ایلنا گزارش می‌دهد؛
بودجه تئاتر کجا خرج می‌شود؟ / مجلسی‌ها: تا جایی که بتوانیم بودجه ۱۴۰۰ تئاتر را افزایش می‌دهیم
اوایل آذر ماه، لایحه بودجه پیشنهادی دولت برای سال ۱۴۰۰ به مجلس ارائه شد. لایحه‌ای که بودجه بخش تئاتر آن دست‌کم روی کاغذ از افزایش ۴۳ درصدی نسبت به سال گذشته خبر می‌داد. آیا این رقم در عمل هم محقق می‌شود؟ آیا این بودجه کفاف جبران خسارات هنرمندان و تماشاخانه‌داران را در سال کرونایی می‌دهد؟
به گزارش خبرنگار ایلنا، ۹۹ سالی سرشار از اتفاقات ناگوار و تعطیلی‌های بی‌سابقه برای تئاتر بود؛ سالی که بودجه کم‌جان تئاتر با وجود تعداد اندک تئاترهای روی صحنه، حتی کفاف حمایت‌های حداقلی از گروه‌های نمایشی را هم نداد. گروه‌هایی که از اسفند سال گذشته و با شیوع کرونا، با درهای بسته سالن‌های نمایشی برای اجرا مواجه شدند و بی‌آنکه چشم‌انداز روشنی از آینده اجرا داشته باشند، روز‌به‌روز از تئاتر و تمرین‌های گروهی‌اش بیشتر فاصله گرفتند. و اینک اوایل آذر ماه، لایحه بودجه پیشنهادی دولت برای سال ۱۴۰۰ به مجلس ارائه شد. لایحه‌ای که بودجه بخش تئاتر آن دست‌کم روی کاغذ از افزایش ۴۳ درصدی نسبت به سال گذشته خبر می‌داد.
«قادر آشنا» (مدیرکل هنرهای نمایشی) چند هفته پیش از ارائه کلیات بودجه به مجلس، در گفتگو با ایلنا از تلاش این مجموعه و همچنین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای افزایش بودجه تئاتر سال آتی خبر داده و گفته بود: «شاید در نگاه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی این ایده تداعی شود که بودجه تئاتر در سال آینده به بهانه تعطیلی کرونایی آثار صحنه‌ای با کاهش چشمگیری باید مواجه شود، اما در مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اتفاقا برعکس، نگاهی حمایتی وجود دارد و به‌طور کامل در جریان کار هستند که اگر تئاتر صحنه‌ای اجرا نمی‌شود، بالاخره برای فضای مجازی آثاری تولید می‌شوند بنابراین وزارتخانه خودش در مقام مطالبه‌گر است. در تلاش هستیم که این نگرانی برطرف شود و به جد دنبال این مساله هستیم و گفتگوهای هفتگی در این زمینه داریم و امیدواریم شاهد کاهش بودجه تئاتر در سال آینده نباشیم.»
مجلس تا جایی که بتواند، بودجه تئاتر را افزایش می‌دهد
کلیات بودجه می‌گوید که سهم اعتباری تئاتر از سوی دولت ۴۳ درصد نسبت به سال ۹۹ افزایش یافته و از ۸۴ میلیارد تومان به ۱۲۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان رسیده است.
با اینکه اعتبار بودجه تئاتر در لایحه سال آتی افزایش یافته اما هنوز نگرانی‌هایی از کاهش آن هنگام تصویب بودجه وجود دارد. نگرانی‌هایی از این دست که این بودجه آنقدر لاغر و کم‌جان شود که حتی کفاف جبران بخشی از خساراتی که دولت وعده جبرانش را به هنرمندان و تماشاخانه‌داران داده بود، ندهد. «غلامرضا منتظری» کمیسیون فرهنگی مجلس در گفتگو با ایلنا درباره این بودجه و نگاه کمیسیون فرهنگی مجلس به آن، می‌گوید: «به نظرم می‌رسد باید در بررسی لایحه در مجلس، روی این بخش‌ها توقف بیشتری داشته و بتوانیم زمینه افزایش آن را تا جایی که مقدور است، فراهم کنیم.»
منتظری با اشاره به اینکه «ما قبول داریم که کسری بودجه و افزایش مشکلات داریم» ادامه می‌دهد: «اما عرصه فرهنگ، عرصه اندیشه و تحولات است. وقتی قبول داریم که فرهنگ زیربنای همه تحولات است و باشکوه‌ترین و زیباترین فصل آن فرهنگ و ادب بوده و یکی از مزیت‌های نسبی کشور ما نسبت به سایر کشورها حوزه فرهنگ و ادب این سامان و مرز پر گهر است، باید بکوشیم حمایت بیشتری از این حوزه داشته باشیم.»
نائب رئیس دوم کمیسیون فرهنگی مجلس تصریح می‌کند: «به هر نسبت که ما در این بخش، فصل حمایتی را بیشتر باز کنیم، اصحاب فرهنگ و هنر تولیدات فرهنگی، ادبی و هنری فاخرتری را به جامعه تقدیم خواهند کرد.»
منتظری با تاکید بر اینکه «فرهنگ و هنر از حوزه‌های حساس جامعه ما محسوب می‌شود» می‌گوید: «ما اگر به دنبال انتقال پیام انقلاب اسلامی هستیم، باید بدانیم در عصر حاضر یکی از بهترین بسترهای این کار، ادب و هنر است. مثلا غرب برای تحت تاثیر قرار دادن ارزش‌های ما، هجمه به فرهنگ ما، فیلمی مثل سیصد می‌سازد که در آن مقطع، کل بودجه سینمای ایران در حد همین یک فیلم هم نبود. نمی‌گویم تراز مالی ما باید حتما در آن حد باشد. اما باید سعی کنیم این درصد تخصیص یافته به حوزه فرهنگ و هنر رشد پیدا کند و اسباب امیدواری و اعتماد بیشتر را در جامعه هنری فراهم کند.»
او با اشاره به اینکه «امروز شاهدیم که متاسفانه برخی از کشورها تلاش می‌کنند سرمایه‌های هنری و چهره‌های اثرگذار ما را در حوزه‌های ادبی، فرهنگی و علمی به مرز و بوم خودشان دعوت کنند» خاطرنشان می‌کند: «ما باید به هنرمند امید دهیم تا به تولید دلگرم شود. یک هنرمند چقدر باید برای دل خودش بسراید، بنویسد، بنوازد، بنگارد؟ این نیازمند حمایت بیشتری است که ما هم آنها را دلگرم کنیم و هم اینکه بتوانند با امید به آینده، آثار بهتر و موثرتری را انشالله خلق کنند.»
بودجه تئاتر در سال کرونایی کجا خرج می‌شود؟
شاید یکی از پرتکرارترین سوال‌های جامعه تئاتری ایران در ماه‌های اخیر، این بوده که در زمان تعطیلی تئاترها، بودجه هنرهای نمایشی کجا و چطور خرج می‌شود؟
«شهرام گیل‌آبادی» (مدیرعامل خانه تئاتر) چند روز پیش در گفتگویی با ایلنا، با اشاره به این پرسش گفته بود: «اینها پرسش‌هایی است که باید پاسخ داده شود، این یک مطالبه جدی است. چندین بار و در جلسات متعدد گفتیم که وقتی دولت معتقد است برای سلامت اجتماعی جامعه باید پروتکل‌های بهداشتی رعایت شود، از آن سمت باید پروتکلی حمایتی هم برای جامعه‌ای مانند هنرمندان تئاتر داشته باشد؛ جامعه نه چندان کوچکی که متاسفانه صدای‌شان به هیچ‌جا نمی‌رسد.»
گیل‌آبادی همچنین تصریح کرده بود: «الان وقتش است مجلس برای نجات از بحرانی که برای هنرمندان و برای تئاتر کشور اتفاق افتاده کمک کند.»
«منوچهر اکبرلو» (نمایشنامه‌نویس، کارگردان و پژوهشگر تئاتر) درباره بودجه تئاتر و هزینه‌کرد آن به ایلنا می‌گوید: «هر سال در زمان ارائه لایحه بودجه دولت به مجلس، بحث میزان اندک بودجه اختصاص یافته به تئاتر مطرح می‌شود. به ویژه آنکه همواره این بودجه با ارقام نهادهای فرهنگی دیگر مقایسه می‌شود. اما به‌جای تمرکز روی ارقام، من همواره این پرسش را دارم که بودجه‌ها چگونه هزینه می‌شود؟»
اکبرلو با تاکید بر اینکه مشکل اصلی را باید در این نقطه جستجو کرد، ادامه می‌دهد: «به عنوان مثال، مدتی پیش هزینه‌های برگزاری چند جشنواره تئاتری اعلام شد. در این ارقام می‌بینیم که حجم زیادی از هزینه‌ها به امور اداری اختصاص دارد و درصد اندکی از آن نصیب گروه‌هایی می‌شود که در جشنواره حضور دارند. به عبارت دیگر، با ساختار کنونی برگزاری جشنواره‌ها، بخش قابل توجهی از بودجه اندک تئاتر، صرف امور اداری آن می‌شود.»
دولت باید به مدیریت هزینه بودجه تئاتر و کاهش هزینه‌های پراکنده بی‌اندیشد
این پژوهشگر تئاتر خاطرنشان می‌کند: «با این ساختار، به نظر می‌رسد بر فرض افزایش بودجه عمومی تئاتر هزینه کردن در بخش اداری، به همین ترتیب افزایش خواهد یافت، بنابراین باید از اداره‌کل هنرهای نمایشی خواست که هم‌زمان با افزایش فعالیت برای بالا بردن بودجه کلی تئاتر، به مدیریت هزینه کردن آن بی‌اندیشد و با حذف فعالیت‌های بیهوده مانند جشنواره‌ها یا کاهش روال اداری انجام امور، به کاهش هزینه‌های پراکنده یاری رساند تا بودجه موجود هرچه بیشتر صرف تولید، آموزش و پژوهش در تئاتر شود.»
اکبرلو با ارائه پیشنهاداتی در این زمینه یادآور می‌شود: «همچنین، تمرکز دولت به‌جای تولید مستقیم تئاتر که باعث ایجاد رانت می‌شود، باید بر حمایت از گسترش بخش خصوصی باشد. در شکل کنونی، دولت فقط به صدور مجوزهای ریز و درشت و نظارت بر تمامی فعالیت‌های تماشاخانه‌ها می‌پردازد بدون آنکه برنامه‌ای برای روی پای خود ایستادن و ایجاد تسهیلات برای ادامه فعالیت آنها داشته باشد.»
او اما انجام چنین کاری را دور از دسترس دانسته و می‌گوید: «متاسفانه در شرایط غیر طبیعی کنونی، نشانه‌ای از برنامه‌ریزی برای حذف فعالیت‌های بی‌خاصیت و برعکس، ایجاد تسهیلات برای بخش خصوصی تئاتر دیده نمی‌شود. این توقع ضمن اینکه وظیفه عادی و اولیه اداره‌کل هنرهای نمایشی است به‌ویژه در زمانه کنونی که امکان انجام هیچ فعالیت بیرونی وجود ندارد بیشتر به چشم می‌خورد. چراکه اکنون درگیر برگزاری هیچ جشنواره یا پرداختن به امور مراجعین نیستند.»
گزارش: سبا حیدرخانی
