کالای قاچاق از کجا می‌آید؟ / برند بانه چگونه شکل گرفت؟

سالها است که بحثقاچاق کالا به کشور بر سرزبان ها افتاده است، پیش از سال ۱۳۸۶ مقامات کشور میزان قاچاق کالا به کشور را ۶ میلیارد دلار اعلام می کردند اما تنها پس از گذشت یکسال یعنی در سال ۱۳۸۷ رقم واقعی قاچاق به کشور اعلام شد؛ ۱۸ میلیارد دلار. در همان زمان بسیاری از کارشناسان اقتصادی و حتی برخی از مسئولان این رقم را فاجعه خواندند و اعلام کردند که باید از تمامی توان بهره گرفته شود تا میزان قاچاق کالا در کشور کاهش یابد. حتی در آن زمان مسئولان وقت گفتند که باید برای حل این مشکل ضربتی عمل کنیم و بخشش در کار نیست.

از زمان اعلام ضربتی برای مقابله با قاچاق کالا پنج سال گذشته است و در تاریخ ۲۱ دیماه سال ۱۳۹۳ بار دیگر رقم تازه ای اعلام می شود؛ اینبار مقامات می گویند که میزان قاچاق کالا بین ۲۱ میلیارد تا ۲۵ میلیارد دلار است و باید با این معضل به مقابله پرداخت. اما قاچاق از کجا می آید؟

براساس اعلام وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح در دولت گذشته، مساحت واقعی ایران، یک میلیون و ۸۷۳ هزار و ۹۵۹ کیلومتر مربع است. حال بنابر اعلام دقیق مساحت ایران از سوی آقای وزیر می توان دریافت که برای جلوگیری از فعالیت تجارت پنهان باید تمامی دستگاه ها به یک اندازه مشارکت داشته باشند.

دلایل ورود کالای قاچاق به ایران

متاسفانه طی سالیان گذشته تا به امروز به دلیل استفاده غیر منطقی از نظام تعرفه ای، هم تولید کالاهای ایرانی به بیراهه حرکت کرده است و هم مردم کالاهای مشابه خارجی را با قیمت تمام شده بالاتری خریداری می کنند. اما اینکه چرا تولید ایران به این حال و روز افتاده است باید بگوییم که سیاست حمایتی از تولید با دیدگاه محدود در دستور کار قرار گرفت به طوری که در دوره محمود احمدی نژاد به یکباره تعرفه گوشی تلفن همراه افزایش یافت. در همان زمان نیز طهماسبی وزیر صنعت نیز گفت باید در تولید این کالا مدرن فعالیت های خود را آغاز کنیم چرا که ما می توانیم گوشی های روز را در داخل تولید و با برند های بزرگ دنیا به رقابت بپردازیم. همین جملات کافی بود که هم قیمت گوشی تلفن همراه وارداتی را افزایش دهد و هم میزان ورود گوشی های قاچاق را.

اما تنها این یک نمونه نبود در بخش صنایع صوت و تصویر نیز به دلیل تصمیمات غیرمنطقی همین داستان تکرار شد و این مهم کافی بود که شهر های مرزی محل ورود کالا های قاچاق به کشور شوند. درست در سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۸ شهر بانه تبدیل به پایتخت قاچاق کالا ایران شد و علاوه بر فعالان اقتصاد پنهان، مردم نیز به این شهر سفر می کردند تا نیازهای خود را تامین کنند. حتی لوازم آرایشی و بهداشتی نیز در این شهر بازار خوبی پیدا کرد و به طوری که تمامی محصولات قاچاق بانه را در مدت زمان کوتاهی به سایر نقاط کشور ارسال شد و فروشندگان در زمان فروش می گفتند که این لوازم از بانه وارد شده است و این گونه بود که برند بانه شکل گرفت.

اما بانه یکی از محل های ورود قاچاق بود. براساس اعلام همان سالهای اوج افزایش میزان قاچاق در کشور در جنوب، شمال و شرق نیز همانند بانه وجود داشت و مردمی که تاحدودی از آن محل ها با خبر بودند برای خرید راهی می شدند.

سیاست های غلط

منصور کمال نیا، مدرس دانشگاه در این خصوص می گوید زمانی که دولت ها خود با اجرای سیاست های غلط موجب می شوند تا قاچاق به کشورشان وارد و یا خارج شود این نشان می دهد که باید ابتدا خود را اصلاح کنند تا موجب سیاست گذاری های غلط نشوند و درصورتی که اینکار را انجام دهند می توان امید داشت تا اقدامات بعدی آنان موجبات کاهش قاچاق را فراهم کند. این گفته در حالی است که این روزها بار دیگر بحثقاچاق در ایران بر سر زبان ها افتاده است و اگر قرار است ریشه ای برخورد شود بهتر است اصلاحات از داخل به خوبی شکل گیرد.

بازار چه های مرزی و فعالیت های نظارتی

اما در ادامه این بررسی باید به بازارچه های مرزی نیز نگاه کامل و جامع داشته باشیم چراکه این بازارچه ها این روز ها نقش قابل توجهی در خصوص ورود و خروج کالا دارند و البته در کنار این بازارچه ها، بازارهای صوری نیز شکل می گیرد که تماما به عرضه و فروش کالاهای قاچاق می پردازند و درست در آنجا است که خودرو های تویوتا به طور ردیفی در حال حمل و نقل کالاهای قاچاق هستند. براین اساس باید به مسئولان امر توصیه کرد که نظارت بر بازار چه های مرزی خوب است اما ایرانی که دارای مساحت یک میلیون و ۸۷۳ هزار و ۹۵۹ کیلومتر مربع است بیش از این نیاز به نظارت دارد.

تجهیز نهاد های نظارتی

همچنین برای عملکرد بهتر نیز باید تمامی نهادهای نظارتی به تجهیزات روز مجهز شوند و براساس قانون جدید مبارزه با قاچاق این مهم لحاظ شده است اما معاون این ستاد گفته است که برای تجهیز به سه تا چهار سال زمان نیاز است که این فراید طولانی خود نقطه قوتی است برای فعالان اقتصاد پنهان که تا چند سال آینده ریسک فعالیت در این خصوص پایین است.