کارگردان مجموعه مستند «غیر رسمی»:
اصرار حاضران در جلسات پنجشنبه باعث شد سراغ «غیررسمی» برویم/ تلاش کردیم یک قدم به شخصیت واقعی رهبر انقلاب نزدیکتر شویم
روایت مجموعه مستند «غیررسمی» از دیدارهای رهبر معظم انقلاب یکی از متفاوت‌ترین تصاویری است که در سالهای اخیر از رهبر انقلاب از تلویزیون پخش شده است.
به گزارش خبرنگار ایلنا، یکی از برنامه‌های مستمر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که از سالهای گذشته برقرار بوده، برگزاری جلسات گوناگون با طیف‌های مختلف علمی، اجتماعی، فرهنگی و هنری است. جلساتی که در فضایی متفاوت از دیدارهای رسمی برگزار شده و رهبر انقلاب پای صحبت‌ها و درددل‌های حاضران می‌نشینند که بخشی از این جلسات، از سال ۹۵ در قالب جلسات «پنجشنبه ای» برگزار شده است.
مؤسسه پژوهشی- فرهنگی انقلاب اسلامی (دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای)، روایتی از این دیدارها را در مجموعه مستند «غیررسمی» تولید کرده که قسمت دوم این مجموعه با موضوع «مروری بر دیدارهای پنجشنبهای» رهبر انقلاب و حاشیه‌های این جلسات آماده پخش شده است.
این قسمت از مجموعه مستند «غیر رسمی» پنجشنبه ۴ دی در مجموعه رسانه‌های KHAMENEI. IR و شبکه سوم سیما و همچنین جمعه ساعت ۲۱ از شبکه افق و شنبه ساعت ۲۰ از شبکه مستند سیما قرار پخش داشت. قسمت اول آنهم که روایتی از دیدار راویان دفاع مقدس با رهبر معظم انقلاب بود، چند ماه پیش و به مناسبت هفته دفاع مقدس منتشر شده بود. با سیدعلی صدری‌نیا کارگردان این مجموعه مستند گفتگویی انجام دادیم.
ایده ساخت مجموعه مستند «غیر رسمی» از کجا نشات گرفت و چطور شد که این مجموعه را تولید کردید؟
تولید مجموعه مستند «غیر رسمی» از اسفند سال ۹۷ آغاز شد. فرآیند تولید این مستند در این یک سال و نیم ادامه داشته و مراحل مختلف از جمله طراحی سناریو تا ضبط مصاحبه‌ها و تدوین اثر در این بازه زمانی اتفاق افتاد. قرار بر این است که با توجه به آماده شدن هر قسمت برای پخش آن برنامه‌ریزی شود و بر همین اساس قسمت نخست آن روی آنتن تلویزیون رفت و بعد از نهایی شدن قسمت دوم روز پنجشنبه چهارم دی ماه از شبکه سه پخش شد. ایده اولیه ساخت این مجموعه مستند هم از جایی آغاز شد که رهبر معظم انقلاب همواره از دهه‌های گذشته دیدارهایی را چه به صورت رسمی و چه غیر رسمی داشته و دارند که رسانه‌ای شده است و بعضا به فراخور موضوعات پخش شده است. در کنار اینها ایشان یک سری جلسات دیگری هم باز به صورت رسمی و غیر رسمی داشتند که بصورت طبیعی بنا نبوده که همه آنها رسانه‌ای شود؛ یکی از این جلسات هم به مجموعه دیدارهایی اشاره دارد که به جلسه‌های پنجشنبهای رهبر انقلاب معروف است. جلساتی که با حضور نخبگان و فعالان حوزه‌های فرهنگی، علمی و هنری برگزار می‌شد و هیچ‌گاه هم رسانه‌ای نشدند. البته همیشه از سوی بسیاری از حاضرین درخواست وجود داشته که این دیدارها رسانه‌ای شود. شاید همین درخواست‌ها هم ایده ابتدایی ساخت مجموعه مستند «غیر رسمی» را شکل داد.
ایشان همواره دیدارهایی با هنرمندان در سالهای مختلف داشتند. مثل دیدار معروف سال ۸۵ و یا سال ۸۸ که هنرمندان زیادی شرکت کردند و حرف‌های مهمی در آن دیدارها زده شد. این دیدارهای غیر رسمی چه وجه تمایزی نسبت به دیدارهای رسمی داشت که شما را مجاب کرد که از میان آنها سوژه‌ها را پیدا کنید؟ در واقع چه جذابیتی ساختاری را فکر می‌کردید از طریق ساخت این مستند با مخاطب در میان بگذارید؟
البته این دیدارهای غیر رسمی پنجشنبه‌ها صرفا مربوط به حوزه فرهنگ و هنر نیست و موضوعات مختلفی را شامل می‌شود. مثلا گروه‌های مختلف علمی و فعالان جهادی و خدمت‌رسان به مناطق محروم در این دیدارها حضور داشتند. اما یک بخشی از این جلسات هم به حوزه فرهنگ و هنر اختصاص پیدا کرده است. شاید تفاوت این دیدارها با دیدارهای رسمی این باشد که در دیدارهای رسمی جمعیت بیشتری حضور دارند و ادبیاتی که حاضران استفاده می‌کنند و فضای جلسه رسمی‌تر است. در جلسات پنجشنبهای تعداد کمی از افراد شرکت می‌کنند و حتی گاهی ده نفر یا کمتر در این دیدارها حضور دارند. برای همین فضای گفتگوها صمیمانه‌تر و راحت‌تر بود. به همین دلیل حرف‌هایی که در این فضا و در گفتگوی رودرو شکل می‌گیرد حرف‌های شنیده نشده‌تر و خاص‌تری است و طبیعی است که هر کسی که در این دیدارها حضور پیدا می‌کند سعی می‌کند مهم‌ترین نکته‌های حوزه کاری خودش را مطرح کند. یک وقتی این نکته مهم می‌تواند ارائه یک دستاوردی باشد و یک وقتی هم نقد بسیار صریح و جدی نسبت به یک بخشی از نهادهای کشور و بخشی از حاکمیت باشد که در این دیدارها گفته شده است.
طبیعی است که در این دیدارها حرف‌هایی گفته می‌شود که یکسری ملاحظاتی برای پخش آن وجود دارد و باید این ملاحظات در ساخت لحاظ شود. چقدر در دسترسی به آرشیو گفتگوها توانستید راحت کار کنید و چقدر در مطرح کردن صحبت‌های در این جلسات دستتان باز بود؟
این مجموعه مستند تولید موسسه حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب است و به همین دلیل بر مبنای اعتمادی که آنها به تیم سازنده اثر کردند جلو رفتیم و ما تلاش کردیم آن‌چیزی که فکر می‌کنیم می‌تواند انعکاس واقعیت این جلسات باشد را به تصویر بکشیم و کاری کنیم حس و حال واقعی جلسات در طول مستند منتقل شود و مخاطب با این واقعیات همراه شود.
مخاطب امروز همواره چهره رسمی‌ای از رهبر انقلاب دیده است که شاید کمتر کسی بداند ایشان در جلسات خصوصی خیلی راحت برخورد می‌کنند و مخاطب بدون هیچ لکنتی با ایشان حرف می‌زند. این اندیشه با شما همراه بود که وجه مغفول مانده از چهره واقعی رهبر انقلاب را به تصویر بکشید؟
اگر من بخواهم توصیف کنم این مجموعه مستند را؛ تلاش ما این بود که بتوانیم یک قدم نزدیکتر بشویم به تصویر واقعی رهبر انقلاب و بتوانیم یک قدم به شناخت واقعی ایشان نزدیک شویم. در دنیا هم همینطور است. به شخصیت‌های سیاسی درجه یک کشورهای دیگر هم که نگاه می‌کنیم هر چقدر سطح و جایگاه آن شخصیت بالاتر است از آن طرف هم خیلی از جلسات و پیگیری‌ها و ملاقات افراد طبیعی است که منتشر نمی‌شود و بخشی از دیدارها منتشر می‌شود. در مورد رهبر انقلاب هم همینطور است. ما شاید در سالهای گذشته رهبر انقلاب را از دریچه تصاویری که منتشر شده است شناختیم که عمده تصاویر رسمی است. انتشار دیدارهای عمومی ایشان، دیدار با دانشجویان، دیدار با مسئولان عالی‌رتبه نظام و خانواده شهدا و سفرهای استانی و… همواره تصاویری است که از ایشان در ذهن مخاطب شکل گرفته است. این دیدارها و ارتباطهای غیررسمی با نخبگان، یکی از مشی‌ها و اصول رهبری از گذشته تا امروز بوده است. بعضی از افراد حاضر در جلسه که با آنها گفتگو کردیم خاطراتی از دیدارهای با ایشان را در دهه پنجاه و شصت مطرح می‌کنند که نشان می‌دهد که این خصوصیت رهبر انقلاب است که سعی می‌کنند همواره این دیدارها تداوم داشته باشد.
یعنی از زمانی که ایشان رئیس جمهور بودند هم این دیدارها وجود داشته؟
بله. در دوره‌ای که رئیس جمهور بودند با گروه‌های مختلف دیدار می‌کردند. مثلا با گروه روایت فتح در سال ۶۵ دیدار کردند آن هم زمانی که تازه شش ماه از تاسیس این گروه گذشته بود و بسیاری این گروه را نمی‌شناختند و در تیتراژ هم اسمشان درج نمی‌شده است؛ آیت‌الله خامنه‌ای با آنها دیدار داشتند. در همان بحبوحه جنگ با نویسندگان، اهالی تئاتر و دیگر گروه‌های آن دوره دیدارهایی با ایشان داشتند. بعضی از این دیدارها تا الان منتشر شده و بعضی هم منتشر نشده است. این جلسات پنجشنبهای هم از سال ۹۵ شکل گرفت و بسیاری از حاضران در جلسه این اشتیاق را داشتند که این جلسات رسانه‌ای شود. البته خاطرات و حاشیه‌نویسی‌هایی از این دیدارها بعضا از سوی افراد نوشته و منتشر شده است. نشر محتوای این دیدارها چه به صورت مکتوب و چه در قالب مستند کمک می‌کند تا وجه دیگری از شخصیت ایشان در مواجهه با نخبگان و فعالان عرصه‌های مختلف را نشان دهد و یک قدم ما را به ایشان نزدیکتر کند.
آیا این امکان برای شما بود که دوربین شما به عنوان مستندساز در این جلسات حضور داشته باشد یا صرفا از تصاویر آرشیوی استفاده کردید؟
زمانی ایده ساخت این مستند شکل گرفت که بخش زیادی از این جلسات اتفاق افتاده بود و توسط دفتر ایشان ضبط شده بود. ما هم روی تصاویر موجود برنامه‌ریزی‌های خودمان را برای ساخت مستند انجام دادیم.
در کارنامه کاری شما مستندهایی از جنس مستند «قائم مقام» است که بیشترپژوهشی‌ست ولی در مستند «غیر رسمی» نوع نگاه شما بیشتر ژورنالیستی است. تفاوت این دو مدل مستندسازی چه چیزی است و آیا می‌توان نقطه اشتراکی میان آنها پیدا کرد؟
شاید مهم‌ترین وجه اشتراک کارهای قبلی‌ام این بود که تلاش من بر این بود که واقعیت آن سوژه و ماجرا منعکس شود. طبیعی است هر کاری مختصات خودش را دارد و تفاوت‌هایی در شیوه اجرا دارند. یک زمانی به سراغ یک مستند تاریخی می‌رویم که پژوهش زیادی را می‌طلبد و یک زمانی به موضوعی اشاره می‌کنیم که جنبه‌های اجتماعی بیشتری دارد. اما شاید این مدل از جلسات آن اتفاقی که در آن باید می‌افتاد انتقال دقیق واقعیت بود. در واقع مهم‌ترین اتفاقی که تلاش کردیم در «غیر رسمی» بیفتد این بود که آن واقعیت جلسات بتواند برای مخاطبان منعکس شود.
خاطره مشخصی از ساخت این مستند دارید؟
سرتاسر این جلسات پر از حواشی و داستان‌هایی است که در طول ساخت این اثر برای من جذاب بوده است. فکر می‌کنم نه تنها برای من که برای مخاطبان هم این جذابیت را دارد که وجوه ناگفته این جلسات را ببیند. تعداد این ماجراها و مباحثه‌ها خیلی زیاد است و طبیعی است که سعی کردیم بخش‌های مهم آن را در معرض دید مخاطبان قرار بدهیم.
