط آن با موسیقی دستگاهی» صبح ۲ آبان ماه با حضور جمعی از پژوهشگران این حوزه در هتل پارس کرمان برگزار شد.

محمدعلی مراتی (دبیر جشنواره) در سخنانی مطرح کرد: واژه «مقام» در موسیقی کلاسیک حوزه ایرانی، عربی، ترکی معنای دقیق خودش را دارد و این شامل موسیقی رسمی این کشورهاست اما درباره اطلاقش به موسیقی اقوام ایرانی باید گفت که به نظر می‌رسد، بعد از انقلاب اسلامی از طریق جشنواره‌ها منتقل شده است. طوری که انگار واژه مقام پرستیژی را داده است که سطح این موسیقی را نسبت به موسیقی مردم پسند بالا ببرد.

او ادامه داد: موضوع دیگر اینکه ما کشوری هستیم که ارتباط ژنتیک اندام واری بین موسیقی اقوام و موسیقی دستگاهی داریم. در کشورهای حوزه عربی، ایرانی، ترکی در حوزه ترکیه این ارتباط خیلی دور است اما در ایران این ارتباط اتفاقاتی را رقم زده است. ما در یک رنگ‌آمیزی شاید در بیشتر اقوام به جز بلوچ‌ها و آواهای هوره این رابطه ژنتیکی را داریم.

مریم قره سو (اتنوموزیکولوژ) نیز در بخش دیگری از نشست در سخنانی گفت: واژه «مقام» از نظر ریشه‌شناسی نوشتاری و در درجه اول به معنای رتبه و جایگاه است و در درجه دوم باید ببینیم این واژه در چه پراکندگی جغرافیایی استفاده می‌شود و دیگر اینکه حضورش را در رسالات تاریخی بررسی کنیم و بدانیم در میان کدام مردمان ایران و با چه معنایی استفاده می‌شود تا به یک جمع‌بندی درست برسیم.

او ادامه داد: من حس می‌کنم در ۲۰سال گذشته دو اتفاق ناخوشایند افتاده است. این واژه بدون توجه به جایگاهش و بدون توجه به معنای واقعی‌اش مورد استفاده قرار می‌گیرد. مثلا گاهی به معنای دستگاه، گاهی به معنای تک ترانه و… استفاده شده است. در واقع آسیب‌شناسی استفاده نسنجیده از مفهوم «مقام» باید بررسی شود.

سپس احمد صدری (پژوهشگر موسیقی نواحی ایران) در سخنانی گفت: به نظر می‌رسد این واژه مدت هاست در تاریخ ایران وجود دارد. مقام در عرفان جایی استفاده شده است که سالک از رنگ‌ها رها شده و به جایگاه سکنی رسیده است و اهل طریقت برای هرکدام از این مراحل جایگاه و مقام قائل هستند. به نظر می‌رسد این واژه از عرفان به موسیقی عاریت گرفته شده است.

در ادامه فواد توحیدی (پژوهشگر موسیقی نواحی) اظهار کرد: فکر می‌کنم این واژه به معنای چیدمان دستان‌ها روی ساز بوده است. در دوره قاجار موسیقی ما شدیدا تحت تاثیر موسیقی آذری است و حتی سازبندی ما بسیار شبیه آذری هاست. در برهه‌ای هم تحت تاثیر غربی‌ها بوده‌ایم و ما «پیش درآمد» را از اورتور غربی‌ها گرفته ایم. به زعم بنده موسیقی این مملکت حدود ۶۰۰ سال تحت تاثیر ترک‌ها و ۲۰۰ سال تحت تاثیر عرب‌ها بوده است.

او ادامه داد: بنده معتقدم این واژه یک واژه نو و بیشتر یک عبارت جشنواره‌ای است. در موسیقی کردستان و کرمانشاه خیلی از مقام‌های تنبور از نظر ساختار یکی هستند و در اصل باید یک مقام باشند اما این طور نیست یا حتی مردم منطقه برای دف مقام قائل هستند. یعنی جشنواره تا سازهای کوبه‌ای ما رسوخ کرده است و عجیب است که این موضوع کاملا میان اساتید دف نوازی جا افتاده است. اما مثلا مردم خوزستان اصلا از مقام استفاده نمی‌کنند و واژه «اطوار» را جایگزین کرده‌اند و کرمانی‌ها نیز به آن «رو» می‌گویند.

نوید وزیری، علیرضا میرخسروی و آریا برزن غیبی (دانشجویان رشته اتنوموزیکولوژی) نیز در این نشست حضور داشتند و نقطه نظرات خود را مطرح کردند.