«مناقب اهل بیت (ع) در لسان اهل سنت و جماعت»؛ اثری مهم در معرفی روایات شیعه

به گزارش ایلنا، ابوالحسن محمد بن احمد بن علی قمی‌معروف به ابن شاذان قمی‌ نویسنده کتاب «مناقب اهل بیت (ع) در لسان اهل سنت و جماعت»، در میانه سالهای ۳۷۶ تا ۴۶۰ ق در قید حیات بوده است، بنابراین او از علمای قرن چهارم و پنجم هجری است. اولین محلی که برای زندگی او ذکر شده شهر کوفه است که در آنجا در سال ۳۷۶ هجری از حسین بن احمد روایت شنیده است. این نام، مشترک بین دو نفر است؛ محمد بن احمد بن شاذان قمی‌که فرد مورد بحث ما است و ابوالفضل، علی بن حسن بن شاذان که از علمای اهل سنت است و صاحب تألیفاتی نیز است. ابوالحسن ابن شاذان قمی‌از محدثان شیعه است که از افراد فراوانی روایت نقل کرده و محضر بسیاری از علمای شیعه و سنی را درک کرده است.

برخی مشایخ او عبارتند از: پدرش احمد بن علی، که از علما و مؤلفین شیعه بوده و ابن رئاب کتاب «فضائل أمیر المؤمنین» را از او نقل کرده است، ابن قولویه صاحب کتاب شریف «کامل الزیارات»، که دایی ابن شاذان است، شیخ صدوق، هارون بن موسی تلعکبری و… از جمله شاگردان و روات احادیث ابن شاذان هم می‌توان به بزرگانی چون شیخ طوسی، نجاشی صاحب رجال و کراجکی مؤلف کنز الفوائد اشاره کرد.

آنچه از تألیفات ابن شاذان به دست آمده عبارت است از: بستان الکرام، البیان فی رد الشمس لأمیر المؤمنین، المناقب (غیر از مأة منقبه)، إیضاح دفائن النواصب.

نگاهی به محتوای اثر

مترجمین در مقدمه این اثر در باره محتوای کتاب می‌نویسد: «کتاب «مأة منقبة من مناقب أمیر المؤمنین و الأئمة من ولده علیهم السلام من طریق العامة» معروف به «فضایل ابن شاذان» است که ابوالحسن محمد بن احمد بن علی، معروف به ابن شاذان قمی‌از بزرگان شیعه در قرن چهارم و پنجم هجری آن را تألیف کرده است.

برخی این کتاب را همان «إیضاح دفائن النواصب فی مأة منقبة من مناقب علی بن أبی طالب» دانسته‌اند، اما شیخ آقا بزرگ تهرانی «مأة منقبة» را کتابی در فضایل اهل بیت (ع) و «إیضاح دفائن النواصب» را کتابی دیگر از ابن شاذان و در رد مخالفین اهل بیت(ع) و شیعه می‌داند. نسخه این کتاب تا قرن ۱۴ ه ق در کتابخانه حاج میرزا یحیی اصفهانی موجود بوده، اما هم اکنون اثری از آن یافت نمی‌شود.

کتاب حاضر از منابع مهم روایی شیعه است که بزرگانی چون ابوالفتح کراجکی، سید ابن طاووس، علامه مجلسی، سیدهاشم بحرانی و علامه امینی در کتب خود از آن نقل کرده‌اند. مؤلف از میان اخبار متعدد، یک صد روایت را گلچین کرده است و این امر باعث شده روایاتی بسیار زیبا و بشارت دهنده به شیعیان جمع آوری شود. مهم‌تر از آن، مقبولیت کتاب نزد مخالفان است.

چنان که بزرگانی از اهل تسنن به آن اعتماد کرده و مطالب و روایات آن را در کتاب‌هایشان آورده‌اند، مانند خوارزمی در دو اثرش مناقب و مقتل الحسین (ع)، ابو عبیدالله شافعی در کفایة الطالب، حموینی در فرائد السمطین.

در منقبه پنجم این اثر می‌خوانیم: سعید بن بشیر عن علی بن أبی طالب قال: قال رسول الله: «أنا وارد کم و أنت یا علی الساقی، و الحسن الرائد، و الحسین الأمر، و علی بن الحسین الفارط، و محمد بن علی الناشر، و جعفر بن محمد السابق، و موسی بن جعفر محصی المحبین و المبغضین و قامع المنافقین، و علی بن موسی مزین المؤمنین، و محمد بن علی منزل أهل الجنة فی درجاتهم، و علی بن محمد خطیب شیعته و مزوجهم الحور العین، و الحسن بن علی سراج أهل الجنة یستضیئوا به، و الهادی شفیعهم یوم القیامة، حیث لا یأذن الله إلا لمن یشاء و یرضی».

سعید بن قیس از علی(ع) از پیامبر(ص) اکرم نقل می‌کند که فرمود: «من جلو‌تر از شما وارد حوض می‌شوم و تو یا علی ساقی هستی و حسن مدافع و حسین امرکننده و علی بن الحسین پیشرو و محمد بن علی ناشر و جعفر بن محمد رهبر و موسی بن جعفر شماره بردار دوستان و دشمنان و از بین برنده منافقین و علی بن موسی زینت بخش مؤمنین و محمد بن علی جای دهنده مؤمنین است در درجه خود در بهشت علی بن محمد سخنگوی شیعیان و به ازدواج در آورنده حورالعین حسن بن علی چراغ بهشتیان که از نور ایشان استفاده می‌کنند و هادی مهدی شفیع آن‌ها است روز قیامت موقعی که اجازه داده نمی‌شود، مگر برای کسی که خدا بخواهد.»

حوض که در روایت آمده همان حوض کوثر است که اسم نهری در بهشت است. این نهر متعلق به خاتم رسل بوده و میزان جدایی حق از باطل است. در برخی روایات آمده است که هر پیامبری حوضی دارد. و پیامبر اسلام(ص) را نیز دارای حوض است که علی(ع) صاحب این حوض بوده و شیعیان خود را از آن سیراب می‌کند.

بنابراین تنها شیعیان و دوستداران آنان از این حوض می‌نوشد. در روایت دیگری از رسول خدا آمده است: «ای مردم، من در میان شما دو چیز گران بها باقی می‌گذارم: «کتاب خدا و عترتم یعنی اهل بیتم. به این دو تمسک جوئید که هرگز گمراه نمی‌شوید.» خداوند لطیف خبیر به من خبر داده و به من وعده داده است که این دو از یکدیگر جدا نمی‌شوند تا بر سر حوض کوثر بر من وارد شوند».

در سوره توحید بر طبق نقل از اخبار فاطمه زهرا(س) به عنوان کوثر معرفی شده است که می‌توان هر دو را یعنی فاطمه زهرا(س) و حوض کوثر را خیر کثیر معنا کرد. ابن بابویه می‌گوید: «اعتقاد ما در باب حوض (کوثر) آن است که حوض حق بوده و آنکه پهنای آن ما بین ایله (شهری در شام) و صنعاء (در یمن) است و آن حوض پیغمبر (ص) است و در آن است از ابریق‌ها و کوزها به عدد ستارگان آسمان و آنکه صاحب اختیار آب آن در روز قیامت پادشاه مؤمنان علی‌بن ابی طالب(ع) است از آن دوستانش را آب می‌دهد و دشمنانش را جواب و هر که از آن شربتی بنوشد دیگر هرگز تشنه نمی‌شود و هر آینه طپش خواهند از روی میل و رغبت قوی از اصحاب من در حضور من در حالی که من بر سر آن حوضم پس گرفته می‌شوند رو به سمت چپ من فریاد می‌زنم که پروردگارا اصحابم اصحابم، خطاب می‌رسد که نمی‌دانی بعد از تو چه کردند».

این کتاب در شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و با قیمت ۲۰۰۰۰ هزار تومان به علاقمندان عرضه شده است.