در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
تخریب بخشی از محوطه نئاندرتال‌ها توسط شرکت‌های ساخت و ساز/ نئاندرتال‌ها مردگان خود را دفن می‌کردند و در کنارشان گُل می‌گذاشتند/ کشف ۲۰۰ ابزار سنگی در منطقه نئاندرتال‌های ایران
حیدری گوران با اشاره به تخریب بخشی از محوطه نئاندرتال‌های ایران توسط شرکت‌های ساخت و ساز از کشف بیش از ۲۰۰ ابزار سنگی جدید تاکنون آن هم فقط در پایشی سطحی در این منطقه خبر داد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، این روزها خبرها از آغاز فصل چهارم کاوش در مجموعه غار و پناهگاه صخره‌ای باوه‌یوان به منظور تعیین عرصه و حریم این مکان در راستای پروژه ردیابی گذار از پارینه سنگی میانی به نوین در غرب زاگرس میانی در استان کرمانشاه، حکایت دارند. اخباری که ما را به یاد کشف دندان شیری انسان نئاندرتالی می‌اندازد که چند سال پیش در همین مکان پیدا شده بود و بر اساس آزمایش‌های سن‌سنجی مطلق رادیو کربن ۱۴، سنی ما بین ۴۲ تا ۴۵ هزار سال برای آن تخمین زده شده بود.
مجموعه غار و پناهگاه صخره‌ای یوان در فاصله ۳۵ کیلومتری شمال غرب شهر کرمانشاه و در دره ناودرون واقع است. فصل جدید کاوش در مجموعه غار و پناهگاه صخره‌ای باوه‌یوان با سرپرستی مشترک سامان حیدری گوران و احمد آزادی، زیر نظر پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه و اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمانشاه در حال انجام است.
سامان حیدری گوران (یکی از سرپرستان فصل جدید کاوش در مجموعه غار و پناهگاه صخره‌ای باوه‌یوان) در این خصوص گفت: در چهارمین فصل کاوش بیشتر به مستندگاری محوطه روی آورده‌ایم تا بتوانیم عرصه و حریم آن را مصوب کنیم. البته طی این فصل نیز موفق شدیم تا آثار باستانی همراه با داده‌های فرهنگی از دوره فراپارینه‌سنگی که به ۱۳ تا ۱۵ هزار سال پیش بازمی‌گردد، پیدا کنیم.
او با اشاره به بقایایی که از استقرارهای دوره فراپارینه‌سنگی بدست آمده، گفت: طی این فصل از کاوش، تعدادی از آثار که برای شکار و دست ابزارهای سنگی استفاده می‌شده را بدست آوردیم. ابزارهای سنگی تنها وسایل‌هایی هستند که از دیرباز از انسان‌های نخستین به جای مانده. این ابزار نقش چاقو و وسایل برنده را برای آن‌ها ایفا می‌کرد و از جنس سنگ سیلیس است. در فصل‌های قبل بیش از ۱۰ هزار قطعه ابزار سنگی در این محوطه پیدا کردیم که کار مطالعاتی بر روی آن‌ها انجام شده و در گنجینه اداره کل میراث‌فرهنگی استان کرمانشاه نگهداری می‌شوند. در فصل جدید نیز حدود ۲۰۰ قطعه پیدا کرده‌ایم.
گوران یادآور شد: از آنجایی که صخره باوه‌یوان بزرگ است و از اهمیت بالایی برخوردار است تصمیم گرفتیم تا کار فتوگرامتری آنرا انجام دهیم و محدوده استقراری آنرا مشخص کنیم. متوجه شدیم که محدوده استقراری بسیار وسیعی از دوره فراپارینه‌سنگی (محدوه ۲۰ تا ۱۰ هزار سال پیش) دارد که از ابتدا تا انتهای کوه که بیش از ۲۵۰ متر است را دربرمی‌گیرد. نهشته‌های این محوطه بسیار عمیق‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کردیم که این امر اهمیت این صخره را دو چندان می‌کند.
این باستان‌شناسی در پاسخ به این سوال که آیا طی سال‌های گذشته و پس از انتشار اخبار مبنی بر کشف یافته‌های فرهنگی از دوره نئاندرتال‌ها در این منطقه شاهد حضور حفاران غیرمجاز و تعرض به محوطه باستانی بوده‌ایم یا خیر، گفت: پس از انجام کاوش در نخستین فصل که سال ۱۳۹۵ بود شاهد تعرضاتی به محوطه بودیم اما از آنجایی که فرهنگسازی و آگاه‌سازی مردم منطقه را در پیش گرفتیم از این رو شاهد آسیب رساندن مردم محلی و بومی به محوطه نبودیم. اما متاسفانه شرکت‌های ساخت و ساز و مجموعه‌هایی درصدد نصب کابل نوری برآمدند آسیب‌هایی را به محوطه رسانده‌اند و به نوعی بخشی از محوطه از بین رفته است. اکنون نیز تلاشمان آن است که بتوانیم با تعیین عرصه و حریم، این محوطه را از هر نوع آسیبی در امان بداریم.
در این محوطه باستانی، لایه‌های باستانی همراه با داده‌های فرهنگی از سه دوران پارینه‌سنگی میانی، نوین و فراپارینه‌سنگی شناسایی شده است. با این وجود در چهارمین فصل از کاوش قرار نیست لایه‌ها کاوش شوند و تنها به بحث تعیین عرصه و حریم پرداخته خواهد شد. اما گوران امیدوار است که در فصل پنجم که احتمالا در سال ۱۴۰۱ خواهد بود، بتوانند محلی که دندان شیری انسان نئاندرتال کشف شده را کاوش کنند و امیدوار است که بتوانند بقایای بیشتری بدست آورند.
نئاندرتال‌ها گونه‌ای از انسان هوشمند
حیدری گوران که فارغ‌التحصیل باستان‌شناسی از دانشگاه توبینگن آلمان است و اکنون در دانشگاه کمبریج مشغول به فعالیت است درخصوص کاوش‌هایی که باستان‌شناسان این دانشگاه در کردستان عراق برای شناسایی بقایای جدیدی از نئاندرتال‌ها داشتند، گفت: انسان‌هایی که به نام نئاندرتال‌ها شناخته می‌شوند در حدود ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار سال پیش در شمال غرب منطقه وسیعی به نام اوراسیا پیدا شده‌اند. ظاهرا در حدود بیش از ۱۰۰ هزار سال پیش به سمت شرق و جنوب شرق یعنی ایران و منطقه خاورمیانه مهاجرت می‌کنند. غار شانه‌دَر در کردستان عراق یکی از محوطه‌های بسیار مهم دراین خصوص است و حداقل ۱۰ اسکلت نئاندرتال پیدا شده.
او ادامه داد: در گذشته فرضیه‌ای وجود داشت مبنی برآنکه احتمالا انسان‌های نئاندرتال، مردگان خود را دفن می‌کردند. این تئوری در غار شانه‌دَر کردستان عراق توسط باستان‌شناسان مورد بررسی قرار گرفت و بر اساس شواهد موجود به این نتیجه رسیده‌اند که نئاندرتال‌ها مردگان خود را درون گور قرار می‌دادند. در واقع زمین را در غار می‌کندند و مردگان را دفن می‌کردند. احتمالا در کنار مردگان خود گُل می‌گذاشتند. البته هنوز این فرضیه ثابت نشده است.
این باستان‌شناس با اشاره به آنکه در سال‌های اخیر این مطالعات به سمت داخل مرزهای ایران نیز کشانده شده و محققان ایرانی نیز توانسته‌اند تاکنون بقایای ۳ انسان نئاندرتال را پیدا کنند. بدین ترتیب ایران هم جزء قلمرو این جوامع انسانی قرار گرفته، درخصوص چرایی کوچ و تغییر محل زندگی نئاندرتال‌ها گفت: به دلیل تغییرات آب و هوا، انسان‌های نئاندرتال از مناطق شمالی به سمت جنوب آمدند. درواقع با سرد شدن هوا نئاندرتال‌ها به سمت شرق و جنوب شرق حرکت کردند و به اوراسیا که همان منطقه آسیا و اروپاست رسیدند.
به گفته حیدری گوران، بر اساس تحقیقاتی که در دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های معتبر دنبا انجام شده، متوجه شده‌ایم نگاهی که در گذشته درخصوص نئاندرتال‌ها وجودداشته تفاوت پیدا کرده است و به این نتیجه رسیدیم که نئاندرتال‌ها گونه‌ای دیگر از انسان هوشمند هستند. آن‌ها توانایی سازگاری با محیط جدید را داشتند و مهمترین ادله موجود آن است که در حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار سال در مناطق مختلف در جغرافیای مختلف دوام بیاورند. آن‌ها توانمند بودند و می‌توانستند از منابع غذایی مختلف استفاده کنند. حتا بر اساس یافته‌های جدید متوجه شده‌ایم که نئاندرتال‌ها به هنر هم روی آورده بودند و توانمندی زیادی برای شکار حیوانات مختلف از آبزیان گرفته تا سم دارها داشتند. درواقع نئاندرتال‌ها زیرگونه‌ای از انسان به حساب می‌آیند که به طور عامیانه می‌توان گفت که پسرعموهای ما هستند.
این باستان‌شناس تصریح کرد: توالی مدارک ژنتیک و دی ان‌ای ثابت می‌کند که نئاندرتال‌ها رابطه خویشاوندی با انسان هوموساپین هم داشتند. می‌توان گفت درحال حاضر همه انسان‌های روی زمین به غیر از قاره آفریقا، چیزی درحدود ۱ و نیم تا ۴ درصد ژنوم نئاندرتال‌ها را حامل هستند. آفریقا از آن جهت جدای از سایر کره زمین است چراکه نئاندرتال‌ها هیچگاه به قاره آفریقا نرفتند و در منطقه اوراسیا بودند.
گفتگو: معصومه دیودار
