تدفین نوزادان و کودکان در ظروف آشپزخانه‌ای/ کاوش در گورستان نویافته عصرآهن 2 و 3 قره تپه سگزآباد
بخش زیادی از گورهای گورستان نویافته عصرآهن 2 و 3 قره تپه سگزآباد شامل تدفین‌های نوزادان و کودکان در سنین مختلف است که با شیوه‌های مختلف در داخل ظروف آشپزخانه‌ای، به صورت تک نفره با هدایای تدفینی و یا در گورهای چند نفره در کنار بزرگسالان قرار دارند.
به گزارش ایلنا، مصطفی ده‌پهلوان (سرپرست هیأت باستان‌شناسی) گفت: در فصل پایانی کاوش‌های باستان‌شناسی گورستان نویافته عصرآهن ۲ و ۳ قره تپه سگزآباد قزوین تصمیم بر این گرفته شد که تمامی تمرکز پروژه کاوش بر بخش جنوب‌غربی (بخشA) ترانشه ۱۲ گورستان نویافته در ابعاد ۸×۷ متر باشد تا بتوان گاهنگاری دقیق و لایه‌نگاری درستی از این گورستان ارائه داد و به درک بهتری از شیوه‌ها و سنت‌های تدفین دوره‌های یادشده رسید.
او خاطرنشان‌کرد: در کاوش ترانشه ۱۲ در تابستان ۱۳۹۸، در گورستان شرقی قره تپه شواهد مهمی از ۴ لایه تدفین بر روی هم و در سطح گسترده‌ای یافت شد که به دلیل محدودیت زمان و کمبود اعتبار مالی مورد نیاز، کاوش در لایه‌های زیرین امکان‌پذیر نبود و اطمینانی از لایه‌های بیشتر تدفین و خاک بکر حاصل نشده بود؛ در ادامه کاوش در تابستان ۱۴۰۰ هدف اصلی دستیابی به لایه‌های پایانی گورستان در اولویت کار قرار گرفت.
این باستان‌شناس افزود: در ادامه روند کاوش در این ترانشه در سال جاری و در عین ناباوری با لایه پنجم تدفین نیز مواجه شدیم که شامل بافت‌های متراکمی از استخوان‌های جانوری می‌شد و در کنار آن‌ها اسکلت کاملی از یک اسب‌سان به دست آمد که کاوش بر روی این لایه‌ها در حال انجام است.
ده‌پهلوان اظهارکرد: در ترانشه ۱۲ تاکنون ۶۵ گور به ثبت رسیده که به سه شیوۀ، تدفین‌های صندوقی یا چهارچینه خشتی، گودالی در خاکستر و ظروف پخت و پز در جهت‌های شمالی – جنوبی، شمال‌غربی – جنوب‌شرقی، شرقی – غربی قرار داشته‌اند.
به گفته سرپرست هیأت کاوش، تدفین‌های صندوقی یا چهارچینه خشتی معمولاً به دو صورت تک نفره و چند نفره هستند که تعداد افراد شناسایی شده در آن‌ها گاهی به چهار فرد نیز می‌رسد و در تدفین‌های چند نفره به غیر از یک یا دو اسکلت، معمولاً تدفین‌ها به صورت آشفته است و نظمی در میان آن‌ها دیده نمی‌شود.
او افزود: این آشفتگی را می‌توان به عواملی از قبیل رانش زمین، نفوذ آب و سیلاب، تخریب‌های جانوری و در برخی موارد تدفین‌های ثانویه نسبت داد.
این باستان‌شناس با بیان اینکه در تدفین‌های تک نفره نیز معمولاً افراد به صورت جنینی در گور قرار می‌گرفته‌اند تصریح کرد: تدفین‌های گودالی در خاکستر نیز اغلب به صورت تک نفره و کاملاً منظم در کنار انباشتی از خاکستر هستند و آشفتگی خاصی در آن‌ها دیده نمی‌شود و مانند تدفین‌های چهارچینه خشتی تک نفره به صورت جنینی در داخل گور قرار دارند.
ده‌پهلوان بخش زیادی از گورهای این گورستان را شامل تدفین‌های نوزادان و کودکان در سنین مختلف اعلام کرد که با شیوه‌های مختلف به دست آمدند؛ در داخل ظروف آشپزخانه‌ای، به صورت تک نفره با هدایای تدفینی و یا در گورهای چند نفره در کنار بزرگسالان قرار دارند و یافته‌های موجود در این گورها همگی متعلق به عصر آهن ۲ و اوایل آهن ۳ هستند.
او گفت: در اکثر گورها بقایای جانورانی از قبیل بز، گوسفند نابالغ، گاو، شتر و اسب به دست آمد که نشان از تدفین حیوانات در کنار مردگان دارد.
ده‌پهلوان با بیان اینکه مجموعه یافته‌های این بخش از نظر کاربرد در ۳ گروه قرار می‌گیرند، گروه اول راشامل: ظروف سفالی، شامل گونه‌های مختلف ظروف موسوم به ساغر، ظروف آبریزدار، ظروف لوله‌دار، کوزه، ظروف پایه‌دار دانست وگفت: برخی از این ظروف از گونه آشپزخانه‌ای بزرگ هستند که در گورستان‌های عصر آهن همزمان به ندرت مشاهده می‌شوند و دیگ‌های سفالی پخت و پز را به تدفین جنین و نوزادان اختصاص داده‌اند.
اوافزود: گروه دوم شامل زیور آلات شخصی و اشیاء تزیینی شامل، دستبند، گردنبند و طوق‌های آهنی و مفرغی کامل، سنجاق، مهره‌های مرتبط با دستبند و گردنبند و آویز که از جنس صدف، عقیق، مفرغ و خمیر شیشه هستند.
ده‌پهلوان اظهارکرد: گروه سوم شامل اشیاء با کاربری خاص است که از مهمترین آن‌ها می‌توان به مهر استوانه‌ای با سبک محلی و آشوری اشاره کرد که نشان از جایگاه قابل توجه این محوطه در حوزه فرهنگی آشور دارد.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی گفت: بررسی‌های انسان‌شناسی جسمانی و پژوهش‌های ژنتیک، باستان جانورشناسی، سنت‌های تدفینی نادر و شواهد غنی حاکی از تعاملات و پیوندهای فرهنگی و اقتصادی ساکنان این محوطه با مناطق دور دست لبه غربی فلات ایران و حوزه سیاسی – فرهنگی حکومت‌هایی از قبیل آشور و حوزه‌های فرهنگی غرب، شمال و شمال‌غرب ایران دارد.
او با بیان اینکه تاریخ‌گذاری مطلق یافته‌ها با کمک موسسه باستان‌شناسی دانشگاه ورشو انجام گرفت و نتایج آن مهر تأییدی است بر تاریخ‌گذاری نسبی موادفرهنگی عصرآهن ۲ و ۳ این محوطه از ۱۰۵۰ تا ۸۲۰ پیش از میلاد تصریح کرد: در میان یافته‌های این گورستان مهره‌های زینتی از جنس آنتیموان با خلوص بالای نود درصد به دست آمد که گویای پیچیدگی کارگاه‌های فلزکاری این عصر است.
این باستان‌شناس گفت: تا کنون بر روی یافته‌های این گورستان پایان نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری متعددی در حوزه‌های باستان‌شناسی، باستان‌سنجی، ژنتیک، ایزوتوپ‌های پایدار، رسوب‌شناسی و مرمت در حال انجام و مقالاتی در دست انتشار است.
او افزود: در پروژه کاوش آموزشی یاد شده بخش عمده‌ای از توجه و توان هیأت کاوش صرف آموزش مهارت‌های فنی و عملی دانشجویان در کاوش‌ها و بررسی‌های باستان‌شناختی از قبیل، عکاسی حرفه‌ای در حین کاوش، طراحی فنی یافته‌ها، نقشه‌برداری، حفاظت و مرمت، شیوه‌های درست نمونه‌برداری یافته‌ها برای بررسی‌های آزمایشگاهی، باستان جانورشناسی، انسان‌شناسی جسمانی باستان گیاه‌شناسی و… شد.
ده‌پهلوان در پایان ابراز امیدواری کرد: نتایج علمی این پروژه بتواند سهم مهمی در روشن ساختن ابهامات دانش باستان‌شناسی عصر آهن ۲ و ۳ شمال فلات ایران داشته باشد.
