میثم عبدی:
صداوسیما دنبال واکاوی مشکلات ریشه‌ای تئاتر ایران نیست/ تبلیغ تئاتر در دستور کار رسانه ملی نیست/ جای خالی یک «۹۰» تئاتری در برودکست‌ها
میثم عبدی با اشاره به اهمیت پرداختن به دو امر تبلیغ و مستندنگاری تئاتر از سوی برنامه‌های رادیویی، از تفاوت‌های پادکست و برودکست در این زمینه گفت.
«میثم عبدی» در گفتگو با خبرنگار ایلنا، به بررسی کمی و کیفی پادکست‌ها و برنامه‌های رادیویی مرتبط با تئاتر پرداخت.
عبدی که علاوه بر کارگردانی تئاتر، برای سال‌ها نویسنده، تهیه‌کننده، سردبیر و گوینده برنامه‌های رادیویی نیز بوده، مدتی است تهیه «رادیو نوفل» را به عنوان ترکیبی از پادکست و برنامه رادیویی خصوصی در فضای مجازی به عهده دارد. برنامه‌ای که متشکل از همان تیم «نقطه، سر شب» رادیو تهران یعنی امید طاهری و علی جعفری است که برنامه‌ای تخصصی برای تئاتر بود.
او با اشاره به تفاوت این دو برنامه گفت: آنجا البته به خاطر فضای سازمان صدا و سیما، پرداختن به مواردی همچون موضوع سانسور و ممیزی در تئاتر، تابو محسوب می‌شد اما اینجا به خاطر اینکه آن تابوها را نداریم، دست‌مان در پرداختن به موضوعات بازتر است. نه اینکه بخواهیم تابوشکنی آن‌چنانی در فضای رسانه‌ای کنیم، اما صداوسیما قوانین خاص خودش را دارد؛ قوانینی که بر اساس آن حتی به اندازه روزنامه‌های رسمی نمی‌شود به راحتی درباره برخی مسائل حرف زد.
این تهیه‌کننده و گوینده برنامه‌های رادیویی، با اشاره به اینکه ایده شروع «رادیو نوفل» یک برنامه تخصصی تئاتر در قالب پادکست بود، گفت: اما بعدا دیدیم بهتر است ضبط پادکست را به صورت زنده از طریق شبکه‌های مجازی که در دسترس داریم، یعنی اینستاگرام و کلاب هاوس پخش کنیم که اگر مخاطبی هم می‌خواهد در بحث مشارکت کند، بتواند حین اجرای برنامه سوال و موضوعش را مطرح کند؛ امکانی که در پادکست فراهم نیست. بنابراین برنامه زنده‌ای تولید می‌کنیم که بعدا فایل آن تبدیل به پادکست می‌شود. در واقع امکانی تعاملی را به فضای پادکست اضافه کردیم.
عبدی خاطرنشان کرد: پایه اصلی برنامه را بر حرف‌های بنیادی‌تر در مورد تئاتر گذاشتیم. نمی‌خواستیم صرفا مشکلات روزمره تئاتر را مطرح کنیم؛ قصد داشتیم از مشکلاتی بگوییم که ریشه در پیشینه تاریخی تئاتر ایران دارد. بر این اساس تا امروز به موضوع‌هایی مانند تئاتر دانشگاهی پرداخته‌ایم؛ اینکه اصلا تئاتر دانشگاهی در ایران چه هویتی دارد؟ یا چقدر به کلیت تئاتر کمک می‌کند؟ یا همینطور به چالش‌های حضور زنان در تئاتر ایران، سانسور در تئاتر و...
او ادامه داد: این‌ها موضوعاتی نیست که رسانه‌ای مانند صداوسیما نخواهد یا نتواند به آنها بپردازد، بلکه اصلا دغدغه‌شان را ندارد تا به سمت‌شان برود. چون شاید اصلا سیاست‌شان این نیست که بخواهند تئاتر را به صورت ریشه‌ای واشکافی کنند و ببیند چه معضلات و حتی چه محاسنی در آن وجود دارد.
عبدی در ادامه با اشاره به کیفیت برنامه‌های رادیویی مرتبط با تئاتر، گفت: باید ابتدا دو مورد را از هم تفکیک کنیم؛ یکی شبکه‌های زنده رادیویی و رسانه رسمی که به آن برودکست می‌گویند و دیگری پادکست. برودکست‌ها نه فقط در تئاتر، که در اغلب موضوعات، بیشتر می‌توانند تبلیغاتی کار کنند. اما متاسفانه این کار برای تئاتر رخ نمی‌دهد چون سیاست پنهانی در رادیو وجود دارد که تبلیغ تئاتر در دستور کارش نیست. می‌گویم پنهان، چون اگر با مدیران ارشد رادیو صحبت کنید این مسأله را انکار کرده و می‌گویند این کار را می‌کنیم؛ اما اگر برنامه‌ها را رصد کنید می‌بینید که تبلیغ درست و حسابی که در کشورهای دیگر هست، در رادیوی ما برای تئاتر نمی‌شود.
این کارگردان تئاتر خاطرنشان کرد: داکیومنت و سندسازی صوتی و تصویری از پیشینه مبحثی به نام تئاتر، بیشتر در پادکست اتفاق می‌افتد تا برودکست. نمونه خوبی از این‌دست پادکست‌ها را در رادیو «نیست» می‌بینیم که داکیومنتی از مکان‌های تاریخی فرهنگی را که در تهران بوده و اکنون دیگر وجود ندارد، بررسی و پرونده‌ای باز کرده و فکت‌های درست و مستند می‌دهد و با آدم‌های موثق گفتگو می‌کند تا آن پادکست تبدیل به پرونده‌ای قابل استناد برای سال‌های بعد شود. همانطور که بیشتر پادکست‌ها به نظرم به این سمت در حال حرکت هستند، ما هم سعی کردیم کاری کنیم که هم بتوانیم کم کم تبلیغ تئاتر بکنیم و هم مستندسازی.
عبدی با اشاره به اهمیت تبلیغ تئاتر گفت: می‌خواهیم رسانه‌ای باشیم که عامه مردم از طریق آن بفهمند تئاتری هم در کار است و اگر اسم تئاتر را می‌شنوند یاد تئاترهای تلویزیونی اغلب مذهبی و با کیفیت پایین سال‌های سال پیش نیفتند، بلکه متوجه شوند ما تئاترهای مدرنی هم داریم که اتفاقا به معضلات امروز اجتماع، سیاست و فرهنگ می‌پردازد. در کنار آن، می‌خواهیم از آدم‌هایی در برنامه دعوت کنیم که سال‌ها بعد حرف‌هایی که از آنها باقی می‌ماند قابل استناد باشد.
او درباره اینکه برنامه‌های رادیویی چقدر به تئاتر پرداخته‌اند؟ توضیح داد: برودکست‌ها تا الان به هیچ عنوان کمکی به تبلیغ تئاتر نکرده‌اند. به خاطر اینکه مخاطب برودکست دوست ندارد بنشیند تا برنامه برایش پرونده‌ای باز و چیزی را به او منتقل کند. چون این کار از حوصله مخاطب خارج است، قاعدتا تولیدکننده به سمت مستندسازی هم نمی‌تواند برود. برای همین دست‌کم برای حوزه تبلیغ تئاتر، به هیچ کاری نمی‌آیند. البته نمونه‌هایی از برودکست‌های موفق در حوزه‌های دیگر را داشته‌ایم؛ مانند برنامه «نود» که تبلیغ فوتبال می‌کرد و هم‌زمان مستندسازی و ارائه اطلاعات تخصصی داشت. اما در مورد تئاتر و حتی سینما با اینکه می‌تواند مخاطب عام‌تری را با خود همراه کند چنین برنامه‌ای نداشتیم، مگر دوره‌ای کوتاه از برنامه «هفت». برای همین می‌گویم برودکست‌ها هیچ کمکی به تئاتر نکرده‌اند.
تهیه‌کننده برنامه رادیونوفل، با اشاره به اینکه پادکست می‌تواند به شنونده چیزی بدهد که فراتر از تماشای یک تئاتر است، ادامه داد: الان متاسفانه پادکستی که به تئاتر بپردازد وجود ندارد؛ اگر هم باشد ناشناخته و با مخاطب محدود است.
عبدی تصریح کرد: همانطور که خیلی از اساتید و بزرگان تئاتر هم می‌گویند، باید قبول کنیم که تئاتر هنری است که بیش از سایر هنرها، با اندیشه مخاطب سر و کار دارد. نه اینکه دیگر هنرها با اندیشه مخاطب کاری ندارند؛ بلکه به خاطر تعامل مستقیم تئاتر با مخاطب، این هنر بیشتر می‌تواند او را به اندیشه وادارد. از این لحاظ، ساختن پادکست و برنامه‌های مرتبط با تئاتر، چون در حوزه اندیشه، هنر عریان‌تری است، کار سخت‌تری هم هست و کمی تحمل می‌خواهد. ما سعی می‌کنیم این تحمل را داشته باشیم که حتی با مخاطب کم‌تری روبه‌رو شویم تا در مرور زمان آدم‌های جامعه به این نتیجه برسند که تئاتر، علاوه بر وجه غیر قابل انکار سرگرم‌کنندگی‌اش، می‌تواند اندیشه‌محور هم باشد. طوری که زندگی فرد را دچار تحول کند، تا جور دیگری دنیا را ببیند.
او یادآور شد: همه لزوما نباید بازیگر، کارگردان یا یکی از عوامل تئاتر باشند که تماشاگر تخصصی تئاتر محسوب شوند. اقشار دیگر هم می‌توانند تماشاگر تخصصی تئاتر باشند. به همان اندازه که مثلا یک نجار می‌تواند به تماشای فوتبال بنشیند و از آن حظ ببرد، می‌تواند به دیدن تئاتر هم برود و لذتش را حس کند و شاید تفاوت عمده‌اش با عنصری مانند فوتبال این باشد که به لحاظ اندیشه‌ای، می‌تواند تاثیری مثبت روی زندگی مخاطب بگذارد.
عبدی در پایان خاطرنشان کرد: امیدوارم برنامه ما بتواند این اتفاق را حتی در مقیاس تعداد محدودی آدم به وجود بیاورد تا نگاه‌شان به تئاتر کمی جدی‌تر شود و برای این هنر ارزش بیشتری نسبت به قبل قائل شوند.
